Περίπου 400 εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσέρχονται στις κάλπες στις 9 Ιουνίου για να εκλέξουν τα νέα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ή αλλιώς ευρωβουλευτές, σε ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια δημοκρατικά γεγονότα.
Τα ακροδεξιά κόμματα επιδιώκουν να αποκτήσουν περισσότερη δύναμη εν μέσω αύξησης του κόστους ζωής και δυσαρέσκειας των αγροτών, ενώ οι πόλεμοι στη Γάζα και την Ουκρανία θα βρίσκονται στο μυαλό των ψηφοφόρων.
Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα είναι, εάν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα παραμείνει στην εξουσία ως το πιο προβεβλημένο και ορατό πρόσωπο της ΕΕ. Υπάρχουν και άλλα ερωτήματα.
Πότε ψηφίζουμε;
Οι εκλογές της ΕΕ διεξάγονται κάθε πέντε χρόνια στο μπλοκ των 27 μελών. Φέτος διεξάγονται οι ευρωεκλογές για 10η φορά από το 1979 (ήταν οι πρώτες) και είναι οι πρώτες ευρωεκλογές μετά το Brexit.
Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου. Τα πρώτα αποτελέσματα μπορούν να αποκαλυφθούν μόνο το βράδυ της 9ης Ιουνίου, αφού κλείσουν τα εκλογικά τμήματα σε όλα τα κράτη μέλη.
Τι θα προκύψει από την ψηφοφορία;
Οι εκλογές ξεκινούν την Πέμπτη 6 Ιουνίου στην Ολλανδία και τελειώνουν την Κυριακή 9 Ιουνίου, όταν οι περισσότερες χώρες διεξάγουν τις εκλογές τους.
Ο αριθμός των μελών που εκλέγονται σε κάθε χώρα εξαρτάται από το μέγεθος του πληθυσμού. Κυμαίνεται από έξι για τη Μάλτα, το Λουξεμβούργο και την Κύπρο έως 96 για τη Γερμανία. Για την Ελλάδα είναι 21 οι έδρες στην ευρωβουλή.
Το 2019, οι Ευρωπαίοι εξέλεξαν 751 βουλευτές. Μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ το 2020, ο αριθμός των ευρωβουλευτών μειώθηκε σε 705. Μερικές από τις 73 έδρες που κατείχαν προηγουμένως Βρετανοί ευρωβουλευτές έχουν ήδη ανακατανεμηθεί σε άλλα κράτη μέλη.
Μετά από τις εκλογές του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έχει 15 επιπλέον μέλη, ανεβάζοντας το σύνολο σε 720. Δώδεκα χώρες θα λάβουν επιπλέον ευρωβουλευτές.
Στις ευρωεκλογές συμμετέχουν εθνικά πολιτικά κόμματα, αλλά μόλις εκλεγούν, οι περισσότεροι από τους ευρωβουλευτές εντάσσονται στη συνέχεια στις μεγάλες ευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες.
Ποιός ψηφίζει;
Σε ορισμένες χώρες επιτρέπεται να ψηφίζουν και πολίτες κάτω των 18 ετών. Στο Βέλγιο, ένας νόμος που εγκρίθηκε το 2022 μείωσε την ελάχιστη ηλικία ψήφου στα 16. Η Γερμανία, η Μάλτα και η Αυστρία επιτρέπουν επίσης στους 16χρονους να ψηφίσουν. Στην Ελλάδα, η μικρότερη ηλικία ψήφου είναι τα 17. Σε όλα τα άλλα κράτη μέλη είναι τα 18.
Απαιτείται επίσης μια ελάχιστη ηλικία για να είναι κάποιος υποψήφιος στις ευρωεκλογές — από 18 στις περισσότερες χώρες, έως 25 στην Ιταλία και στην Ελλάδα.
Τί γίνεται με την συμμετοχή;
Οι εκλογές της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνήθως δεν έχουν συνήθως τεράστια προσέλευση, αλλά υπήρξε σαφής ανάκαμψη στο δημόσιο ενδιαφέρον στις εκλογές του 2019. Η συμμετοχή έκλεισε στο 50,7% και ήταν οκτώ μονάδες υψηλότερη από το 2014, μετά από σταθερή πτώση από το 1979, όταν έφτασε το 62%.
Τον Απρίλιο, η τελευταία έκδοση του Ευρωβαρόμετρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανέδειξε ένα κύμα ενδιαφέροντος για τις επερχόμενες εκλογές. Περίπου το 71% των Ευρωπαίων δήλωσε ότι είναι πιθανό να ψηφίσει.
Ποια είναι τα βασικά θέματα της προεκλογικής ατζέντας;
Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, με την άμυνα και την ασφάλεια να θεωρούνται βασικά ζητήματα της προεκλογικής εκστρατείας. Σε εθνικό επίπεδο, η άμυνα και η ασφάλεια της ΕΕ εμφανίζονται ως τα κορυφαία ζητήματα σε εννέα χώρες.
Η οικονομία, οι θέσεις εργασίας, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός, η δημόσια υγεία, η κλιματική αλλαγή και το μέλλον της Ευρώπης εμφανίζονται επίσης ως εξέχοντα ζητήματα.
Ποια είναι η δουλειά των ευρωβουλευτών;
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το μόνο θεσμικό όργανο της ΕΕ που εκλέγεται από ευρωπαίους πολίτες. Είναι ένα «αντίβαρο» στον ισχυρό εκτελεστικό βραχίονα της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν).
Το κοινοβούλιο δεν έχει την αρμοδιότητα να προτείνει νόμους, καθώς αυτό είναι δουλειά της Κομισιόν, που τους στέλνει στην ευρωβουλή κατόπιν. Αλλά οι εξουσίες του κοινοβουλίου γίνονται σταδιακά μεγαλύτερες. Είναι πλέον αρμόδιο για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, ψηφίζοντας νόμους που σχετίζονται με το Κλίμα, τους τραπεζικούς κανόνες, τη γεωργία, την αλιεία, την ασφάλεια ή τη δικαιοσύνη. Το νομοθετικό σώμα ψηφίζει επίσης τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ο οποίος είναι κρίσιμος για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της βοήθειας που παρέχεται στην Ουκρανία.
Οι νομοθέτες πρέπει, επίσης, να εγκρίνουν τον διορισμό όλων των Επιτρόπων της ΕΕ, οι οποίοι είναι ισοδύναμοι με τους υπουργούς. Και μπορεί επίσης να αναγκάσουν ολόκληρη την Κομισιόν να παραιτηθεί (απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων).
Ποια είναι σήμερα η ανθρωπογεωγραφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;
Με 176 έδρες από τις 705 της ολομέλειας, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα είναι η μεγαλύτερη πολιτική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η Φον ντερ Λάιεν ανήκει στο ΕΛΚ και ελπίζει να παραμείνει στο τιμόνι του εκτελεστικού βραχίονα της ΕΕ μετά τις εκλογές.
Η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα είναι το S&D, η πολιτική ομάδα του κεντροαριστερού Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, που αυτή τη στιγμή κατέχει 139 έδρες. Η φιλελεύθερη και φιλοευρωπαϊκή ομάδα Renew κατέχει 102 έδρες - μπροστά από μια συμμαχία που αποτελείται από πράσινα και περιφερειακά πολιτικά κόμματα και κατέχει 72 έδρες.
Η Ακροδεξιά δείχνει να κερδίζει χώρο
Δύο ομάδες με ακροδεξιά κόμματα, οι Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και το Identity and Democracy (ID), θα μπορούσαν να γίνουν αντίστοιχα, η τρίτη και η τέταρτη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι δύο ομάδες έχουν πολλές αποκλίσεις μεταξύ τους και δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό θα μπορούσαν να συνεργαστούν και να επηρεάσουν την ατζέντα της ΕΕ - ειδικά τις προσπάθειες της ΕΕ να στηρίξει την Ουκρανία ενάντια στη Ρωσία στον πόλεμο.
Το ΕΛΚ και το S&D αναμένεται να παραμείνουν σταθερά. Οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι θα μπορούσαν και οι δύο να δεχτούν ένα χτύπημα, χάνοντας ορισμένα από τα μεγάλα κέρδη που κατέγραψαν στις προηγούμενες εκλογές.
Τι θα γίνει μετά τις ευρωεκλογές του 2024;
Μόλις καθοριστεί η δύναμη κάθε πολιτικής ομάδας, οι ευρωβουλευτές θα εκλέξουν τον πρόεδρό τους στην πρώτη σύνοδο ολομέλειας, από τις 16 έως τις 19 Ιουλίου. Στη συνέχεια, πιθανότατα τον Σεπτέμβριο μετά από εβδομάδες διαπραγματεύσεων, θα προτείνουν τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά από πρόταση των κρατών μελών.
Το 2019, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κέρδισε οριακή πλειοψηφία (383 ψήφους υπέρ, 327 κατά, 22 αποχές) για να γίνει η πρώτη γυναίκα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι βουλευτές θα καλέσουν σε ακρόαση, επίσης, τους Ευρωπαίους Επιτρόπους πριν τους εγκρίνουν σε μία μόνο ψηφοφορία.
Η φον ντερ Λάιεν έχει καλές πιθανότητες να διοριστεί για μία δεύτερη θητεία, αλλά πρέπει να εξασφαλίσει την υποστήριξη αρκετών Ευρωπαίων ηγετών. Έχει επίσης κοντραριστεί με πολλούς ευρωβουλευτές, καθώς δήλωσε ότι θα μπορούσε να συνεργαστεί με τη σκληρή δεξιά, ανάλογα με το αποτέλεσμα των εκλογών.