Ρωσία και Ουκρανία διαπραγματεύονται για μια ειρηνευτική συμφωνία, την ίδια ώρα που οι στρατιώτες των δύο χωρών αλληλοσκοτώνονται.
Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος στις συνομιλίες και οι διαφορές τους παραμένουν σχεδόν αγεφύρωτες σε εδαφικά ζητήματα.
Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ισχρυρίζεται ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία είναι απαραίτητη επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν την Ουκρανία για να απειλήσουν τη Ρωσία και η Μόσχα έπρεπε να αμυνθεί ενάντια στη δίωξη των ρωσόφωνων πληθυσμών από την Ουκρανία.
Η Ουκρανία από την πλευρά της παλεύει ενάντια σε μια ιμπεριαλιστικού τύπου αρπαγή γης και υποστηρίζει ότι οι ισχυρισμοί του Πούτιν περί ”γενοκτονίας” είναι ανοησίες.
Ποιες όμως είναι οι βασικές διαφορές των δύο χωρών;
1) Εδάφη
Αυτό αποτελεί το πιο δύσκολο κομμάτι των συνομιλιών. Καμία πλευρά δεν έχει συμβιβαστεί ή δεν έχει δείξει κάποιο σημάδι διάθεσης να το κάνει. Μια επιλογή που συζητείται είναι απλώς να προσπαθήσουμε να βάλουμε στην άκρη το θέμα - εν ολίγοις, να καταλήκουν σε μια συμφωνημένη ασάφεια για τα επόμενα χρόνια.
Η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και στις 21 Φεβρουαρίου αναγνώρισε δύο περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας που ελέγχονται από αντάρτες οι οποίοι υποστηρίζονται από τη Ρωσία ως ανεξάρτητα κράτη.
Από την εισβολή τους, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν αναλάβει τον έλεγχο τμημάτων γης στη νότια πλευρά της Ουκρανίας, βόρεια της Κριμαίας, εδαφών γύρω από τις περιοχές των ανταρτών και εδάφη στα ανατολικά και δυτικά του Κιέβου.
Η Ρωσία έχει υπό τον έλεγχό της τουλάχιστον άλλα 170.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα - μια έκταση όσο η Τυνησία ή η πολιτεία της Βόρειας Ντακότα των ΗΠΑ.
Η Ουκρανία έχει δηλώσει ότι δεν θα αναγνωρίσει ποτέ τον έλεγχο της Ρωσίας στην Κριμαία, την ανεξαρτησία των περιοχών των ανταρτών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία ή τα επιπλέον εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία.
Το Κίεβο έχει επανειλημμένα ζητήσει την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από το ουκρανικό έδαφος - συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι δεν θα δεχτούν την προσάρτηση εδάφους ούτε θα αναγνωρίσουν τις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία ανταρτικές περιοχές του Λουχάνσκ και του Ντόνετσκ.
Μια τέτοια αναγνώριση θα ισοδυναμεί ουσιαστικά με ρωσική επικυριαρχία έως και στο ένα τρίτο της επικράτειάς της Ουκρανίας, κάτι που ασφαλώς δεν είναι εύκολο να δεχτεί οπιοσδήποτε ηγέτης.
Για τη Μόσχα, η ουκρανική αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου της Κριμαίας, των περιοχών των ανταρτών και πιθανώς της έκτασης βόρεια της Κριμαίας που της δίνει μια χερσαία γέφυρα προς την Κριμαία και τον έλεγχο των αποθεμάτων πόσιμου νερού για τη χερσόνησο, θα ήταν απαραίτητη.
Η περιοχή κατά μήκος της νότιας πλευράς της Ουκρανίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Ρωσία καθώς προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 1783 από τη Ρωσίδα αυτοκράτειρα, Αικατερίνη Β′ μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μια επιλογή είναι ουσιαστικά να μπει στην άκρη το ζήτημα της Κριμαίας συμφωνώντας σε μια 15ετή περίοδο διαβούλευσης σχετικά με το καθεστώς της προσαρτημένης χερσονήσου. Οι Ουκρανοί εθνικιστές, ωστόσο, μπορεί να το δουν ως διχοτόμηση.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι η Κριμαία είναι μέρος της Ρωσίας, επομένως δεν θα δεχτεί συζήτηση για την τύχη της.
Ορισμένοι αναλυτές είναι δύσπιστοι παρά τις αισιόδοξες δηλώσεις μετά τις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη την Τρίτη.
«Η Μόσχα δεν θα συμφωνήσει σε τίποτα με το Κίεβο εκτός και αν πρόκειται για πλήρη συνθηκολόγηση (και δεν είναι αυτό που συζητείται)», δήλωσε η Τατιάνα Στανοβάγια, μια αλλοδαπή μελετήτρια στο Carnegie Moscow Center.
2) Ουδετερότητα: Η Ουκρανία συμφωνεί να είναι ουδέτερη, όπως έκανε άλλωστε το 1990
Η Ουκρανία πρότεινε γραπτώς να είναι ουδέτερη χώρα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Μια τέτοια απόφαση θα απαιτούσε δημοψήφισμα και το Κίεβο είπε ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας θα μπορούσαν να δοθούν μόνο όταν η Ρωσία αποσύρει τα στρατεύματά της.
Μετά από συνομιλίες στην Τουρκία, η Ρωσία συμφώνησε να περιορίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις γύρω από το Κίεβο.
Ο Μεντίνσκι, Ρώσος διαπραγματευτής είπε ότι η Ουκρανία είχε εκφράσει την προθυμία να συμφωνήσει με τις βασικές απαιτήσεις της Μόσχας - να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες της για την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, να υιοθετήσει καθεστώς «μη μπλοκ», να αποκηρύξει κάθε προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής και να δεσμευτεί να μην φιλοξενήσει ξένα στρατεύματα ή στρατιωτικές βάσεις.
«Εάν εκπληρωθούν αυτές οι υποχρεώσεις, τότε η απειλή δημιουργίας προγεφυρώματος του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό έδαφος θα εξαλειφθεί».
Η Ρωσία, σ′ αυτή την περίπτωση δεν θα αντιτασσόταν στην Ουκρανία -τα μέρη της οποίας βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Κιέβου- από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο διάβολος, όμως, κρύβεται πάντα στη λεπτομέρεια. Καθώς η Σοβιετική Ένωση κατέρρεε, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας στη Διακήρυξη της Κρατικής Κυριαρχίας του 1990, διακήρυξε την πρόθεσή του να είναι ένα μόνιμα ουδέτερο κράτος.
Ο Πούτιν δήλωσε τον Φεβρουάριο ότι ήθελε γραπτές εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο στρατιωτικό μπλοκ του ΝΑΤΟ. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολόντιμιρ Zελένσκι δήλωσε ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί σύντομα στο ΝΑΤΟ επειδή τα μέλη του δεν θα αποδεχτούν την Ουκρανία.
Η Ρωσία έχει επίσης επανειλημμένα εκφράσει ανησυχίες για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων της Ουκρανίας. Στο Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο έδωσαν στην Ουκρανία διαβεβαιώσεις ασφαλείας σε αντάλλαγμα για την προσχώρηση του Κιέβου στη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
3) Ρωσικά δικαιώματα: Το καθεστώς της ρωσικής γλώσσας και των ρωσόφωνων στην Ουκρανία είναι ένα φλέγον ζήτημα για τη Μόσχα.
Ένας νόμος που ψηφίστηκε από την Ουκρανία το 2019 παραχώρησε ειδικό καθεστώς στην ουκρανική γλώσσα και την κατέστησε υποχρεωτική για τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα.
4) ”Αποναζιστικοποίηση”: Ο Πούτιν λέει ότι η Ουκρανία έχει επιτρέψει σε ομάδες ναζί να διαπράξουν «γενοκτονία» κατά των ρωσόφωνων κοινοτήτων.
Το Τάγμα Αζόφ, μέρος της εθνικής φρουράς της Ουκρανίας, έχει κατηγορηθεί από τη Μόσχα ότι είναι μια ναζιστική οργάνωση που τρομοκρατεί Ρώσους αμάχους και διαπράττει εγκλήματα πολέμου.
Συγκροτήθηκε το 2014 από εθελοντές που πολέμησαν ενάντια στις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία περιοχές ανταρτών, οι ιδρυτές του έχουν εκφράσει ακροδεξιές και αντισημιτικές απόψεις και είναι υπέρμαχοι της υπεροχής της λευκής φυλής.
Οι βοηθοί του ουκρανικού προέδρου έχουν επανειλημμένα αναφερθεί στον ρόλο του Τάγματος Αζόφ στην υπεράσπιση του λιμανιού της Μαριούπολης όπου και εδρεύει.
Η Ουκρανία απορρίπτει τέτοιους ισχυρισμούς περί γενοκτονίας κατά των Ρωσόφωνων. Ο Ζελένσκι λέει ότι η Ρωσία είναι αυτή που συμπεριφέρεται όπως οι Ναζί επικαλώντας την καταστροφή των πόλεων της Ουκρανίας.
Ποιοι είναι οι βασικοί διαπραγματευτές;
Οι συνομιλίες για την προσπάθεια να δοθεί ένα τέλος στη σύγκρουση ξεκίνησαν στις 28 Φεβρουαρίου, τέσσερις ημέρες αφότου ο Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία. Ορισμένες συνομιλίες έγιναν αυτοπροσώπως στα σύνορα της Λευκορωσίας ή στη Λευκορωσία και την Τουρκία, ενώ άλλες πραγματοποιήθηκαν μέσω τηλεδιάσκεψης.
Η ρωσική ομάδα ηγείται από τον προεδρικό σύμβουλο Βλάντιμιρ Mεντίνσκι, έναν Ρώσο που γεννήθηκε στη Σοβιετική Ουκρανία αλλά θεωρεί τη σύγχρονη Ουκρανία ως «ιστορικό φάντασμα» επειδή «η λεγόμενη ιστορία της Ουκρανίας δεν είναι απλώς άρρηκτα συνδεδεμένη με τη χιλιετή ιστορία των Ρως / της Ρωσίας/ΕΣΣΔ αλλά αποτελεί η ίδια η ρωσική ιστορία».
Ο Μεντίνσκι δήλωσε την Τετάρτη ότι η Ουκρανία είχε εκφράσει την προθυμία να συμφωνήσει με τις βασικές απαιτήσεις της Ρωσίας.
Οι επικεφαλείς της διαπραγματευτικής ομάδα της Ουκρανίας είναι ο υπουργός Άμυνας Ολέξει Ρεζνίκοφ και ο προεδρικός σύμβουλος Mιχάιλο Ποντόλιακ.
Συνάντηση Πούτιν-Ζελένσκι;
Μια συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι θα ήταν ένδειξη μια πραγματικής πιθανότητας για ειρήνη, καθώς η Ρωσία έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα υπάρξει συνάντηση μέχρι να συμφωνηθούν σε μεγάλο βαθμό οι λεπτομέρειες μιας προκαταρκτικής συμφωνίας.