Η αναμέτρηση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης γύρω από τις εξαγωγές ρωσικού αερίου και πετρελαίου κλιμακώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς η Μόσχα δεσμεύτηκε να κρατήσει κλειστό τον κύριο αγωγό αερίου προς τη Γερμανία, Nord Stream 1, υποστηρίζοντας πως χρειάζεται περαιτέρω συντήρηση, ενώ οι χώρες της G7 ανακοίνωσαν σχέδια για πλαφόν τιμών στις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου.
Η αντιπαράθεση αυτή αποτελεί συνέπεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ενώ παράλληλα συνεχίζεται το «θρίλερ» με τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, ο οποίος είναι υπό ρωσική κατοχή μα λειτουργεί με Ουκρανούς τεχνικούς. Το Σάββατο διεκόπη και πάλι η κύρια γραμμή εξωτερικής παροχής ενέργειας στον σταθμό, αυξάνοντας την ανησυχία για μια ενδεχόμενη πυρηνική τραγωδία- αν και η ΙΑΕΑ ανέφερε πως υπήρχε μια εφεδρική που συνέχιζε να παρέχει ρεύμα. Μόνο ένας από τους έξι αντιδραστήρες του σταθμού παραμένει σε λειτουργία.
Με την Ευρώπη να προετοιμάζεται για έναν δύσκολο χειμώνα, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι προειδοποίησε πως η Ρωσία ετοιμάζει ένα «αποφασιστικό ενεργειακό πλήγμα για όλους τους Ευρωπαίους». Η Μόσχα κατηγορεί τις δυτικές κυρώσεις και τεχνικά προβλήματα για τις διαταραχές στην ενέργεια, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες κατηγορούν τη Ρωσία πως χρησιμοποιεί τις προμήθειες ενέργειας ως όπλο στο πλαίσιο της εισβολής της.
O αγωγός Nord Stream 1 περνούσε ήδη συντήρηση από τις 31 Αυγούστου ως τις 2 Σεπτεμβρίου, προκαλώντας ανησυχίες στην Ευρώπη για τις προμήθειες εν όψει των χειμερινών μηνών. Η Ρωσία είχε ήδη μειώσει τη ροή στο 40% της χωρητικότητας τον Ιούνιο και στο 20% τον Ιούλιο. Επίσης, έχει κόψει τις προμήθειες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Βουλγαρία, η Δανία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Πολωνία, ενώ έχει μειώσει τις ροές μέσω άλλων αγωγών.
Σε δημοσίευμα του Reuters παρουσιάζονται οι επιλογές της Ευρώπης
Ποιες είναι οι κύριες οδοί του ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη
Η Ρωσία παρείχε το 40% του φυσικού αερίου της Ευρώπης, κυρίως μέσω αγωγών. Οι παραδόσεις πέρυσι ήταν γύρω στα 155 δισ. κυβικά μέτρα (bcm). Μέσω Ουκρανίας το αέριο κανονικά πάει στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Σλοβακία και άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η Ουκρανία έχει κλείσει τον κόμβο της Σοχρανόβκα, που διέρχεται από κατεχόμενα από τους Ρώσους εδάφη στα ανατολικά. Ευρωπαϊκές χώρες αναζητούν εναλλακτικές πηγές- μεταξύ αυτών είναι κάποιες που έχουν δει τις ροές να κόβονται μετά την απόρριψη της ρωσικής απαίτησης για πληρωμές σε ρούβλια, ενώ άλλες, όπως η Γερμανία, συνεχίζουν να χρειάζονται το ρωσικό αέριο και προσπαθούν να γεμίσουν τα αποθέματά τους εν όψει του χειμώνα.
Οι διαδρομές προς την Ευρώπη που δεν περνούν από την Ουκρανία περιλαμβάνουν τον αγωγό Yamal-Europe που περνά από τη Λευκορωσία και την Πολωνία και φτάνει στη Γερμανία. Ο αγωγός έχει χωρητικότητα 33 δισ. bcm, περίπου το 1/6 των ρωσικών εξαγωγών προς την Ευρώπη. Οι ροές έχουν αντιστραφεί ώστε να πάνε προς τα ανατολικά μεταξύ της Πολωνίας και της Γερμανίας.
Η Μόσχα έχει επιβάλει κυρώσεις στον ιδιοκτήτη του πολωνικού τμήματος του αγωγού, ωστόσο η Πολωνία μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς αντίστροφη ροή αερίου μέσω του Yamal, είπε ο υπουργός Κλίματος. Για τον Nord Stream 1, όπως προαναφέρθηκε, το Κρεμλίνο κατηγορεί τις κυρώσεις από τη Δύση για την καθυστέρηση εξοπλισμού που απεστάλη για συντήρηση στον Καναδά.
Ποιες είναι οι εναλλακτικές πηγές της Ευρώπης
Κάποιες χώρες έχουν εναλλακτικές επιλογές, και το δίκτυο αερίου της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένο, έτσι ώστε να μπορεί να γίνεται διαμοιρασμός- αν και η παγκόσμια αγορά αερίου ήταν «δύσκολη» από πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Γερμανία, ο μεγαλύτερος καταναλωτής ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, που «πάγωσε» την πιστοποίηση του νέου αγωγού Nord Stream 2 λόγω του πολέμου, θα μπορούσε να κάνει εισαγωγές από Βρετανία, Δανία, Νορβηγία και Ολλανδία μέσω αγωγών.
Η Νορβηγία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής αερίου της Ευρώπης μετά τη Ρωσία και αυξάνει την παραγωγή της για να βοηθήσει την ΕΕ στην επίτευξη του στόχου του τερματισμού της εξάρτησης από ρωσικά ορυκτά καύσιμα ως το 2027. Η βρετανική Centrica έχει υπογράψει συμφωνία με τη νορβηγική Equinor για επιπλέον προμήθειες για τους επόμενους τρεις χειμώνες. Η Βρετανία δεν βασίζεται στο ρωσικό αέριο, και μπορεί να εξάγει επίσης στην Ευρώπη μέσω αγωγών.
Οι χώρες της νότιας Ευρώπης μπορούν να προμηθεύονται αζερικό φυσικό αέριο μέσω του Trans Adriatic Pipeline (TAP) που φτάνει στην Ιταλία, διερχόμενος από την Ελλάδα, και του Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP), που διέρχεται από την Τουρκία.
Οι ΗΠΑ έχουν πει ότι μπορούν να προμηθεύσουν 15 bcm υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην ΕΕ φέτος. Ωστόσο οι αμερικανικές εγκαταστάσεις LNG παράγουν στο πλήρες εύρος των δυνατοτήτων τους και μια έκρηξη σε ένα μεγάλο τερματικό εξαγωγής LNG στο Τέξας θα το κρατήσει ανενεργό μέχρι τα τέλη του Νοεμβρίου.
Τα τερματικά LNG της Ευρώπης έχουν επίσης περιορισμένη χωρητικότητα για επιπλέον εισαγωγές, αν και κάποιες χώρες λένε ότι αναζητούν τρόπους να επεκτείνουν τις εισαγωγές και την αποθήκευσή τους. Η Γερμανία είναι μεταξύ αυτών που θέλουν να κατασκευάσουν νέα τερματικά: Σχεδιάζει να φτιάξει δύο μέσα σε μόλις δύο χρόνια.
Η Πολωνία, που βασίζεται στη Ρωσία για περίπου το 50% της κατανάλωσης αερίου της, ή περίπου 10 bcm, έχει πει ότι μπορεί να δέχεται αέριο μέσω δύο συνδέσεων με τη Γερμανία. Ένας νέος αγωγός που επιτρέπει να ρέουν μέχρι και 10 bcm αερίου ετησίως μεταξύ της Πολωνίας και της Νορβηγίας θα ανοίξει τον Οκτώβριο. Μια νέα σύνδεση μεταξύ Πολωνίας και Σλοβακίας επίσης τέθηκε σε υπηρεσία την προηγούμενη εβδομάδα.
Η Ισπανία θέλει να «αναστήσει» ένα project για την κατασκευή μιας τρίτης σύνδεσης αερίου μέσω των Πυρηναίων, μα η Γαλλία έχει πει πως νέα τερματικά LNG (πλωτά) θα ήταν ταχύτερη και φθηνότερη επιλογή από έναν νέο αγωγό.
Άλλες επιλογές
Αρκετές χώρες μπορούν να επιδιώξουν να καλύψουν τα κενά στις προμήθειες ενέργειάς τους στρεφόμενες στις εισαγωγές ηλεκτρισμού μέσω συνδέσεων (interconnectors) από τους γείτονές τους, ή αυξάνοντας την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς, ανανεώσιμες πηγές, υδροηλεκτρικούς σταθμούς ή άνθρακα. Ωστόσο η πυρηνική ενέργεια ακολουθεί μάλλον καθοδική πορεία σε Βέλγιο, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία, με παλιούς σταθμούς να αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω ηλικίας, να κλείνουν ή να αποσύρονται σταδιακά. Τα επίπεδα της υδροηλεκτρικής ενέργειας, επίσης, πέφτουν το καλοκαίρι λόγω χαμηλών βροχοπτώσεων και καύσωνα.
Η Ευρώπη προσπαθεί να εγκαταλείψει τον άνθρακα για να πιάσει τους στόχους για το κλίμα, μα κάποιοι σταθμοί έχουν τεθεί ξανά σε λειτουργία από τα μέσα του 2021, λόγω της ανόδου των τιμών του αερίου.
Υπουργοί ενέργειας της ΕΕ συμφώνησαν σε εθελοντικές μειώσεις της κατανάλωσης αερίου κατά 15% από τον Αύγουστο ως τον Μάρτιο σε σχέση με τη μέση ετήσια χρήση το 2017-2021 και έθεσαν στόχους για την πλήρωση των αποθεμάτων σε πλαίσιο ΕΕ.
Η Γερμανία έχει ενεργοποιήσει το δεύτερο από τα τρία στάδια εκτάκτου ανάγκης της για το αέριο και έχει καλέσει επιχειρήσεις και καταναλωτές να κάνουν εξοικονόμηση αερίου για να αποφύγουν την επιβολή δελτίου.
Η Ολλανδία έχει επίσης πει ότι θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το κοίτασμα του Γκρόνινγκεν για να βοηθηθούν γειτονικές χώρες σε περίπτωση πλήρους διακοπής των ρωσικών προμηθειών, μα η αύξηση της παραγωγής εμπεριέχει τον κίνδυνο πρόκλησης σεισμών.
Με πληροφορίες από Reuters