Ο κορονοϊός είναι η αφορμή. Όπως και η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Ωστόσο, οι αιτίες παραμένουν και έρχονται ακόμα μια φορά στην επιφάνεια για να υπενθυμίσουν τις αντιθέσεις και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των κρατών - μελών της Ευρωζώνης.
Η στάση της Γερμανίας, η οποία είναι αναμφισβήτητα η ηγεμονική οικονομική δύναμη, παραμένει η ίδια όσον αφορά στο ευρωομόλογο καθώς δεν θέλει να «φορτωθεί» ένα κοινό χρέος με τις πλέον υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της EUROSTAT, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία είναι πάνω από το μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης, δηλαδή το χρέος τους είναι πάνω από το 100% του ΑΕΠ, ενώ αντίθετα, χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ολλανδία είναι κάτω από το μέσο όρο όχι μόνο της ευρωζώνης αλλά και τον ευρωπαϊκό, καθώς το χρέος τους κινείται στο 50-70% του ΑΕΠ.
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) δημιουργήθηκε προκειμένω να παρέχει δάνεια σε όποιο μέλος έχει χάσει την πρόσβαση στις αγορές, υπό την αίρεση της δημοσιονομικής προσαρμογής δηλαδή την εφαρμογή συμφωνημένων μεταρρυθμίσεων. Συνεπώς, αυτό σημαίνει ότι οι εννέα χώρες που σήμερα ζητούν την έκδοση ευρωομολόγου, εφόσον αυτό δεν πραγματοποιηθεί, είναι πολύ πιθανό να αναγκαστούν να καταφύγουν στον ESM και στην υιοθέτηση νέων μέτρων και δομικών μεταρρυθμίσεων στην οικονομία τους.
Δηλαδή, η ευρωζώνη, ενώ απαριθμεί δεκαεννέα κράτη-μέλη, τα εννέα εξ αυτών -σχεδόν τα μισά- θα δεσμεύονται σε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Το πρόβλημα της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων είναι γνωστό, ωστόσο σε αυτή τη συγκυρία υπάρχει ο κίνδυνος δημιουργίας ακόμα πιο έντονων τριβών και αντιθέσεων εξαιτίας της άμεσης σύνδεσης προτεραιοτήτων της Ε.Ε. με τα συμφέροντα της Γερμανίας και της αδιαλλαξίας που δείχνει όσον αφορά στη συζήτηση εναλλακτικών μέτρων που αιτούνται τα υπόλοιπα κράτη, προκειμένου να περιορίσουν το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της πανδημίας.
Αλλά ακόμα κι αν δεχθούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες να μπουν σε καθεστώς ESM, οι προβλέψεις δεν είναι αισιόδοξες, καθώς η ύφεση θα είναι μακροχρόνια, η ανεργία θα αυξηθεί, θα υπάρχει μείωση του ΑΕΠ και ταυτόχρονη αύξηση του χρέους.
Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία, ήδη στην Κίνα η παραγωγή μειώθηκε κατά 13,5% ενώ σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί στο μισό εντός του 2020. Αυτό θα εντείνει τις ανισότητες στο εσωτερικό των κρατών-μελών καθώς θα δημιουργηθεί πόλωση εντός της περιφέρειας και μεγαλύτερη οικονομική ασυμμετρία. Η κοινωνική αστάθεια που μπορεί να προκύψει λόγω και του δυσμενούς διεθνούς εξωτερικού περιβάλλοντος, θα εντείνει ακόμα περισσότερο τις φωνές του ευρωσκεπτικισμού, τη στιγμή που η Ευρώπη καλείται να αποδείξει -γιατί ακόμα δεν τα έχει καταφέρει- το διεθνή της ρόλο στα ζητήματα ασφάλειας που προκύπτουν στην ευρύτερη περιοχή.
Η ισχύς και το εθνικό συμφέρον είναι αναμφισβήτητα οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις διεθνείς σχέσεις και τα ζητήματα υψηλής πολιτικής, ωστόσο ακόμα και στα ζητήματα χαμηλής πολιτικής, όπως η οικονομία, η συνεργασία επιτυγχάνεται στη σύμπτωση και όχι στην έκπτωση συμφερόντων.
Η πρόκληση είναι αν τελικά η Ευρώπη θα καταφέρει να δαμάσει τους «δαίμονές» της ή θα παραδοθεί -ακόμα μια φορά- σε αυτούς, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξή της.