Εισαγωγή στο πολύπλοκο ”Αφγανικό ζήτημα”
Οι μέρες που διανύουμε αποτελούν πανωλεθρία απ’ όπου και να τις εξετάσεις. Οι εικόνες είναι φρικτές ενώ η μία διαδέχεται την άλλη για να πλαισιώσουν το μεγάλο χάος στο Αφγανιστάν. Άνθρωποι απ’ όλον τον κόσμο, μέσω των δελτίων ειδήσεων των χωρών τους, έχουν υπάρξει θεατές φρικαλεοτήτων που μοιάζουν ακατανόητες για τον μέσο νου ενός πολίτη του Δυτικού Κόσμου, και όχι μόνο.
Η είδηση-σεισμός εκ μέρους του εκλεγμένου Πρόεδρου των Η.Π.Α. Τζο Μπάιντεν για αιφνίδια αποχώρηση των στρατιωτικών δυνάμεων και η ταχύτατη πτώση της κυβέρνηση στο Αφγανιστάν σόκαρε και θα συνεχίσει να σοκάρει αφού επικράτησαν ξανά οι Ταλιμπάν. Να θυμηθούμε πως οι Ταλιμπάν πριν 20 χρόνια είχαν χαρακτηριστεί από τον τότε εκλεγμένο Πρόεδρο Τζώρτζ Μπούς των Η.Π.Α ως «Εχθροί της Αμερικής» μετά από την τραγωδία της 11 Σεπτεμβρίου. Αυτό άλλωστε αποτέλεσε και την πρόφαση για την μετέπειτα επέμβαση στο Αφγανιστάν και το γνωστό δόγμα ′Πόλεμος κατά της Τρομοκρατίας.′
Από την άλλη, μια αλυσίδα ατελείωτων ποικιλόμορφων πολέμων στην χώρα αυτή ήταν έναυσμα για την παρούσα εργασία ώστε να καταγράψει όσο είναι δυνατόν κάποιες άγνωστες πτυχές του Αφγανικού ζητήματος που συναποτελούν μέρη του προβλήματος, ενώ ακατάπαυστα αναπαράγονται στον κορμό του πολιτικοκοινωνικού γίγνεσθαι ως τις μέρες μας.
Για αυτό η παρούσα εργασία εξονυχιστικά έχει λάβει υπόψη τις πρωτότυπες πηγές που έχουν γραφτεί στα Νταρί1 και ασφαλώς τη διεθνή βιβλιογραφία για περαιτέρω τεκμηρίωση. Επιπλέον έχει σκοπό να συνεισφέρει ώστε να αποσαφηνιστούν μερικές ασάφειες που ενδέχεται να υπάρχουν.
1.1 Η πολύπαθη κοινωνική ιστορία του Αφγανιστάν ανά τους αιώνες
Η περιοχή αυτή που στη νεότερη εποχή2 αποκαλείται Αφγανιστάν με εσπευσμένη παρέμβαση3 της Μεγάλης Βρετανίας, δημιουργήθηκε με στόχο να αποτρέψει την περαιτέρω κάθοδο της Τσαρικής Ρωσίας η οποία επιθυμούσε άμεση πρόσβαση στα εμπορικά περάσματα της Ινδίας και της Ινδικής Χερσονήσου, ενώ η Βρετανία είχε τον φόβο της για μια πιθανή ευρύτερη εισβολή στις περιοχές των συμφερόντων της αυτοκρατορίας της.
Στα τέλη του 17ου αιώνα είχαν ήδη ξεκινήσει οι διαμάχες των υπερδυνάμεων όταν ο πόλεμος Ρωσίας-Περσίας έληξε με την ήττα της τότε Περσίας. Την ήττα αυτή ακολούθησαν άλλες σημαντικές ήττες, ενώ ο τότε Τουρκόφωνος βασιλιάς της Περσίας Φαθ Αλί Σαχ Κατζάρ και οι απεσταλμένοι του, αφού πρώτα υπέγραψαν τη Συνθήκη του Γκιουλιστάν4, και στη συνέχεια την Συνθήκη του Τουρκμεντσάι, αναγκάστηκαν5 να παραχωρήσουν πολλά από τα εδάφη που είχε η μεγάλη Περσία στην κεντρική Ασία και τον Καύκασο.
Οι γεωπολιτικές ρευστότητες και οι αστάθειες αποτέλεσαν κίνητρο για μια μακροχρόνια διαμάχη και σύγκρουση που ξέσπασε εκείνη την εποχή μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Επομένως οι Βρετανοί εισέβαλαν στα Νότια της Περσίας, δηλαδή, στις περιοχές κοντά στον Περσικό Κόλπο. Ο Αγγλοπερσικός πόλεμος έληξε με τη Συνθήκη των Παρισίων το 1857. Η τότε Περσία παραχώρησε την περιοχή Χέρατ στους Άγγλους ώστε να δημιουργήσουν το Αφγανιστάν των ονείρων τους.
1.2 Η περίπλοκη ιστορία του Αφγανιστάν ανά τους αιώνες
Χεράτα στην αρχαΐζουσα Περσική είναι το Χέραι, που θεωρείται κομμάτι του δοξασμένου Χοράσαν του σημερινού Ιράν, κέντρου του Περσικού κόσμου που επικοινωνεί και συνδέει την Ανατολή με τη Δύση, στο πέρασμα του περίφημου δρόμου του Μεταξιού. Ο Μέγας Αλέξανδρος6 όταν έφτασε στην Χαράτ συνάντησε δυσκολίες εκεί αλλά τελικά κατέκτησε την περίφημη αυτή περιοχή και στη συνέχεια έχτισε ένα νέο τμήμα στο κέντρο της με την ονομασία Αρειανή Αλεξάνδρεια.
Το σύστημα των Σατραπειών που υπήρξε από αρχαιοτάτων χρόνων δεν καταργήθηκε από Τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μόνο στο θέμα της βαριάς φορολογίας έγιναν μεταρρυθμίσεις, ώστε να μην επιβαρύνονται οι πολίτες και να αποφεύγονται οι συγκρούσεις.
Γι′ αυτόν τον λόγο προσκάλεσαν τους τότε ευγενείς τους και τους είπαν πως οποιαδήποτε εισφορά στο ταμείο τους θα ήταν ευπρόσδεκτη. Κάτι που σηματοδότησε την αρχή της ακμής των περιοχών αυτών. Ο ερχομός του Ισλάμ και η εισβολή των Μογγόλων όμως που επακολούθησε με τις πρωτόγονες αιματηρές μάχες τους κατάφεραν να σημαδέψουν την τύχη της ευρύτερης αυτής περιοχής ως τις μέρες μας.
1.3 Η κοινωνική διαστρωμάτωση και ο τρόπος οργάνωσης των πολιτισμικών και γλωσσικών ταυτοτήτων
Α) Πέρσες του Αφγανιστάν
Η πλειοψηφία των κατοίκων του Αφγανιστάν μιλούσαν και μιλούν Νταρί Περσικά, αλλά μετά το 1936 η διάλεκτος Παστού επίσης αναγνωρίζεται ως μια από τις επίσημες γλώσσες της χώρας.
Πρώτα μιλιόταν στα Νοτιοανατολικά του Αφγανιστάν, όμως σήμερα κυριαρχούν οι ομιλώντες την Παστού και στο Βόρειο τμήμα. Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος,7 Ελληνο-Ρωμαίος μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος αναφέρει: «η γλώσσα Παστού είναι Πεκτίν..». Διαφωνεί πλήρως η Εγκυκλοπαίδεια Iranica με αυτήν την καταγραφή και αναφέρει τα εξής: «η κοινή προέλευση από το φυλετικό όνομα του Ηροδότου που αναφέρει ο Πτολεμαίος ως Páktues είναι φωνητικά αβάσιμη διότι ούτε η ελληνική u ούτε kt θα μπορούσε ενδεχομένως να καταστήσει τους ήχους του Iranic ονόματος του 5ου π.Χ. αιώνα. Τα ¾ των Paҳt’ūn (MASc plur Paxtān’ə..) «Μέλος του έθνους Paštūn».
Συνεχίζει η ίδια πηγή και λέει: «Η πιο αληθοφανής προέλευση του Paҳt’o, όπως έχει ήδη προταθεί από τον Markwart ( Untersuchungen zur Geschichte von Eran , Göttingen and Leipzig, 1896-1905, II, σελ. 177 · πρβλ. Morg [enstierne] 4 , παρ. 40β). είναι από το Parsuwā και Paҳt’ūn από το *Parswāna-, με βασικό στέλεχος *Parsū-; βλ. Skt. (Pāṇini) Parśu- «μια (βορειοδυτική) πολεμική φυλή». Ο Tedesco, σε ένα γράμμα, συγκρίνει το Pārsa- Parswa- Parsi …
Ίσως αυτό να ξετυλίξει το γεγονός ακόμη πιο πολύ, δηλαδή ότι οι περισσότεροι αναγνωρισμένοι κυβερνήτες, ηγεμόνες, πολιτικοί του Αφγανιστάν και η πλειοψηφία όλων των εμπλεκόμενων στο δημόσιο βίο προέρχονται από τους Παστού-Pashtou της χώρας τους. Μάλιστα και ο Ασράφ Γανί, πρώην πρόεδρος του Αφγανιστάν που στις 15 Αυγούστου 2021 εγκατέλειψε την χώρα του, είναι επίσης Παστού.
Με άλλα λόγια η Παστού-κρατία του Αφγανιστάν8 εκ του αποτελέσματος έρχεται σε αντιπαράθεση με την ύπαρξη και συμβίωση με τις άλλες τουλάχιστον δύο εθνικότητες που έχουν Περσική προέλευση, τους Νταρί και τους Χαζάρους, συνάμα υφίστανται σκληρές διακρίσεις επειδή είναι Σιίτες σαν τους Πέρσες του Ιράν.
Οι Παστού είναι Χαναφί Ισλάμ (Moulim Hanafi) που θεωρείται το ισχυρότερο δόγμα (σχολή) του Ισλάμ. Είναι οι σκληροπυρηνικοί του θρησκεύματος του Ισλάμ επιμένοντας πεισματικά πως το Ισλάμ δεν χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και οι νόμοι του ισχύουν παντού και πάντα.
Στον ίδιο κόσμο ανήκουν οι Μουσουλμάνοι της Κίνας, των Βαλκανίων, των Τούρκων και κάποιων τμημάτων των Αράβων του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου, δηλαδή το 71% του Μουσουλμανικού πληθυσμού.
Όσον αφορά τη ζωή στο Χεράτ, σήμερα έχει πολλούς Σιίτες Μουσουλμάνους. Μάλλον δεν είναι τυχαίο το ότι το κίνημα του Μοτζαχεντίν που πολεμούσε τους Σοβιετικούς εμπνεύστηκε από τον ιστορικό δυναμισμό της Ισλαμικής Επανάστασης9 των ομοεθνών Περσών στο Ιράν τη δεκαετία του ’70 καθώς εκείνοι διέσπειραν πολιτικές ιδεολογίες. Αυτό στάθηκε σταθμός για τους Πέρσες Αφγανούς με σκοπό να ελέγξουν την πολιτική σκηνή και να βγουν από την καταπίεση και τον πολιτικό αποκλεισμό τους από την εθνότητα των Παστού που ανέκαθεν κυβερνούσε.
Έτσι κατά τη διάρκεια του Σοβιετο10 -αφγανικού πολέμου, του μετέπειτα εμφυλίου πολέμου και των μαχών ενάντια στην κομμουνιστική κυβέρνηση του Νατζίμπ–ουλλάχ, το Τζαμιάτ-ε Ισλαμί ήταν μία από τις ισχυρότερες ομάδες Μουτζαχεντίν που μαχόταν σ’ αυτή την χώρα. Αυτό σαν μοντέλο αργότερα αξιοποιήθηκε από τους Αμερικανούς για να συσπειρώσει τους Παστού σε ένα νέο πολιτική καθεστώς με όλες τις συνακόλουθες αντιφάσεις και τραγωδίες που επήλθαν με τη σύσταση των Ταλιμπάν.
Β) Οι Τουρκογενείς Αφγανοί’
Άλλη μια εθνική ομάδα που θεωρείται σημαντική είναι οι Τουρκογενείς11 που απαρτίζουν το 30% του πληθυσμού της χώρας. Οι πηγές για αυτούς και για την ιστορία τους μας παραπέμπουν στον ερχομό του Τσένγκις Χαν.
Με αυτόν τον τρόπο οι πρώτοι Μογγόλοι κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή. Σαν τους Τούρκους της Κίνας και της Τουρκίας είναι Χαναφί Ισλάμ( Moulim Hanafi).
Γ) Η πόλη Καμπούλ’
Άλλη μια αξιόλογη πόλη που έχει υπάρξει κέντρο του χάους είναι η Καμπούλ.
Η πόλη Καμπούλ (Kubhā)-Κάβουρα στα αρχαία Ελληνικά - κέντρισε την προσοχή των Ντουρανηδών, μίας δυναστείας που κυβερνούσε στα τέλη του 17ου αιώνα. Αποφασίστηκε να μεταφέρουν την διοίκησή τους από την Καντεχάρ στην Καμπούλ που συνορεύει με το σημερινό Πακιστάν.
Αυτό αποτελεί και σημείο αναφοράς για την νεώτερη πολιτική ιστορία του Αφγανιστάν.
Σημειωτέον να πούμε πως πριν το Ισλάμ και την άφιξη των Τούρκων, οι τρεις πολιτισμοί δηλαδή, ο Ινδικός πολιτισμός, ο Περσικός πολιτισμός και ο Ελληνικός πολιτισμός συναντήθηκαν σε αυτήν την πόλη ως κομβικό σημείο του δρόμου του κόσμου και της ευφορίας, καθώς ευνοήθηκε και άκμαζε επί αιώνες.
1.4 Τα μεγάλα συμφέροντα και ο ρόλος τους στο Αφγανιστάν
Α) Η Αγγλική διεκδίκηση και το Αφγανιστάν κατά τον 18ο αιώνα
Η πολιτική ιστορία του σημερινού Αφγανιστάν ξεκινά με τους Αφγανούς Παστού και εξίσου από αυτούς προέρχεται η ονομασία12 της χώρας. Οι Αφγανοί Παστού μετά την Ινδική ανεξαρτησία κίνησαν το ενδιαφέρον των αντιπροσώπων της Μεγάλης Βρετανίας για καθαρά θρησκευτικούς λόγους. Μάλιστα είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν σχέσεις και σε μικρό διάστημα μετατράπηκαν σε στενότατες σχέσεις με τη Μεγάλη Βρετανία, σε αντιπαράθεση με την κανονική Ινδία που είναι Βραχμάνοι-Βουδιστές.
Η τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπορούσε να παραδεχτεί μια άλλη εξουσία εκτός από την ίδια. Γι’ αυτό ο Ασράφ Αφγάν Παστού ενημερώθηκε για τον θάνατο του Σαχ Σουλτάν Χοσείν των Σαφαβιδών που ηγεμόνευαν στην Περσία και πρότεινε να γίνει αρχηγός του Περσικού στρατού για να δώσει ένα μάθημα στους Τούρκους Οθωμανούς το 1727.
Έτσι οι Οθωμανοί ηττήθηκαν και ο Ασράφ Αφγάν Παστού συνέλεξε τα εφόδια του Τουρκικού στρατεύματος που είχαν απομείνει και τα έστειλε πίσω στην Κωνσταντινούπολη με μία επιστολή. Γράφει γι’ αυτό ο Αφγανός ιστορικός13 Mohamad Hashem Asef: «εμείς είμαστε αδέλφια με τους αδελφούς Μουσουλμάνους Τούρκους, δεν έχουμε πόλεμο, δεν διεκδικούμε τα αγαθά σας. Το μόνο που επιζητούμε είναι ειρήνη με σας…». Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το 1728, ο Οθωμανός Σουλτάνος αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την δυναστεία των Χουτεκιδών στα εδάφη του Αφγανιστάν.
Β) Η αναβίωσή του «Μεγάλου παιχνιδιού» στα τέλη του 18ου - 19ου αιώνα
Το τέλος της δυναστείας των Χουτεκιδών ξεκινάει με έναν αιματηρό πόλεμο των Βρετανών κατά του Αφγανιστάν. Οι διενέξεις ξεκίνησαν από τις αναπτυγμένες πολιτικές σχέσεις με την τότε Τσαρική Ρωσία και με την σημαντική παραχώρηση τμημάτων της Περσίας ξανά στους Ρώσους από τον Ασράφ Αφγάν.
Οι Βρετανοί εξασφάλισαν για τη μετέπειτα διακυβέρνηση δικό τους έμπιστο, ονόματι Ντούστ Μοχαμάντ Χάν, οπότε και οι Αφγανοί της εποχής εισέβαλαν στη Μπουχάρα της γειτονικής χώρας Ουζμπεκιστάν και την κατέλαβαν. Κάποιος ονόματι Σίρ Αλί Χάν το 1847 ζήτησε τη βοήθεια της Τσαρικής Ρωσίας14 για το παραπάνω συμβάν. Ωστόσο η μόνη στήριξη που έλαβαν ήταν συμβουλές για να τα βρουν με τους Άγγλους. Ο Σίρ Αλί, λένε οι πηγές, απεβίωσε ανήμπορος στο Μαζάρ Σαρίφ εξαιτίας των γεγονότων.
Το 1879 οι Βρετανικές δυνάμεις και οι Αφγανοί υπέγραψαν τη συμφωνία που είναι γνωστή ως Συνθήκη Γκανταμάκ. Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή οι Βρετανοί θα μπορούσαν να ελέγχουν τις εξωτερικές υποθέσεις της χώρας και να έχουν την πλήρη επιβολή στο 50% των εδαφών τους.
Εκείνη την εποχή υπεγράφη και η γραμμή Ντούραντ15 που το 1919 την κληρονόμησε το Πακιστάν. Το παραπάνω γεγονός ήταν η αιτία της ιστορικής δυσαρέσκειας με το Πακιστάν γιατί ‘έκοψε’ τους Παστού στη μέση, διακόπτοντας κάθε επικοινωνία με τους συγγενείς τους.
Το επόμενο πρόσωπο για τους Βρετανούς στη διακυβέρνηση του Αφγανιστάν ήταν κάποιος ονόματι Αμπούλ Ραχμάν Χάν, ο οποίος φημιζόταν ως ανελέητος. Κατέσφαξε το 63% του πληθυσμού των Χαζαριδών, δηλαδή 600.000 ανθρώπους, μισούσε την πρόοδο και απαιτούσε από τους κατοίκους απόλυτη υποταγή. Οι Αφγανοί εξεγείρονται εκ νέου κατά των Βρετανών το 1915-1916. Σε αυτόν τον πόλεμο η οικονομική ζημία για τους Βρετανούς ήταν 16 εκατομμύρια λίρες, χάνοντας παράλληλα 2.000 στρατιώτες.
Αυτό έγινε η βασική αιτία που οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του Αφγανιστάν το 1919 με τον Αμάνολα Χάν στην ηγεσία. Μαζί με τη γυναίκα του έχτισαν υποδομές στο Αφγανιστάν και υπήρξαν και οι ίδιοι Παστού. Ο πεθερός του νομοθέτησε για την υποχρεωτική εκπαίδευση των γυναικών.
Το Αφγανιστάν ήταν ουδέτερη χώρα κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Αμάν-ουλλαχάν ταξίδεψε πρώτα στη Γαλλία όπου τον υποδέχτηκαν με τιμές μεγάλου αρχηγού, φιλοξενώντας τον μάλιστα στο δωμάτιο του Μεγάλου Ναπολέοντος.
Στη Γερμανία του δώρισαν ένα αεροπλάνο, ενώ στην Ρωσία πήγε να δει τη βαριά βιομηχανία της χώρας. Στον τελευταίο του σταθμό, η Τουρκία τον υποδέχτηκε ως μαχητή και μεγαλοκυβερνήτη κατά των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Ψυχρό Πόλεμο, το Αφγανιστάν παρέμεινε ουδέτερη χώρα για άλλη μία φορά. Μάλιστα ο τελευταίος βασιλιάς Ζαχίρ Σάχ είχε κατά νου για το Παστουιστάν, δηλαδή τη δημιουργία ενός κράτους για τους Παστού, συμπεριλαμβανομένων των Παστού του Πακιστάν, του Αφγανιστάν και του Ιράν.
Οι Άγγλοι δεν είχαν τις καλύτερες εντυπώσεις για αυτόν και δεν τον υποστήριξαν.
1.6 Το Αφγανιστάν στη Σοβιετική εποχή
Ιστορικώς προκύπτει πως οι σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση προχωρούσαν βήμα-βήμα, ενώ οι Αμερικανοί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθαν στην περιοχή και προσέφεραν κάποιες υποδομές ώστε να αποκτήσουν ισχύ και δύναμη στα εδάφη αυτά για πρώτη φορά. Οι ιδέες του Κομμουνισμού από τη μια και οι αντιπαραθέσεις των Αμερικανών με τους Ρώσους προστέθηκαν στο ιστορικό χάος του Αφγανιστάν εκείνης της εποχής. Οι εξεγέρσεις των Αφγανών Σιιτών που ευρέως τους γνωρίζουμε ως Μουτζαχεντίν, ξεκίνησαν τότε και μάλιστα γοητεύτηκαν από την εξέγερση οι Αμερικανοί και η κυβέρνηση Ρέηγκαν τους υποστήριξαν.
Η ασύλληπτη σκληρότητα και η αφόρητη αιματοχυσία των δυνάμεων της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι στους θρησκευόμενους πολίτες διέσπειραν περαιτέρω μίσος στο εσωτερικό του Αφγανιστάν που ήδη δεν είχε βρει ποτέ χώρο και χρόνο να εκτονωθεί. Δεκάδες χιλιάδες σκοτώθηκαν και πάνω από 9 εκατομμύρια έγιναν πρόσφυγες. Ο αρχηγός του Κομμουνιστικού κόμματος του Αφγανιστάν βρισκόταν κοντά στα σύνορα με το Τατζικιστάν. Οι τρεις γειτονικές χώρες, το Πακιστάν, το Ρωσικό Τατζικιστάν και το Ιράν υποστήριζαν τις αφομοιωμένες εθνότητες με τις παραδόσεις τους.
Επίλογος
Αν δεχτούμε πως τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας ιστορούν το παρελθόν της με την ίδια πηγαία μεταφορά και εκφορά τους επίσης αποκρυσταλλώνεται το σήμερα και συγχρόνως θα προδιαγραφούν αρκετά και τα μελλόμενά της. Οπότε η υπόθεση του Αφγανιστάν, δηλαδή, μιας χώρας 40 εκατομμυρίων με τις ακραίες ιστορικές εντάσεις που έχει κληρονομήσει από το παρελθόν δεν μπορεί να είναι κάτι ξέχωρο από τους ανθρώπους της ίδιας της χώρας, το συλλογικό τους βίο και την υπαρξιακή τους τοποθέτηση.
Από την άλλη, η ιστορία των πολιτικών των Υπερδυνάμεων έχουν καθιερώσει το Αφγανιστάν ως μήλο της Έριδος. Η γεωγραφία της χώρας αυτής εδώ και μια χιλιετία την επιβαρύνει δραματικά. Η αναπαραγωγή και η αναβίωση των συνθηκών που συνετέλεσαν κάποτε στην επικράτηση του Ισλάμ δυναμώνεται μέρα με τη μέρα, διότι οι εξωτερικές παρεμβάσεις επιβεβαιώνουν την θεματολογία για « φίλων και εχθρών» και «πιστών και άπιστων».
Κάθε σπίτι είναι πληγωμένο και αναπαράγει τη βεντέτα της. Κάτω από αυτές τις συνθήκες μετασχηματίζεται το σήμερα και το αύριο, η βιωματική κληρονομιά της βίας των Αφγανών πρέπει να προβληματίσει τους πάντες πολύ σοβαρά, ενώ το δυσεπίλυτο τούτο ζήτημα εκτιμάται πως θα δυσχεράνει τη διαχείριση των εσωτερικών και εξωτερικών υποθέσεων στην ευρύτερη περιοχή.
***
(Σημείωση: Η παρούσα έρευνα δεν έχει χρηματοδοτηθεί από κανέναν οργανισμό, είτε δημόσιο, είτε μη κερδοσκοπικό είτε μη κυβερνητικό οργανισμό).
1 Βλεπ. Νταρί είναι μια διάλεκτος της μεσαιωνικής Περσικής γλώσσας που από το 10ο αιώνα μιλιόταν από όλους στο Αφγανιστάν , ενώ για το 70% του πληθυσμού της χώρας θεωρείται ως γλώσσα. Βλεπ. DARĪ, Encyclopaedia Iranica.
2Βελπ.Lt. Arthur Conolly. Journey to the North of India through Russia, Persia and Afghanistan- (2 Vols.). London, Richard Bentley, 1834. Reprints Arthur Conolly 1807 - 1842 died in Bukhara was a British intelligence officer, explorer and writer. Stephen, Leslie: “He was a captain of the 6th Bengal Light Cavalry in the service of the British East India Company. He participated in many reconnaissance missions into Central Asia and coined Βλεπ. ‘The Great Game’ to describe the struggle between the British Empire and the Russian Empire for domination over Central Asia…”.
3 Βελπ. Seymour Becker, ‘The ‘great game’: The history of an evocative phrase, Asian Affairs 43.1 - 61-80,2012.
Becker Seymour, Russia’s Protectorates in Central Asia: Bukhara and Khiva, 1865–1924, Routledge Curzon, London, 2016
4 Βλεπ. Daniel, Elton L, ‘Golestān Treaty’, Encyclopædia Iranica, 2011.
5 Βλεπ. H. Pir Nia, Abbas Eghbal Ashtiani, B. Agheli. History of Persia. Tehran, 2002. p. 673-686
Βλεπ. A Military History of Iran and Its Armed Forces, Steven R. Ward, p.80, 2014.
6 Βλεπ. A) Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, Saikal, Amin, London, I.B.Tauris, page 214 B) Islam and resistance in Afghanistan, Roy, Olivier, and Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 76 – 129, 1992).
7 Βλε.Encyclopedia Iranica: vi. Paṧto AFGHANISTAN vi. Paṧto.
8 Βλεπ. Οι Παστού ή Παστούνι, όπως λένε την τοπική εθνότητα, υπάρχουν στο Πακιστάν με πληθυσμό περίπου 43 εκατομμύρια, 15 εκατομμύρια στο Αφγανιστάν και μισό με 1 εκατομμύριο στο σημερινό Ιράν, στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Minahan, James B، Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia، ABC-CLIO, 2012.
9 Βλεπ. Maziar Behrooz, Rebels Ideologist, translated by Mehdi Partovi, Qoqnoos Publications, 2001, Tehran
10 Βλεπ. A) Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, Saikal, Amin, London, I.B.Tauris,page 214 B) Islam αnd resistance in Afghanista, Roy, Olivier, Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 76 – 129, 1992) Γ) Rostam Al-Tavarikh, Mohammad Hashem Asef, Pocket Books Company, page 72-412
11 Βλεπ. Religion and the Secular State in Turkmenistan-Silk Road Paper. Institute for Security and Development Policy, Retrieved 2021
12 Βλεπ. Α) Afgoon το εθνωνύμιο Αφγανός (Παστού/Περσικά: افغان) έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά ως αναφορά σε μια φυλή του Παστούν. Ωστόσο τους τελευταίους δύο αιώνες ο όρος επίσης αναφέρεται σε κάθε ιθαγενή ή κάτοικο του Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων εκτός της ενθετικής ομάδας Παστούν. Definition of AFGHAN by Oxford Dictionary on Lexico.com meaning of AFGHAN”, Lexico Dictionaries, English, Retrieved 2021. Β) Manouchehr Sotoudeh, Το Περσικό βιβλίο Hudud Al -Alam, σελ. 8, Εκδόσεις Tahoori, 1983, Τεχεράνη
13 Βλεπ. Rostam Al-Tavarikh, Mohammad Hashem Asef, Pocket Books Company, page 330. Μετάφραση δική μου).
14 Βλεπ.Afghanistan in the last five centuries, Mohammad Siddiq Farhang, Erfan Publishing Institute, Tehran, 2008, page 170- 721).
15 Βλεπ. The Durand Line, United States, Library of Congress. Archived from the original, 2019. Retrieved 11 February 2011, article incorporates text from this source, which is in the public domain.).