Οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ* συνυπήρχαν συναντήθηκαν - και έκαναν έρωτα, ή τουλάχιστον μωρά - κάποια στιγμή στην προϊστορία. Ωστόσο για πόσο καιρό συνυπήρχαν τα δύο είδη ήταν μέχρι πριν λίγο καιρό ένα μυστήριο.
Τώρα, μια επανεκτίμηση της ραδιοχρονολόγησης που πραγματοποιήθηκε σε αρχαιολογικούς χώρους στη Γαλλία και τη βόρεια Ισπανία, έδειξε ότι ο Homo sapiens μπορεί να συνυπήρξε με τους Νεάντερταλ για 1.400-2.900 χρόνια πριν οι τελευταίοι εξαφανιστούν.
Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports.
«Το χρονικό διάστημα είναι ασήμαντο σε γεωλογική κλίμακα», δήλωσε ο Αντόνιο Ροντρίγκεζ-Χιντάλγκο, αρχαιολόγος στο Καταλανικό Ινστιτούτο Ανθρώπινης Παλαιοοικολογίας και Κοινωνικής Εξέλιξης, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Αλλά υπάρχει αρκετός χρόνος για να συμβούν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, σε ανθρώπινη κλίμακα», πρόσθεσε.
Άλλοι επιστήμονες, ωστόσο, λένε ότι τα μεγάλα περιθώρια λάθους για πολλές από τις ημερομηνίες που αναλύθηκαν στη μελέτη, αποδυναμώνουν τους ισχυρισμούς σχετικά με τις ταυτότητες των αρχαίων ανθρώπων και το κατά πόσον αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους. Είναι «ένα καλό σημείο εκκίνησης», αλλά τα συμπεράσματα θα μπορούσαν να αλλάξουν με βάση πιο ακριβείς χρονολογήσεις, δήλωσε η Σάρα Ταλάμο, μια χημικός που διευθύνει ένα εργαστήριο ραδιοάνθρακα στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, αναφέρει το Science.
Η ραδιοχρονολόγηση εκτιμά την ηλικία οργανικών αντικειμένων, όπως τα οστά και ο ξυλάνθρακας, με βάση τη σταθερή ραδιενεργό διάσπαση των ισοτόπων του άνθρακα-14. Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη μέθοδο εδώ και δεκαετίες και την τελειοποιούν για εξίσου μεγάλο χρονικό διάστημα.
Μια σημαντική αναθεώρηση ήρθε το 2020 όταν επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι μια σύντομη αντιστροφή του μαγνητικού πεδίου της Γης πριν από περίπου 42.000 χρόνια, γνωστή ως γεγονός Laschamp, αύξησε προσωρινά την ποσότητα του άνθρακα-14 στην ατμόσφαιρα. Τα έμβια όντα απορρόφησαν επιπλέον ποσότητες του ισοτόπου, με αποτέλεσμα οι ερευνητές να δυσκολεύονται να τα χρονολογήσουν σωστά.
Η περίοδος αυτή συμπίπτει και με μια κρίσιμη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Τα λίθινα εργαλεία όπως ξύστρες και μαχαίρια (Châtelperronian) που παραδοσιακά σχετίζονται με τους Νεάντερταλ, αντικαταστάθηκαν από πιο εξελιγμένα εργαλεία (proto-Aurignacian), όπως μικρότερες και καλύτερα επεξεργασμένες λεπίδες, οι οποίες σχετίζονται με τους σύγχρονους ανθρώπους. Εκείνη την χρονική περίοδο, οι Νεάντερταλ άρχισαν να εξαφανίζονται από την Ευρώπη, ενώ οι σύγχρονοι άνθρωποι άρχισαν να μετακινούνται στην ήπειρο.
Ο Ιγκόρ Ντζάκοβιτς, διδακτορικός φοιτητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Leiden Djakovic και οι συνεργάτες του, επανέλαβαν τις αναλύσεις ραδιοάνθρακα που είχαν πραγματοποιηθεί από άλλες ομάδες και οι οποίες αντιπροσώπευαν 17 θέσεις σε όλη τη Γαλλία και τη βόρεια Ισπανία.
Χρονολόγησαν επίσης 10 σκελετούς Νεάντερταλ που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή. Αυτή τη φορά όμως, χρησιμοποίησαν ένα πρόσφατα ανεπτυγμένο πρότυπο βαθμονόμησης, γνωστό ως IntCal20, το οποίο λαμβάνει υπόψη τον αυξημένο άνθρακα-14 που προκλήθηκε από το γεγονός Laschamp. Καμία από τις ημερομηνίες δεν άλλαξε δραστικά, αλλά στο σύνολό τους, οι παλαιότερες ημερομηνίες μετατοπίστηκαν λίγο πιο μπροστά, ενώ οι νεότερες ημερομηνίες λίγο πιο πίσω στο παρελθόν, συμπιέζοντας τα εκτιμώμενα εύρη.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια στατιστική προσέγγιση που ονομάζεται βέλτιστη γραμμική εκτίμηση, η οποία προβλέπει πότε μπορεί να ξεκίνησε και να τελείωσε μια συγκεκριμένη τεχνολογία με βάση τα διαστήματα μεταξύ των ηλικιών των αντικειμένων.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι τα εργαλεία που σχετίζονται με τον σύγχρονο άνθρωπο εμφανίστηκαν στην περιοχή 42.200 με 42.600 χρόνια πριν, ενώ τα εργαλεία που σχετίζονται με τον Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.800 έως 39.800 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο βιομηχανίες κατασκευής εργαλείων επικαλύπτονταν χρονικά και χωρικά για διάστημα από 1.400 έως 2.800 χρόνια.
Οι ημερομηνίες υποδηλώνουν επίσης ότι τα εργαλεία των σύγχρονων ανθρώπων εξαπλώθηκαν από το νότο προς το βορρά με την πάροδο του χρόνου, υποδηλώνοντας την πιθανή διαδρομή των σύγχρονων ανθρώπων στην ήπειρο, είπε ο ερευνητής.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ερευνητές προτείνουν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι Νεάντερταλ συνυπήρχαν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αλλά οι αναθεωρημένες ημερομηνίες προτείνουν ένα στενότερο, γεωγραφικό παράθυρο σε αυτό το γεγονός, λένε οι ερευνητές της νέας μελέτης.
Αυτή η συνύπαρξη θα μπορούσε ακόμα να δώσει χρόνο σε γενιές ανθρώπων και Νεάντερταλ να συναντηθούν, να διασταυρωθούν και να μοιραστούν μεταξύ τους συμβουλές για την κατασκευή εργαλείων.
Παρόλα αυτά, ο ερευνητής παραδέχεται ότι τέτοιες ερμηνείες αποτελούν εικασίες και παραμένουν αμφιλεγόμενες. Εκτός από τον μικρό αριθμό περιπτώσεων στις οποίες έχουν βρεθεί λείψανα σύγχρονου ανθρώπου ή Νεάντερταλ μαζί με αυτά τα εργαλεία, κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα ποιο είδος κατασκεύασε ποια εργαλεία στις περισσότερες τοποθεσίες.
Η αβεβαιότητα αυτή προβληματίζει την Σάρα Μπέιλι, παλαιοανθρωπολόγο στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Οι ραδιοχρονολογήσεις είναι αξιόπιστες μόνο μέχρι πριν από περίπου 50.000 χρόνια και οι ημερομηνίες προς το τέλος αυτού του εύρους τείνουν να έχουν μεγάλα περιθώρια σφάλματος, τόνισε η επιστήμονας, καθιστώντας δύσκολη την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με το ποια αντικείμενα είναι παλαιότερα από άλλα.
Η Κατερίνα Δούκα, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, η οποία βοήθησε στη συλλογή ορισμένων από τις ραδιοχρονολογήσεις που επανεξετάστηκαν στη νέα μελέτη, δήλωσε ότι είναι υπέροχο να βλέπει κανείς αυτά τα δεδομένα να επαναχρησιμοποιούνται ώστε να βελτιωθεί η κατανόησή μας για το πότε και πού μπορεί να συνυπήρξαν οι Νεάντερταλ με τους σύγχρονους ανθρώπους.
«Η Δυτική Ευρώπη είναι ένα αδιέξοδο και πολλοί έχουν προβλέψει ότι αυτή θα μπορούσε να είναι μια περιοχή όπου οι δύο πληθυσμοί συνυπήρχαν και αλληλεπιδρούσαν πιο συχνά», εξήγησε η αρχαιολόγος.
Υποψιάζεται όμως, ότι σε άλλα μέρη της Ευρώπης, τέτοιες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών ανθρώπινων ειδών και πολιτισμών μπορεί να ήταν ακόμη πιο πολύπλοκες και να συνέβαιναν σε διαφορετικούς χρόνους και ρυθμούς, απ’ ό,τι υποδηλώνει η νέα μελέτη. «Υπάρχουν πολλά ακόμη να μάθουμε για αυτή την περίοδο-κλειδί στην ανθρώπινη εξέλιξη», κατέληξε η επιστήμονας.
* Είναι είδος ανθρωπίδη το οποίο εμφανίστηκε 200.000-250.000 χρόνια πριν και εξέλειψε ολοκληρωτικά πριν 41.000-39.000 χρόνια. Η ονομασία του προέρχεται από την κοιλάδα Νεάντερταλ της Γερμανίας, όπου το 1856 ανακαλύφθηκαν από εργάτες απολιθωμένα οστά τα οποία αποδόθηκαν στο συγκεκριμένο είδος.