Χιλιάδες χρόνια πριν οι αρχαίοι άνθρωποι στην Κεντρική Ευρασία μάθουν να καλλιεργούν, ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην υποαρκτική έχτιζαν μερικούς από τους πρώτους μόνιμους, οχυρωμένους οικισμούς, αμφισβητώντας την ιδέα ότι η γεωργία ήταν προϋπόθεση για να «εγκατασταθούν» οι κοινωνίες.
Οι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι έχουν χρονολογήσει τις πρώτες γνωστές οχυρώσεις στον παγωμένο βορρά, αν όχι στον κόσμο, κοντά σε μια περιοχή του ποταμού Amnya στη Δυτική Σιβηρία, αναφέρει το Science Alert.
Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν την περιοχή της Amnya το 1987, αλλά η πρόσφατη ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα βρήκε το κύριο μέρος στο Amnya Site I όπου οι οχυρώσεις του χρονολογούνται πριν από περίπου 8.000 χρόνια.
Το αρχαίο κτίριο (κυκλωμένο με κόκκινο χρώμα στην παρακάτω εικόνα) είναι τώρα απλώς μια μεγάλη κοιλότητα στο έδαφος, αλλά κάποτε προστατευόταν από μια τάφρο και πιθανώς και ένα άλλο λάκκο. Η ραδιοχρονολόγηση δείχνει ότι χτίστηκε τον τελευταίο αιώνα της έβδομης χιλιετίας π.Χ.
Αργότερα, την έκτη χιλιετία π.Χ., χτίστηκαν άλλες δύο τάφροι στο πίσω μέρος του χώρου.
Η τοποθεσία Amnya II χτίστηκε 50 μέτρα ανατολικότερα την ίδια εποχή (απεικονίζεται με πράσινο χρώμα στο παραπάνω διάγραμμα).
Σύμφωνα με μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων, με επικεφαλής ερευνητές του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, και οι δύο τοποθεσίες αμφισβητούν την παραδοσιακή ιδέα του τι ήταν ικανές να κάνουν οι ομάδες κυνηγών-συλλεκτών.
Είναι σαφές ότι δεν ήταν μόνο οι αγροτικές κοινότητες της Λίθινης Εποχής που έχτισαν μόνιμους, οχυρωμένους οικισμούς.
«Οι νέες παλαιοβοτανικές και στρωματογραφικές εξετάσεις μας αποκαλύπτουν ότι οι κάτοικοι της Δυτικής Σιβηρίας ακολουθούσαν έναν εξελιγμένο τρόπο ζωής βασισμένο στους άφθονους πόρους του περιβάλλοντος της τάιγκα», λέει η αρχαιολόγος Tanja Schreiber από το Ινστιτούτο Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Βερολίνο.
Η τάιγκα της Δυτικής Σιβηρίας είναι ένας βαλτώδης, κωνοφόρος δασικός βιότοπος που υπάρχει στην υποαρκτική. Γύρω στο 6.000 π.Χ., η τάιγκα κοντά στην Amnya φιλοξενούσε κοπάδια άλκων και ταράνδων, ενώ στον ποταμό κολυμπούσαν σε ψάρια, όπως λούτσοι και σολομίδες.
Σε τέτοια καρποφόρα μέρη, ακόμη και οι κινητές ομάδες τροφοσυλλεκτών θα είχαν βάσιμους λόγους να προστατεύσουν τις προμήθειές τους από ευκαιριακούς επιδρομείς ή πεινασμένους γείτονες.
Αν και δεν είναι απολύτως σαφές τι προστάτευαν οι οχυρώσεις Amnya (ή γιατί), οι ερευνητές υποψιάζονται ότι η περιοχή περιείχε πλεόνασμα τροφίμων, πιθανώς ιχθυέλαιο, ψάρι και κρέας.
Τα σπασμένα διακοσμημένα αγγεία που βρέθηκαν στην περιοχή είναι πιθανό να είναι αγγεία στα οποία φυλάσσονταν τα τρόφιμα.
Δεν είναι σαφές εάν τα κτίρια στις τοποθεσίες Amnya κατοικούνταν ή προστατεύονταν όλο το χρόνο.
Αρκετά άλλα φρούρια της Λίθινης Εποχής έχουν βρεθεί σε αυτή την περιοχή του κόσμου, αλλά κανένα δεν είναι τόσο παλιό όσο η τοποθεσία Amnya I. Στην Ευρώπη, συγκρίσιμες τοποθεσίες εμφανίζονται αιώνες αργότερα και μόνο μετά την «αυγή» της γεωργίας.
«Η κατασκευή οχυρώσεων από ομάδες τροφοσυλλεκτών έχει παρατηρηθεί σποραδικά αλλού σε όλο τον κόσμο σε διάφορες - κυρίως παράκτιες - περιοχές από την ύστερη προϊστορία και μετά, αλλά η πολύ πρώιμη εμφάνιση αυτού του φαινομένου στην ενδοχώρα της δυτικής Σιβηρίας είναι απαράμιλλη», γράφει η διεθνής ομάδα αρχαιολόγων.
Παραδοσιακά, οι αρχαιολόγοι έχουν υποθέσει ότι οι κοινότητες αναζήτησης τροφής δεν ήταν ακόμη αρκετά «περίπλοκες» κοινωνικά ή πολιτικά για να χτίσουν μνημειώδεις, μόνιμες δομές που έπρεπε να διατηρηθούν ή να υπερασπιστούν.
Ωστόσο, η συνεχιζόμενη έρευνα στο ακρωτήριο Amnya και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους σε όλο τον κόσμο υποδηλώνει ότι η καλλιέργεια και η εκτροφή ζώων δεν είναι τα μόνα κίνητρα για μια τέτοια δραστηριότητα.
Το Göbekli Tepe, για παράδειγμα, είναι ένα τεράστιο πέτρινο συγκρότημα στη σημερινή Τουρκία που κατασκευάστηκε πριν από περίπου 11.000 χρόνια.
Χτίστηκε πριν από την έλευση της γεωργίας και θεωρείται ο παλαιότερος γνωστός μεγάλιθος στον κόσμο. Φαίνεται ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες συγκεντρώθηκαν σε αυτό το σημείο για να αποχαιρετήσουν τους νεκρούς τους ή να οργανώσουν ιερές τελετές.
Ομοίως, στην τοποθεσία Amnya στη Σιβηρία, οι αρχαιολόγοι έχουν βρει «kholmy» αναχώματα, τα οποία περιγράφονται ως «μεγάλης κλίμακας τελετουργικές δομές στο τοπίο».
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στo Antiquity.