Μερικοί μέχρι πρότινος αρνητές των εμβολίων στα Βαλκάνια έχουν αλλάξει στρατόπεδο εσχάτως καθώς τα κρούσματα του κορονοϊού αυξάνονται, οι χώρες βάζουν όλο και περισσότερους περιορισμούς στους μη εμβολιασμένους και οι αρχές μάχονται ενάντια στην κυβερνητική δυσπιστία και την παραπληροφόρηση.
Οταν η Φάτα Κέκο στην πρωτεύουσα της Βοσνίας, το Σεράγεβο, σήκωσε το μανίκι της για να της χορηγηθεί η πρώτη δόση του εμβολίου για την COVID-19, φοβόταν πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αλλά είπε ότι το χειρότερο που αντιμετώπισε τις επόμενες μέρες ήταν ένας «μέτρια ενοχλητικός πόνος» στο αριστερό της χέρι, γύρω από το σημείο της ένεσης.
Το πιο σημαντικό είναι ότι η 52χρονη αυτοαπασχολούμενη καθαρίστρια έχει ενταχθεί στην παγκόσμια κοινότητα των πιστών στα εμβόλια μετά από μήνες «πίστης» σε αυτό που τώρα περιγράφει ως «τις πιο γελοίες θεωρίες».
Οπως είπε στο Associated Press, ότι μερικά από αυτά που άκουσε ήταν «ότι ο κορονοϊός δεν υπάρχει, ότι οι δημοσιογράφοι πληρώνονται για να σκορπίσουν τον πανικό, ότι τα αεροπλάνα μας ψεκάζουν με ιούς τη νύχτα, ότι τα εμβόλια χρησιμοποιούνται από τις εξουσίες για να μας εμφυτεύουν μικροτσίπ παρακολούθησης».
«Τώρα νιώθω ανακούφιση που έκανα κάτι για να προστατεύσω την υγεία μου, αφού έβαλα τον εαυτό μου σε κίνδυνο για μεγάλο χρονικό διάστημα», περιγράφει. «Επίσης, θα κάνει τη ζωή μου πιο εύκολη αν αποφασίσω να κάνω ένα ταξίδι στο εξωτερικό», προσθέτει.
Δεν είναι η μόνη, όμως, που άλλαξε γνώμη, ειδικά από τη στιγμή που πολλές ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να αυστηροποιούν τους περιοριστικούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης απόδειξης εμβολιασμού για τους ξένους επισκέπτες.
«Θέλω να ταξιδέψω και να σπουδάσω στο εξωτερικό και για αυτό πρέπει να εμβολιαστώ», εξήγησε η Εσμοα Τζάκα, 18 ετών, αφού έλαβε την πρώτη της δόση την Τρίτη στο Σεράγεβο.
Αυτή την εβδομάδα, οι υγειονομικές αρχές στην βοσνιακή πρωτεύουσα ενίσχυσαν τις προσπάθειές τους για τη χορήγηση των εμβολίων κατά της COVID-19 όσο το δυνατόν ευρύτερα, Αρχισαν να στέλνουν νοσοκόμες για να χορηγούν εμβόλια στα γραφεία τοπικών συμβουλίων και στα εμπορικά κέντρα σε όλη την πόλη, με την ελπίδα ότι η εύκολη πρόσβαση θα πείσει περισσότερους ανθρώπους να εμβολιαστούν.
Ο ανώτατος αξιωματούχος υγείας του Σεράγεβο, Χάρις Βράνιτς, εκτιμά ότι ορισμένοι σκεπτικιστές άλλαξαν γνώμη πρόσφατα, όχι μόνο επειδή θέλουν να ταξιδέψουν ελεύθερα στο εξωτερικό, αλλά και επειδή «οι αριθμοί δεν λένε ψέματα».
«Το στατιστικό είναι σαφές - μεταξύ 92% και 94% των ανθρώπων μας που πέθαναν στο τρίτο και στο (τρέχον) τέταρτο κύμα (της COVID-19) δεν είχαν εμβολιαστεί», υπογραμμίζει.
Η Βοσνία, η οποία εξακολουθεί να παλεύει να ανακάμψει από τον καταστροφικό εθνοτικό πόλεμο της περιόδου 1992-95, έχει μέχρι στιγμής εμβολιάσει λίγο λιγότερο από το ένα τέταρτο των 3,3 εκατομμυρίων κατοίκων της, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού στην Ευρώπη.
Το επίπεδο δυσπιστίας απέναντι στα εμβόλια, τα οποία είναι ευρέως διαθέσιμα από τα τέλη της περασμένης άνοιξης, δεν προκαλεί έκπληξη στη φτωχή, μαστιζόμενη από τη διαφθορά και εθνοτικά διχασμένη Βοσνία.
Την ίδια στιγμή, στη Ρουμανία, ένα έθνος της ΕΕ περίπου 19 εκατομμυρίων κατοίκων, το ποσοστό εμβολιασμού κυμάνθηκε γύρω στο 28% μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, όταν μια απότομη αύξηση των νέων μολύνσεων και θανάτων από COVID-19 ανάγκασε ορισμένα νοσοκομεία να βάλουν τις σακούλες με τις σορούς στους διαδρόμους τους, καθώς τα νεκροτομεία είχαν γεμίσει ασφυκτικά
Ο φόβος - σε συνδυασμό με αυστηρότερα μέτραπου εισήγαγαν οι αρχές, συμπεριλαμβανομένης της νυχτερινής απαγόρευσης κυκλοφορίας και της απαίτησης απόδειξης εμβολιασμού, πρόσφατης ανάρρωσης ή ενός αρνητικού τεστ για την είσοδο στους περισσότερους δημόσιους χώρους - έχει εκτοξεύσει το ποσοστό εμβολιασμού στη Ρουμανία σε πάνω από 40% τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με το Our World in Data.
«Φοβήθηκα, υπάρχουν τόσες αρνητικές φήμες» για τα εμβόλια, παραδέχεται η Οφηλία Γκλιγκόρ, η οποία έκανε την πρώτη δόση μια παγωμένη μέρα του Δεκεμβρίου, αυτή την εβδομάδα στο κύριο κέντρο εμβολιασμών της Σιγκισοάρα, μιας μικρής, ιστορικής πόλης της Ρουμανίας, περίπου 300 χιλιόμετρα βόρεια του Βουκουρεστίου, της πρωτεύουσας.
Η 18χρονη ασκούμενη νοσοκόμα έπρεπε να ξεπεράσει τους φόβους της για πρακτικό λόγο - χωρίς απόδειξη εμβολιασμού, δεν θα της επιτρεπόταν να παρακολουθήσει το εκπαιδευτικό της πρόγραμμα στο τοπικό νοσοκομείο.
«Η συμβουλή μου στους ανθρώπους τώρα είναι να εμβολιαστούν, γιατί αργά ή γρήγορα τα εμβόλια θα γίνουν υποχρεωτικά για όλους», είπε.
Ενα παρόμοιο σενάριο διαδραματίστηκε στην Κροατία, η οποία εντάχθηκε στην ΕΕ το 2013. Εν μέσω μιας μεγάλης αύξησης των καθημερινών κρουσμάτων και θανάτων από COVID-19, οι κροατικές αρχές εισήγαγαν στις 15 Νοεμβρίου εντολή υποχρεωτικού εμβολιασμού για όλους τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα και όλους τους πολίτες που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες αυτές.
Παρά τις σποραδικές διαμαρτυρίες ενάντια στους περιορισμούς για την COVID-19, το συνολικό ποσοστό εμβολιασμού της Κροατίας από τότε αυξάνεται σταθερά πάνω από 1,2% την εβδομάδα και έφτασε σχεδόν στο 55% του πληθυσμού των 4,2 εκατομμυρίων στις 11 Δεκεμβρίου.
Στην εθνοτικά και διοικητικά κατακερματισμένη Βοσνία, όπου η δικαιοδοσία για τη διαχείριση της πανδημίας είναι μοιρασμένη μεταξύ 14 διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης, η εισαγωγή των υποχρεωτικών πιστοποιητικών εμβολιασμού εξακολουθεί να βρίσκεται σε αναμονή. Ενώ οι εντολές για χρήση μάσκας σε εσωτερικούς χώρους και κοινωνικές αποστάσεις βρίσκονται σε ισχύ, η επιβολή τους είναι τυχαία.
Η Βοσνία έχει καταγράψει πάνω από 12.900 θανάτους από COVID-19, αλλά για μερικούς ανθρώπους όπως η Κέκο, χρειάστηκαν περισσότερα από τα στατιστικά στοιχεία θνησιμότητας για να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα της πανδημίας. Χρειάστηκε μια διαμάχη με την κόρη της, Μαχίρα.
Της είπε: «μαμά, τα εμβόλια λειτουργούν 100%. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί μέχρι στιγμής και όλα πάνε καλά, μην είσαι ανόητη», θυμάται η Κέκο, προσθέτοντας ότι ο φίλος του γαμπρού της που «υποστήριζε ότι δεν εμβολιαζόταν ούτε νεκρός» μολύνθηκε. Και ο κορονοϊός του προκάλεσε σοβαρά προβλήματα.
«Επιτέλους συνειδητοποίησα ότι πρέπει να εμβολιαστώ, αν θέλω να είμαι ασφαλής», είπε η Κέκο, κουνώντας το κεφάλι της σαστισμένη. «Οι άνθρωποι και η φλυαρία τους με τρέλαναν. Για ένα διάστημα τουλάχιστον, πίστευα σε όλες τις ανόητες ιστορίες τους».