Όταν ακούμε τη λέξη «ψαράς», αυτομάτως σκεφτόμαστε έναν άντρα, να τραβάει με κόπο τα βαριά δίχτυα από τη θάλασσα και να μεταφέρει τη ψαριά του στην αγορά. Στην πραγματικότητα όμως, πολλές φορές η ιστορία πίσω από το πιάτο μας είναι διαφορετική, αφού εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο μοχθούν καθημερινά για το ψάρι που καταλήγει στο τραπέζι μας. Οι γυναίκες της αλιείας που παραμένουν ακόμα και σήμερα «αόρατες».
Τις συναντάμε και στη Μεσόγειο, με ρόλο κομβικό, παρότι πολλές φορές μπορεί να μην αναγνωρίζεται από το κράτος και την κοινωνία.
Είναι οι σύζυγοι, οι μητέρες, οι αδελφές και οι κόρες, που έχουν τη δική τους πολύ σημαντική θέση στην αλιεία.
Γυναίκες σε οικογένειες ψαράδων που βοηθούν στις καθημερινές δουλειές, όπως το μπάλωμα των διχτυών, το καθάρισμα των ψαριών ή η πώληση της ψαριάς.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στρέφουμε το βλέμμα σε αυτές τις «αόρατες» αλλά πολύ δυναμικές γυναίκες και αναδεικνύουμε τον ρόλο τους μέσα από το νέο ντοκιμαντέρ του WWF Ελλάς για την αλιεία με τίτλο «Από την Κύθνο».
«Θα μπορούσα να πω πολλά όμορφα πράγματα για την Καπετάνισσα. Γιατί εγώ την έχω καπετάνισσα, άσχετα αν εκείνη λέει ότι είναι μούτσος ή ναύτης. Γιατί είναι το δεξί μου χέρι. Είναι το άλλο μου μισό, ο ένας συμπληρώνει τον άλλον. Και στα όμορφα και στα άσχημα», λέει ο Χρήστος, ψαράς από την Κύθνο, μιλώντας για τη σύζυγό του, τη Λία, η οποία μόνο αόρατη δεν είναι για τον ίδιο.
«Γι′ αυτό την λέω Καπετάνιο. Υπερβαίνει τον εαυτό της. Στο καΐκι μπήκε σχεδόν από τον καιρό που γνωριστήκαμε. Στην αρχή είχε λίγες ευθύνες και στη συνέχεια πήρε αυτές που έχει κάθε μέλος του πληρώματος. Ήρθε από ένα άλλο μέρος. Και μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έγινε αγαπητή. Γιατί είναι αυθεντική», εξηγεί.
Αν και πάρα πολλές, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πόσες πραγματικά είναι οι «αόρατες» γυναίκες της αλιείας, με εκείνες που απασχολούνται επίσημα στον κλάδο να αποτελούν μονάχα ένα μικρό ποσοστό.
Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ρόλο των γυναικών στον τομέα της αλιείας, των υδατοκαλλιεργειών και της επεξεργασίας στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, τα στοιχεία για την Ελλάδα αναφέρουν ότι απασχολούνται επισήμως περίπου 2.367 γυναίκες.
Το μεγαλύτερο ποσοστό (46% - 48%) των γυναικών απασχολείται στον τομέα της επεξεργασίας, το 21%-26% στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, ενώ μόλις το 4% με 6% απασχολείται στην αλιεία.
Συνήθως οι γυναίκες απασχολούνται επίσημα σε μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις.
Τις «αόρατες» γυναίκες τις συναντάμε περισσότερο σε οικογένειες ψαράδων στην παράκτια αλιεία, η οποία ανθίζει στη Μεσόγειο. Σε αυτήν την περίπτωση οι γυναίκες συνδράμουν σημαντικά με τη δουλειά τους.
«Με λένε Ευαγγελία στη Μήλο. Για τους Κυθνιούς είμαι η Λία. Γεννήθηκα στη Μήλο, είμαι από οικογένεια ψαράδων και από μικρή μ′ άρεσε να πηγαίνω και με τον μπαμπά και να τον βλέπω που πουλάει τα ψάρια. Αλλά ότι θα ήμουν και με καπετάνιο σε καΐκι δεν το περίμενα! Είναι πάρα πολύ δύσκολο επάγγελμα, και ειδικά για μία γυναίκα. Έντεκα χρόνια τώρα το παλεύουμε παρέα. Σιγά σιγά μπαίνεις στο λούκι, μαθαίνεις», λέει η Λία στο ντοκιμαντέρ «Από την Κύθνο».
«Τώρα που έχει βοηθό ο Χρήστος δεν πάω μαζί. Περιμένω το πρωί τι ώρα θα με πάρει τηλέφωνο να του πάω πάγο που μπορεί να χρειαστεί για τα ψάρια μας. Τα παίρνουμε, τα πάμε στην αγορά και περιμένουμε να περάσουν πελάτες να πουλήσουμε την ψαριά μας», εξηγεί.
Ακόμα και αν δεν τις βλέπουμε επάνω στο καΐκι, οι γυναίκες σαν τη Λία διαδραματίζουν παγκοσμίως πολύ σημαντικό ρόλο στην αλιεία. Η συνδρομή τους είναι πολλές φορές καθοριστική για να φτάσει η ψαριά στην αγορά.
Αυτό δεν προκαλεί εντύπωση αφού οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 50% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού του κλάδου των ψαρικών, συμπεριλαμβανομένης της αλιείας, υδατοκαλλιέργειας, επεξεργασίας και των σχετικών υπηρεσιών.
Ειδικά μάλιστα σε ό,τι αφορά στην επεξεργασία ψαρικών παγκοσμίως, το ποσοστό εκτοξεύεται στο 90%!
Ωστόσο, οι γυναίκες δεν απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα, μισθούς και ευκαιρίες με τους άνδρες.
Παρά λοιπόν τον πολύ σημαντικό τους ρόλο σε όλη τη διαδρομή των ψαρικών από τη θάλασσα ως το πιάτο, ακόμα και σήμερα οι περισσότερες γυναίκες είναι «αόρατες».
Το να αναγνωρίσουμε, να κατανοήσουμε και να τιμήσουμε τον ρόλο τους, δεν θα συνεισφέρει μόνο στη βιωσιμότητα της αλιείας και του κλάδου των ψαρικών, αλλά θα φέρει κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη στις παράκτιες κοινότητες.
Πάνω από 800 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, εξαρτώνται από τη θάλασσα για να εξασφαλίσουν τροφή και εισόδημα, η επιβίωσή τους όμως σήμερα απειλείται από την υπεραλίευση που αδειάζει τις θάλασσές μας.
Έτσι, οι παράκτιοι ψαράδες - γυναίκες και άνδρες - βλέπουν το εισόδημα και το ίδιο τους το επάγγελμα να απειλούνται με εξαφάνιση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 90% των πληθυσμών ψαριών παγκοσμίως απειλείται από την υπεραλίευση, ενώ το 80% των ψαριών στη Μεσόγειο υπεραλιεύεται.
Την ίδια στιγμή, οι ψαράδες έρχονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες των αλλαγών που φέρνει η κλιματική κρίση στο θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και τον ανταγωνισμό από άλλους, συναφείς με τη θάλασσα, επαγγελματικούς κλάδους, δίχως να έχουν εναλλακτικούς τρόπους για να κερδίσουν τα προς το ζην και χωρίς συνήθως να ακούγεται η φωνή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Από την πλευρά μας, ως καταναλωτές, μπορούμε να κάνουμε επιλογές για το καλό των θαλασσών μας και των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτές.
O Οδηγός Υπεύθυνης Κατανάλωσης Ψαρικών του WWF, το Fish Guide, μας δίνει όσες πληροφορίες χρειαζόμαστε για να επιλέξουμε ψαρικά υπεύθυνα, είτε πρόκειται για εγχώρια είτε εισαγόμενα.
Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα trailer του ντοκιμαντέρ του WWF Ελλάς «Από την Κύθνο», το οποίο πραγματεύεται τον καθημερινό αγώνα και μόχθο των ψαράδων να εξασφαλίσουν τα προς το ζην σε μια θάλασσα που συνεχώς αλλάζει, αλλά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο των «αόρατων» γυναικών στην αλιεία. Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί τις επόμενες ημέρες στα κανάλια του WWF Ελλάς.