Τον 13ο αι. π.Χ. πραγματοποιείται στη Βοιωτία ένα από τα πιο εντυπωσιακά και μεγαλόπνοα τεχνικά έργα της ελληνικής προϊστορίας: Η αποστράγγιση της λίμνης Κωπαΐδας, με σκοπό την απόδοση των νέων εδαφών στην καλλιέργεια. Όπως είναι φυσικό, αλλάζει και η «τοπογραφία» της περιοχής. Ο απόκρημνος βράχος του Γλα που πρόβαλλε με τη μορφή νησίδας στον βορειοανατολικό μυχό της λίμνης, όχι μόνο γίνεται προσιτός μέσα από την αποξηραμένη εύφορη πεδιάδα που σχηματίζεται, αλλά κατοικείται και οχυρώνεται με ισχυρό κυκλώπειο τείχος μήκους 3 χλμ., δημιουργώντας τη μυκηναϊκή ακρόπολη του Γλα. Η έκτασή της (200 στρέμματα) τη συγκαταλέγει στη μεγαλύτερη οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδας που έχει διατηρηθεί.
Οι νέες ανασκαφές που ξεκίνησαν την τελευταία διετία στον Γλα ενεργοποίησαν εκ νέου τις έρευνες στην περιοχή, με αποτέλεσμα να έρθουν στο φως νέα σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα -πέντε μεγάλα νέα οικοδομικά συγκροτήματα, μεμονωμένα ή σε συστάδες, που χαρακτηρίζονται από συμμετρία και αξονική διάταξη- και κινητά ευρήματα, τα οποία εντοπίστηκαν στους παραπάνω χώρους. Όλα χρονολογούνται στην περίοδο ακμής του μυκηναϊκού πολιτισμού, περίπου το 1250 π.Χ.
Σχετίζονται, λοιπόν, αυτές οι κτιριακές εγκαταστάσεις με τα έργα αποστράγγισης της λίμνης; «Σίγουρα», απαντά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντρια των ερευνών, Δρ. Έλενα Κουντούρη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ. Και συνεχίζει: «Καταρχάς, μετά και τις έρευνες που έχουμε κάνει στα αποστραγγιστικά έργα, ξέρουμε πλέον πολύ καλά ότι σχετίζονται χρονολογικά. Δηλαδή, γύρω στο 1300/1250 π.Χ. και τα αποστραγγιστικά έργα κατασκευάζονται και η ακρόπολη οχυρώνεται και τα μεγάλα αυτά κτίρια οικοδομούνται. Επιπλέον, την ίδια περίοδο οχυρώνονται και κατοικούνται μια σειρά από άλλες θέσεις γύρω από τη λίμνη, δηλαδή ο Άγιος Ιωάννης και η Αγία Μαρίνα. Πιστεύω ότι πρόκειται για κάποιο ενιαίο οικοδομικό πρόγραμμα, το οποίο υλοποιεί μάλλον ο Ορχομενός ως μεγάλο ανακτορικό κέντρο της περιοχής. Δηλαδή, φτιάχνει το αποστραγγιστικό έργο, οχυρώνει τον Γλα, καθώς και μια σειρά από άλλες θέσεις, αφενός για να ελέγχει την πεδιάδα με τις καλλιέργειες που έχει διαμορφωθεί μετά την αποστράγγιση και αφετέρου για να διαχειρίζεται όλο αυτό τον πλούτο που παράγεται».
Τα επιστημονικά ερωτηματικά, ωστόσο, παραμένουν. «Αυτό που δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε ακόμα είναι οι λεπτομέρειες της σχέσης του Γλα με τον Ορχομενό. Πρόκειται για ένα δευτερεύον ανακτορικό κέντρο, για δορυφόρο του; Δεν μπορούμε ακόμα να προσδιορίσουμε τον ρόλο του. Γι′ αυτό και ξεκινήσαμε εκ νέου την έρευνα, για να απαντήσουμε σε μια σειρά από ανάλογα ερωτήματα. Υπό το φως, βέβαια, και των άλλων ερευνών που έγιναν εντωμεταξύ στην περιοχή, ώστε να έχουμε όλο το πλαίσιο των θέσεων σε αυτό το βόρειο κομμάτι της Κωπαΐδας», εξηγεί η κ. Κουντούρη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Με άλλα λόγια, το ένα ερευνητικό βήμα οδήγησε στο άλλο. «Είναι όλες θέσεις πολύ κοντινές μεταξύ τους, πολύ κοντά και στον Γλα, με οπτική επαφή. Στο τέλος αυτού του προβληματισμού και του ”ταξιδιού” ήταν ο Γλας, στον οποίον έπρεπε να επανέλθουμε σιγά - σιγά, ώστε να διερευνηθεί και η υπόλοιπη έκταση», συμπληρώνει η ανασκαφέας ως προς τα κομμάτια του παζλ που σταδιακά συντίθενται στην περιοχή. Και πόση έκταση απομένει να διερευνηθεί στην ακρόπολη του Γλα; «Πολύ μεγάλο κομμάτι. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα έχουν εντοπιστεί σε ένα μικρό τμήμα του νοτιοδυτικού τμήματος. Τα υπόλοιπα είναι προς έρευνα», απαντά η διευθύντρια των ανασκαφών στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπογραμμίζοντας ως προς το όλο εγχείρημα: «Απαιτεί μεγάλης έκτασης καθαρισμούς, περπάτημα επιφανειακό, διασκοπήσεις και μετά σταδιακά αρχίζεις να μαθαίνεις να αναγνωρίζεις και τον χώρο και να εντοπίζεις τα κτίρια. Μόνο σε ένα μικρό κομμάτι έχουμε κατορθώσει μέχρι τώρα να δουλέψουμε. Τα υπόλοιπα θα ερευνηθούν στην πορεία».
Στους μεγάλους κτιριακούς χώρους, που εντοπίστηκαν στην Ακρόπολη του Γλα, βρέθηκαν και κινητά ευρήματα, όπως αγγεία αντιπροσωπευτικά της μυκηναϊκής περιόδου, θραύσματα τοιχογραφιών, μολύβδινα αγγεία και τμήματα από ανθρωπόμορφα μυκηναϊκά ειδώλια -αντικείμενα που, σύμφωνα και με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, καταδεικνύουν «την ύπαρξη της γνώριμης, κοινής πολιτιστικής και καλλιτεχνικής παράδοσης των χρόνων της ευρύτατης μυκηναϊκής εξάπλωσης». Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει ένας σπάνιος και ακέραιος χάλκινος διπλός πέλεκυς. Πώς αισθάνθηκε η ομάδα όταν εντοπίστηκε; «Έγινε γιορτή στην ανασκαφή! Ήταν ένα πολύ εντυπωσιακό εύρημα, το φετινό highlight», λέει με έμφαση στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κουντούρη, προσθέτοντας ότι πρόκειται για ένα χρηστικό αντικείμενο, πολύ λίγο χρησιμοποιημένο, όπως έδειξε ο καθαρισμός και η μελέτη του από τον ειδικό της διεπιστημονικής ομάδας που συμμετέχει στις έρευνες.
«Τα χάλκινα αντικείμενα είναι σπάνια γιατί ο χαλκός είναι πολύτιμο υλικό. Πολλές φορές τα κρύβουν και τα ξαναχρησιμοποιούν, έχουν βρεθεί θησαυροί (σ.σ. σύνολα πολύτιμων αντικειμένων) από χάλκινα αυτής της περιόδου στη μυκηναϊκή Ελλάδα. Στον Γλα δεν έχουμε άλλο τέτοιο εύρημα ούτε και γενικώς στην περιοχή, παρά μόνο από τον Ορχομενό έναν θησαυρό ελαφρώς μεταγενέστερο», εξηγεί η κ. Κουντούρη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, συμπληρώνοντας ότι ο διπλός χάλκινος πέλεκυς του Γλα βρέθηκε μαζί με άλλα αντικείμενα, όπως ένα μολύβδινο σκεύος και λίθινα εργαλεία. «Ο πέλεκυς έχει πολύ λίγη χρήση, προφανώς γιατί μετά εγκατέλειψαν τον οικισμό. Ίσως τον έκρυψαν κοντά στο δάπεδο, ώστε όταν επιστρέψουν να μπορέσουν να τον βρουν, αλλά αυτό δεν έγινε κι έτσι έφτασε σε εμάς», καταλήγει.
Οι συστηματικές ανασκαφές στην Ακρόπολη του Γλα γίνονται στο πλαίσιο πενταετούς διεπιστημονικού αρχαιολογικού προγράμματος (2018-2022), το οποίο διενεργείται από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό τη διεύθυνση της Δρ. Έλενας Κουντούρη, με τη στενή συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας και την υποστήριξη του Δήμου Ορχομενού και της Ενορίας Παναγίας Σκριπούς.
Πηγή: ΑΠΕ