Το κείμενο αυτό είναι κάτι το οποίο ήθελα να δημοσιεύσω εδώ και περισσότερα από 2 έτη, όμως δεν κατάφερα ποτέ να βάλω σε μια τάξη τις σκέψεις μου. Το τελευταίο διάστημα, παρακολουθώντας την ειδησεογραφία, θεώρησα ως το ελάχιστο καθήκον μου απέναντι στα θύματα που θα αναφερθούν ευθύς αμέσως, να αναδείξω τα προβλήματα της σύγχρονης γυναίκας στην ελληνική κοινωνία:
Μέσα σε λιγότερο από 3 μήνες έχουμε διαβάσει για:
Βιασμό 30χρονης εργαζόμενης στο Κολωνάκι,
Βιασμό 25χρονης εγκύου στο κέντρο της Αθήνας,
Κατηγορίες έναντι 39χρονου ότι εξέδιδε νεαρή κοπέλα στην Ηλιούπολη, καθώς και ότι ο πατέρας της κοπέλας αυτής, φέρεται να τη βίαζε από 11 χρονών,
Βιασμός 50χρονης καθαρίστριας στα Πετράλωνα
Δολοφονία της 26χρονης Τριανταφυλλιάς στη Φολέγανδρο,
Δολοφονία της Κάρολαϊν στον ύπνο της,
Ενώ αν πάμε λίγο πιο πίσω θα διαβάσουμε για κάποια ακόμα ανατριχιαστικά εγκλήματα, με σημαντικότερα, αυτό στη Ρόδο και τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, αυτό της Ζωής Δακλακίδου που βιάστηκε, δολοφονήθηκε και την έκαψαν, ενώ τέλος δε θα μπορούσα να μη μνημονεύσω το σοκαριστικό συμβάν με τη Μυρτώ στην Πάρο.
Πρώτα από όλα δε θα ήθελα να ξεκινήσουμε τη συζήτηση αν δεν αντιληφθούμε τον ανθρώπινο πόνο πίσω από τις γραμμές αυτές. Όπως όταν συζητούσαμε για το τέρας της κατάθλιψης, έτσι και εδώ, θα σας καλέσω να κάνουμε πρώτα μια παύση, να κλείσουμε τα μάτια και να αντιληφθούμε τι έζησαν αυτά τα θύματα, καθώς και οι οικείοι τους.
Επιπλέον, πριν ξεκινήσω την ανάλυσή μου, θα μου επιτρέψετε ένα σχόλιο πολιτικό, αν και είναι κάτι που απεχθάνομαι. Θα ήθελα να τονίσω τον απόλυτο αποτροπιασμό μου για την διαχείριση των καταστάσεων αυτών από ορισμένα κόμματα και τους οπαδούς των, οι οποίοι το μόνο που σκέφτηκαν, είναι πώς θα αποσπάσουν ψηφαλάκια, πώς θα πολώσουν τους Έλληνες, ενώ την ίδια στιγμή, παρά το ότι πληρώνονται αδρά για να προσφέρουν λύσεις, δεν έπραξαν το παραμικρό. Κρίμα κυρίες και κύριοι του ελληνικού Κοινοβουλίου, που στη συντριπτική σας πλειοψηφία, σταθήκατε κατώτεροι των περιστάσεων.
Πήρα την πρωτοβουλία να γράψω για το θέμα αυτό, κυρίως γιατί αν διαβάσουμε ένα κείμενο γραμμένο από γυναίκα, θα σκεφτούμε αμέσως πως οι απόψεις τους είναι υποκειμενικές και ίσως εμείς οι άντρες είμαστε δύσπιστοι, ενώ ο σκοπός μου είναι ο αντίθετος, να ευαισθητοποιήσω δηλαδή και τα δύο φύλα, γιατί όπως θα αποδείξω, είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους.
Ξεκινώντας, θα ήθελα να εστιάσω σε κάποια βασικά προβλήματα για το ρόλο της σύγχρονης γυναίκας τα οποία τα εντοπίζω στα εξής:
1. Παιδεία
Η παιδεία στο σχολείο θα μπορούσε να είναι ένα άρθρο από μόνη της και πάλι να μην αρκούσε για να την καλύψουμε εις βάθος. Για το λόγο αυτό θα ήθελα να σταθώ σε δύο σημαντικά στοιχεία.
Το ένα έχει να κάνει με την διαπαιδαγώγηση των μαθητών και το άλλο με τις δεξιότητες STEM. Θα ξεκινήσω από το δεύτερο και συγκεκριμένα από μια έρευνα της Unesco , με βάση την οποία, η εκπαίδευση στις δεξιότητες STEM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Επιστήμη των Μηχανικών και Μαθηματικά) δείχνει μια αρνητική εξέλιξη για το τι έρχεται παγκοσμίως. Μόνο το 35% των STEM μαθητών είναι γυναίκες και ανάλογα τον κλάδο το ποσοστό αυτό μεταβάλλεται. Για παράδειγμα μόνο το 3% των θηλυκών μαθητών επιλέγει τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας (information and communication technologies - ICT).
Αυτό είναι άκρως ανησυχητικό γιατί δείχνει πως οι ανισότητες θα διαιωνιστούν, μιας και οι θέσεις που σχετίζονται με το STEM, είναι αυτές που θεωρούνται ως “οι θέσεις του μέλλοντος”.
Είναι σημαντικό να υπάρξει καμπάνια ενημέρωσης των μαθητών για όλα τα επαγγέλματα που θα έχουν ζήτηση, καθώς και γνωριμία με επαγγελματίες του είδους οι οποίοι θα λειτουργούν σα μέντορες (όπως αυτή η εξαιρετική πρωτοβουλία). Πρέπει να επενδύσουμε στις ψηφιακές δεξιότητες των Ελληνόπουλων, τομέα στον οποίο βρισκόμαστε πολύ πίσω.
Στο δεύτερο σκέλος, το σχολείο στην Ελλάδα δε διδάσκει στο μαθητή να σέβεται αυτόν που δεν είναι δυνατός ή αυτόν που είναι διαφορετικός. Αν δε γαλουχήσουμε τη νέα γενιά με τα ιδεώδη του σεβασμού και της ισότητας, τότε οι ειδήσεις σαν αυτές που ανέφερα στην εισαγωγή μου θα πολλαπλασιάζονται. Αν και το θέμα μας είναι άλλο, επιτρέψτε μου να σταθώ στο bullying, γιατί το θεωρώ ως τη ρίζα του προβλήματός μας. Θα σας ρωτήσω λοιπόν ευθέως. Θεωρείτε πως τα αίτια που οδήγησαν στο συνταρακτικό συμβάν με την 14χρονη στη Θεσσαλονίκη, δεν είναι τα ίδια ακριβώς με αυτά που γαλούχησαν τους δολοφόνους της Ελένης Τοπαλούδη;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η παραβατικότητα δεν είναι αποκλειστικά ανδρικό φαινόμενο, μιας και υπάρχουν τα τελευταία χρόνια (εδώ, εδώ ) εγκλήματα με δράστες γυναίκες και τα οποία μάλιστα είναι εξίσου αιματηρά (εδώ). Για το λόγο αυτό πρέπει να δράσουμε άμεσα.
2. Μισθολογική εξέλιξη
Αν κάποιος πει πως στην πλειονότητα των ελληνικών (κυρίως) μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ο μισθός των δύο φύλων είναι ίσος, νομίζω ότι θα ψεύδεται.
Παρότι η αρχή της ″ίσης αμοιβής για ίση εργασία” θεσμοθετήθηκε το 1957, με τη Συνθήκη τη Ρώμης, σύμφωνα με τη Eurostat, οι γυναίκες στην ΕΕ κερδίζουν περίπου 15% λιγότερο ανά ώρα εργασίας από τους άνδρες. Υπάρχουν, όμως, σημαντικές διαφορές μεταξύ κρατών-μελών.
Στην Ελλάδα η διαφορά ανέρχεται στο 12,5% ενώ στην Κύπρο στο 13,7%. Ενώ αν μπούμε και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης, θα δούμε πως το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών είναι μικρότερο, το 30% των γυναικών εργάζεται με μερική απασχόληση, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες είναι 8,3% και αντίστοιχη ψαλίδα συναντάμε και στην κάλυψη διευθυντικών θέσεων.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, το κομμάτι αυτό είναι μείζονος σημασίας, γιατί (κυρίως) πολλές γυναίκες συνάνθρωποί μας, λόγω οικονομικής εξάρτησης από το σύζυγο, μένουν σε έναν διαλυμένο γάμο και υπομένουν καταστάσεις μιας και δεν έχουν κάποια ικανοποιητική πηγή εισοδήματος να στηρίξει τις επιλογές τους.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι ελληνικό και αν μεταφερθούμε στον αλπικό παράδεισο της Ελβετίας, τα ποσοστά εκεί είναι ελαφρώς χειρότερα από την Ελλάδα, όμως θα ήθελα να σταθώ σε έναν πρόσφατο νόμο, με βάση τον οποίο οι εταιρείες με περισσότερους από 100 υπαλλήλους, υποχρεούνται να έχουν μια Πιστοποίηση για την Εφαρμογή της ισότητας των Φύλων στις απολαβές τους (Gender wage gap).
Θεωρώ πως απευθύνομαι σε ενήλικες ανθρώπους, πως δεν έχουμε ανάγκη από ένα κράτος χωροφύλακα και πως η πολιτεία δε χρειάζεται να νομοθετήσει κάτι (και να δημιουργήσει πρόσθετα διοικητικά έξοδα στις επιχειρήσεις), όμως καλό είναι να εξετάσουμε όλες τις επιλογές.
Τέλος, οι επιχειρηματίες είναι σημαντικό να προωθήσουν σε διευθυντικές θέσεις γυναίκες, μιας και σύμφωνα με έρευνες, η ποικιλία των χαρακτηριστικών στην κάλυψη των θέσεων αυτών, οδηγεί σε καλύτερη απόδοση, ενώ από προσωπικής εμπειρίας θα ήθελα να τονίσω ότι συνήθως οι γυναίκες έχουν πιο ανεπτυγμένα soft skills (και κυρίως ενσυναίσθηση), κάτι που θα τις κάνει ανάρπαστες στο νέο παγκόσμιο επιχειρηματικό περιβάλλον που διαμορφώνεται (και που αντίστοιχα η πολιτεία καλό θα ήταν να προσπαθήσει να δώσει εφόδια στην κατεύθυνση αυτή και στο ανδρικό φύλο που βγαίνει από τα ελληνικά σχολεία/πανεπιστήμια).
Σε μία χώρα με έντονο δημογραφικό πρόβλημα, μου προξενεί μεγάλη απορία το ότι δεν προσπαθούμε να βελτιώσουμε το εργασιακό περιβάλλον των γυναικών.
3. Ανάλογα με την ηλικία των αναγνωστών, θα σας καλέσω να σκεφτείτε, αν διανοείστε να βγείτε μέχρι αργά με μια φίλη/την αδερφή/τη μητέρα σας και να μην την αφήσετε το βράδυ στην είσοδο του σπιτιού της.
Περιστατικά σαν αυτά στη Ν. Σμύρνη, ή δυστυχώς αυτό στο Βόλο ή στη Λάρισα, δημιουργούν την εντύπωση στην κοινωνία πως όταν πέσει το σκοτάδι οι γυναίκες κινδυνεύουν.
Στο κομμάτι αυτό, είναι επιτακτική ανάγκη να αυστηροποιηθούν οι ποινές για τέτοια ειδεχθή αδικήματα, να υπάρξουν περισσότερες κάμερες ασφαλείας στους κοινόχρηστους χώρους των πόλεων, να βελτιωθεί η αστυνόμευση και τέλος, να κάνουμε ξανά ανθρώπινες τις πόλεις μας (θέμα στο οποίο θα γίνει διεξοδική συζήτηση το Σεπτέμβρη από το elladatheproject.com), κάτι που δεν είναι καθόλου άσχετο με βάση ορισμένες θεωρίες της εγκληματολογίας (για παράδειγμα η θεωρία των σπασμένων παραθύρων).
4. Στη συζήτηση αυτή θα ήθελα να εμπλακούν και οι θρησκευτικοί ταγοί αυτού του τόπου και να μιλήσουν ξεκάθαρα για τη θέση της γυναίκας μιας και ο λόγος τους επηρεάζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας.
Στο κομμάτι της Χριστιανοσύνης, θα ήθελα να ακούσω ένα σύγχρονο κήρυγμα για την ισότητα των φύλων, όπως ο Χριστός μιλούσε για την ισότητα των ανθρώπων. Πέρα από αυτό, αντιλήψεις του παρελθόντος που ακούγονται από ορισμένους (π.χ. είναι αμαρτία η κοπέλα να κοινωνήσει όσο έχει περίοδο ή ηθικά διδάγματα περί της σεξουαλικής ζωής της γυναίκας) καλό είναι να μπουν οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Τέλος, από τη στιγμή που η χώρα μας έχει επίσημη μουσουλμανική μειονότητα, καλό θα ήταν οι εκπρόσωποι της θρησκείας αυτής στην Ελλάδα, να καυτηριάσουν ανοιχτά αντιλήψεις που έρχονται σε αντίθεση με το σύγχρονο ρόλο της γυναίκας. Πρέπει να δώσουμε ένα ισχυρό μήνυμα σα χώρα και σαν κοινωνία, μιας και τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί στην Ελλάδα δεκάδες χιλιάδες μετανάστες διαφορετικής θρησκευτικής αντίληψης, πως η Ελλάδα, ως κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού και προπύργιο του ευρωπαϊκού δικαίου, δε θα ανεχθεί, ούτε στο ελάχιστο στο έδαφός της, πρακτικές σκοταδισμού που αποσκοπούν στην κατάργηση της γυναικείας χειραφέτησης (βλέπε άρθρο για ύπαρξη ‘Ισλαμικής Αστυνομίας’ στο κέντρο της Αθήνας). Για πολλούς λόγους, κρίνω απαραίτητη την ένταξη στη συζήτηση αυτή και του Υπουργείου Εξωτερικών.
Αξίζει να τονιστεί επίσης, πως είναι πολύ σημαντικό τόσο οι άντρες να καταλάβουν πως οι γυναίκες έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα με εμάς, όσο και οι γυναίκες να αντιληφθούν πως πρέπει να τα ζητάνε και μάλιστα να έχουν μια πιο δυναμική παρουσία στην πολιτική ζωή του τόπου μας. Είτε ως πολιτικοί, είτε ως ενεργοί πολίτες.
Θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία που γέννησε δυναμικές γυναίκες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (πολύ τυχαία θα αναφέρω μερικές από τις αγαπημένες μου, την Υπατία και την Μπουμπουλίνα) πρέπει για ακόμη μια φορά να αναδείξει νέους πρωταγωνιστές και να αφήσει πίσω τα όποια στερεότυπα.
Ορισμένοι άντρες αναγνώστες είμαι σίγουρος πως σκέφτονται ήδη: ‘Μα θα βάλουμε τα χεράκια μας και θα βγάλουμε τα ματάκια μας;’. Σε αυτούς έχω να απαντήσω τα εξής δύο:
Μην το βλέπετε σαν ένα παιχνίδι εξουσίας, μιας και απέναντί σας έχετε την κόρη σας, τη μητέρα σας ή τη σύζυγό σας. Για αυτά τα πλάσματα θα μπορούσατε να δώσετε και τη ζωή σας. Δεν αξίζει λοιπόν να φροντίσουμε να έχουν ίσες ευκαιρίες με εμάς και ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορέσουν να αναπτυχθούν;
Για όσους μελετούν τα χαρακτηριστικά της Ηγεσίας, είναι πολύ σημαντικό ο Ηγέτης (ή ο έχων τη δύναμη) να διαθέτει ενσυναίσθηση και να φροντίζει όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για την ευημερία του συνόλου. Αν κάνουμε μια παραδοχή, πως σε μεγάλο βαθμό η εξουσία βρίσκεται σήμερα στα χέρια των ανδρών στη χώρα μας, είναι απαραίτητο να ηγηθούμε βάσει παραδείγματος και να στηρίξουμε όσους δεν είχαν την τύχη να γεννηθούν με αυτό το ‘προτέρημα’.
Τι εννοώ; Για κάποιους ανθρώπους εκεί έξω, πράγματα δεδομένα για εμάς, όπως: Το να βγούμε έξω έως αργά, το να φορέσουμε ρούχα που μας αρέσουν και τονίζουν το σώμα μας, το να πάμε σε ένα κλαμπ, το να εργαστούμε στον τομέα της πληροφορικής κτλ. μπορούν να περιέχουν θανάσιμους κινδύνους ή να είναι όνειρα απατηλά. Θα θέλατε να μεγαλώσει σε αυτήν την κοινωνία η κόρη, η αδερφή, η μητέρα, η κοπέλα/σύζυγός σας;
Την επόμενη φορά που θα αφήσετε τη γυναικεία συντροφιά σας στην είσοδο της πολυκατοικίας της, την επόμενη φορά που θα πείτε: “Κάνε μου αναπάντητη όταν φτάσεις”, ή “στείλε μου την πινακίδα του TAXI που θα σε πάει σπίτι”, αναλογιστείτε για μια στιγμή πως όσο αυτό συμβαίνει, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε.
Ο στόχος είναι να δημιουργήσουμε μια κοινωνία στην οποία η ασφάλεια όλων των μελών της θα είναι τόσο δεδομένη, που δε θα χρειάζεται να ειπωθούν ποτέ ξανά αυτές οι φράσεις.
Η μη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, θα φέρει στο προσκήνιο και άλλα τέτοια γεγονότα. Τα φρικιαστικά εγκλήματα που σταχυολόγησα στην αρχή του κειμένου ας γίνουν το έναυσμα να κλείσει οριστικά αυτός ο κύκλος βίας, στερεοτύπων και ενδο οικογενειακού δράματος. Αν δεν το κάνουμε αυτό τώρα, την επόμενη φορά, να θυμάστε πως θα έχουμε και εμείς αίμα στα χέρια μας.
Τέλος, μην παραβλέπουμε πως αυτά τα γεγονότα δίνουν πάτημα σε ακραίες ρητορικές (π.χ. όλοι οι άντρες/χριστιανοί/μουσουλμάνοι είναι δολοφόνοι), οι οποίες υπήρξαν η μαγιά για τη δημιουργία εξτρεμιστικών, εξωκοινοβουλευτικών ομάδων, που ξεπήδησαν από κάθε ιδεολογία τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Ας πάρουμε το μάθημά μας και ας δράσουμε σήμερα, ενώ θα πρότεινα σε όλους να διαβάσουν ξανά την τελευταία σελίδα του βιβλίου: Η φάρμα των ζώων.
Μέσα σε δέκα αράδες αναλύθηκαν, θέλω να πιστεύω ψύχραιμα, τόσο ορισμένες πηγές των προβλημάτων, όσο και κάποιες προϋποθέσεις για την αντιμετώπισή τους.
Δυστυχώς το διάστημα αυτό, δε διάβασα ούτε μία ανάλυση από τα ελληνικά κόμματα προς την κατεύθυνση αυτή, και δυστυχώς είδα μόνο λίγες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Καμία όμως δεν διέθετε ολιστική προσέγγιση και θεωρώ πως ήταν κυρίως επικοινωνιακά τεχνάσματα.
Αναρωτιέμαι, πόσο δύσκολο είναι τελικά να υπάρξει σύμπνοια για κάτι τόσο σημαντικό. Πρέπει οι ιδεολογικές μας παρωπίδες να μας κρατάνε πίσω σε όλα;
Τα προβλήματα δε σταματούν εδώ, καθώς συχνά υπάρχουν καταγγελίες στο χώρο του αθλητισμού, πρόσφατα στο χώρο της τέχνης, υπάρχουν κυκλώματα μαστροπείας, κατεστραμμένες σχέσεις (μιλήσαμε για ένα μέρος αυτών των προβλημάτων εδώ), διεστραμμένοι άντρες (μα και γυναίκες) και δυστυχώς υπάρχουν πολλά περιστατικά ακόμα τα οποία δεν ανέφερα. Ίσως κάποια από αυτά που έγραψα να ήταν λάθος, μιας και δεν είμαι κοινωνιολόγος, άλλα ίσως σωστά, όμως η ουσία παραμένει και είναι αυτή η φράση με την οποία κλείνει και το Μεγάλο μας Τσίρκο, του τεράστιου Ιάκωβου Καμπανέλλη: “Αυτό που θέλαμε ήταν να ‘διαβάσετε το άρθρο’ και να μη φύγετε αδιάφοροι. Να βρείτε ψεγάδια να μας κρίνετε, αλλά να μη φύγετε αδιάφοροι”.
Με το κείμενο αυτό, καλώ όλες τις ψύχραιμες φωνές του τόπου μας, ασχέτως φύλου, να βγουν μπροστά και να μιλήσουν για ένα καλύτερο σήμερα, για ένα καλύτερο αύριο που θα το οικοδομήσουμε μαζί. Γιατί χωρίς το εμείς, δεν υπάρχει εγώ.
Υ.Γ. Ως πότε οι κομματικοί στρατοί θα περιμένουν να δουν πρώτα το χρώμα στο δέρμα του δράστη ή το σε ποιο πολιτικό χώρο ανήκε για να δουν αν τελικά θα γράψουν κάτι; Ως πότε θα τους ανεχόμαστε;