Το τελευταίο διάστημα ο δημόσιος διάλογος μονοπωλείται από την αλλαγή πολιτικών συσχετισμών, η οποία θα οδηγήσει, όπως προβλέπεται, και σε κυβερνητική αλλαγή μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου. Σε μία, μάλλον, χαλαρή προεκλογική περίοδο, το ενδιαφέρον των πολιτών φαίνεται να συγκεντρώνεται περισσότερο στην «επόμενη μέρα». Είναι όμως μια άλλη Κυβέρνηση το μοναδικό διακύβευμα της συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας; Και αν όχι, ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των πολιτών την επομένη των εκλογών;
Όλοι θα συμφωνούσαν πως τα τελευταία -χονδρικά- 9 χρόνια η χώρα μας έζησε ίσως την πιο ταραχώδη και πολιτικά «πυκνή» περίοδο της μεταπολιτευτικής της ιστορίας. Και εάν ο ιστορικός του μέλλοντος έχει να καταγράψει και να αναλύσει γεγονότα και αποφάσεις τεκτονικής σημασίας για τον τόπο, οι πολίτες σήμερα είναι πλέον αρκετά ώριμοι για να συμμετάσχουν ενεργά στην σταθεροποίηση και πρόοδο της χώρας, χωρίς τα πραγματικά ή εικονικά διλήμματα του παρελθόντος. Τούτο όμως απαιτεί ουσιαστική κοινωνική αφύπνιση, η οποία θα μπορούσε να συνοψισθεί στα εξής σημεία:
Δημοκρατική συμμετοχή: Το πείραμα της αποχής ή της εκ του ασφαλούς καταδίκης του πολιτικού και διαχειριστικού προσωπικού της χώρας απέτυχε παταγωδώς τα χρόνια της κρίσης. Η αριστοκρατική θεώρηση της πολιτικής -με τους εκάστοτε «γόνους» να έχουν προβάδισμα για τα δημόσια αξιώματα- και η τήρηση αποστάσεων από τις πολιτικές και δημοκρατικές διαδικασίες σε τοπικό και εθνικό επίπεδο συνέβαλλαν στην απαξίωση των θεσμών και στην εργαλειοποίησή τους από ομάδες συμφερόντων. Το οξύμωρο της καταδίκης χωρίς συμμετοχή έδωσε πεδίο δράσης στα λιγότερο ικανά και ακραία στοιχεία της κοινωνίας με τα γνωστά αποτελέσματα. Η αλλαγή, όμως, (προ)απαιτεί και τους πολλούς, και τους καλούς.
Κοινωνική συναίνεση: Ένα άλλο αποτυχημένο πείραμα των χρόνων της κρίσης ήταν οι κοινωνικοί διαχωρισμοί βάσει πολιτικών πεποιθήσεων. Και ενώ η ένταση των πολιτικών διλημμάτων που ετέθησαν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από τις ιδεολογικές και ταξικές προσλαμβάνουσες των εκπροσώπων τους, σε καμία περίπτωση η απάντηση σε αυτά δεν έρχεται με εμφυλιοπολεμικές λογικές. Το μέγεθος της χώρας μας, η κοινωνική της σύσταση και το διδακτικό παρελθόν καθιστούν πιο απαραίτητη από ποτέ την κοινωνική συναίνεση, η οποία θα πρέπει να εκφρασθεί και σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο. Η νέα Κυβέρνηση, όποια και να είναι αυτή, θα έχει τη μοναδική στην πρόσφατη ιστορία ευκαιρία να τερματίσει τους- ήδη εξασθενημένους- ακραίους διαχωρισμούς και να επαναφέρει το πολιτικό σκηνικό στην δημοκρατική κανονικότητα. Αν δεν το πράξει, οι συνέπειες για τον τόπο θα είναι σημαντικές.
Από-ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας: Για την ακρίβεια, οριστική εκτόνωση των τμημάτων της κοινωνίας που στήριξαν και στηρίζουν ακραίες αντιδημοκρατικές παρατάξεις και συλλογικότητες με αντίστοιχη υγιή ενεργοποίηση των χαμηλών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων στα πλαίσια της ενίσχυσης της δημοκρατικής συμμετοχής που αναλύθηκε παραπάνω. Η, όπως φαίνεται, αποδυνάμωση της ακροδεξιάς και των άλλων ακραίων μορφωμάτων που ταλαιπώρησαν τον τόπο με τις παράνομες και βίαιες πρακτικές τους σε συνδυασμό με την διαφαινόμενη μετατόπιση των κύριων πολιτικών δυνάμεων προς πιο μετριοπαθείς θέσεις είναι σαφώς μία θετική ένδειξη, αλλά δεν αρκεί. Απαιτείται πλήρη συντριβή των άκρων, με παράλληλη συλλογική συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχει κάτι πιο ριζοσπαστικό από τη σκληρή δουλειά, τη διεκδίκηση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, την διαφύλαξη της νομιμότητας και των θεσμών και τον ουσιαστικό έλεγχο της άσκησης της εξουσίας. Η δημοκρατική σταθερότητα χρειάζεται (κυρίως) mainstream πολιτικές επιλογές.
Οι νέοι στο προσκήνιο: Συχνά οι πολιτικοί εκπρόσωποι των κομμάτων επαναλαμβάνουν το ρόλο που έχουν οι νέοι άνθρωποι (sic) στην οργάνωσή τους αλλά και στην κατάρτιση των προγραμμάτων τους. Σαφώς, το νεαρό της ηλικίας ενός πολίτη δεν θα πρέπει από μόνο του να αποτελεί κριτήριο προαγωγής σε πολιτικά αξιώματα. Η προσκόλληση στη νεότητα ως πολιτικό σύνθημα και η ανάδειξη στο προσκήνιο ανθρώπων από τα σπάργανα των πολιτικών παρατάξεων, των οποίων οι απόψεις και πρακτικές αντιβαίνουν πλήρως με την αναγραφόμενη στο δελτίο ταυτότητας ημερομηνία γέννησής τους δημιουργεί ένα ιδιότυπο «fallacy». Ο μόνος τρόπος να ηττηθεί αυτή η ψευδαίσθηση είναι η ενεργοποίηση των νέων Ελλήνων εργαζομένων, επαγγελματιών και επιστημόνων της Ελλάδας και του εξωτερικού, πολλοί εκ των οποίων διαθέτουν και την όρεξη και τις τεχνικές ικανότητες να συμβάλλουν ουσιαστικά στην Ελλάδα του αύριο, εμποδίζονται όμως από την οικογενειοκρατία και την αναξιοκρατία που ως χρόνιες παθογένειες προάγουν λίγους και συγκεκριμένους.
Οι εκλογές, ως η κατ’ εξοχήν δημοκρατική διαδικασία στις σύγχρονες κοινωνίες, δίνουν την ευκαιρία στους πολίτες να επιβραβεύουν, να αποδοκιμάζουν ή/και να αντικαθιστούν τους εκπροσώπους τους για τα πεπραγμένα τους. Στη χώρα μας, τα προ κρίσης χρόνια, οι εκλογικές διαδικασίες αποτελούσαν εν πολλοίς την ενσάρκωση των συλλογικών ευσεβών πόθων για περισσότερες και αμεσότερες παροχές. Οι επερχόμενες εκλογές στη χώρα μας πρέπει να μετατραπούν σε κάτι παραπάνω: Μαζί με την Κυβέρνηση, να αλλάζουμε και εμείς.