Ποιές είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα - και μαζί της η Ελλάδα; Νομίζω πως όλοι τις γνωρίζουν. Τις προκλήσεις αν όχι τα προβλήματα. Τα προβλήματα των εθνών, των κρατών, των λαών δεν τα είδαμε ποτέ να λύνονται μέσα σ΄ ένα χρόνο. Πόσο χρόνο χρειάζονται λαοί, που δεν πήραν μέρος στην ανάπτυξη των κρατών που επί χρόνια τις εκμεταλλεύονταν, για να απογειωθούν από τον σκοταδισμό και την μιζέρια του δικού τους Μεσαίωνα; Χίλια, δυο χιλιάδες χρόνια; Όσα και οι Ευρωπαίοι. Που χρειάστηκαν 15 αιώνες για να φτάσουν στην Αναγέννηση. Ίσως και 4Ο, αν υπολογίσουμε και τους αιώνες που χρειάστηκαν οι αρχαίοι πολιτισμοί, που κι′ αυτοί γνώρισαν μια Αναγέννηση, ο Αιγυπτιακός, ο Ελληνικός. Ας μείνουμε λοιπόν στις προκλήσεις. Έχω υπόψη τουλάχιστον πέντε, αν μου επιτρέπεται. Δεν σας υπόσχομαι λύσεις. Το πιθανότερο είναι να ταλαιπωρηθείτε. Κατά την ημετέρα γνώμη και συγνώμη - όπως έλεγε κάποιος καλός φίλος. Αλλά χρονιάρες μέρες, ας το ελπίσουμε σε μια καλύτερη μοίρα. Τουλάχιστο θα έχουμε πάντα βιβλία, εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες, θέατρο και μπορεί και κινηματογράφο. Ίσως επιτέλους έχουμε έναν καινούργιο Μπέργκμαν.
Πόλεμοι
Δεν προβλέπω έναν γενικευμένο πόλεμο. Χωρείς να αποκλείεται.
Οι προκλήσεις είναι όλο και μεγαλύτερες. Οι Αμερικανοί θα αποχωρήσουν άραγε από εμπόλεμες ζώνες όπου έχουν εμπλακεί; Όταν ήταν στο Βιετνάμ, τους λέγαμε να φύγουν. Τώρα τους λέμε να μείνουν! Οι Ισλαμικοί εμφύλιοι δεν βλέπω να παίρνουν τέλος. Όσο θα αναπτύσσονται τόσο θα απομακρύνεται η Ειρήνη. Όσο για το Τζιχάντ, η Ιερά αυτή Εξέτασις του Ισλαμισμού, θα παραμείνει ως μια διαφυγή από την ανεργία και την μιζέρια των αραβικών γκέτο εντός των αναπτυγμένων χωρών. Το Τζιχάντ θα επιδιώξει να αναπτύξει θρησκόληπτές εξεγέρσεις, όταν πάψει να έχει έδαφος στην κατοχή του. Που σύντομα δεν θα έχει.
Οι ευθύνες για τα αντιδυτικά αισθήματα των αραβικών λαών είναι γνωστές. Λαοί ολόκληροι έχουν υποφέρει, εντελώς αβοήθητοι, από την πολύχρονη αποικιοκρατία. Νόμισαν ίσως ότι θα μπορούσαν τελικά να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη των ιμπεριαλιστικών χωρών αλλά απογοητεύτηκαν. Η Ισραηλο-παλαιστινιακή σύγκρουση ευθύνεται σε ένα μεγάλο βαθμό για τον ανάπτυξη του αντισιωνισμού σε όλον τον ισλαμικό κόσμο τουλάχιστον. (Ο όρος ”αντισημιτισμός” είναι ανόητος και πρέπει να αποφεύγεται. Σημίτες είναι και οι Άραβες! Αν και ο όρος γεννήθηκε στη Γερμανία, στη δεκαετία του 1880 αν δεν κάνω λάθος, ο Χίτλερ ποτέ δεν τον χρησιμοποίησε γιατί στον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο όλοι οι Άραβες ήτα γερμανόφιλοι). Έχω κάνει τρεις εθνολογικο-πολιτικές ταινίες στην Παλαιστίνη, αναζητώντας την ταυτότητα αυτών των λαών. Μια από αυτές γυρίστηκε στο Ισραήλ. (προσθέτω και τις Ακυβέρνητες Πολιτείες). Οι Ισραηλίτες και οι Άραβες, δυο σημιτικοί λαοί συζούσαν ειρηνικότατα επί χρόνια. Κανένα θρησκευτικό ή άλλο πρόβλημα δεν μεσολάβησε, μέχρι τις συγκρούσεις για την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Γενικευμένη σύγκρουση της Ισλαμικής Ανατολής με την Ιουδαιο-χριστιανική Δύση δεν βλέπω να ετοιμάζεται. Κι΄ αυτό χάρη στα διαφορετικά συμφέροντα των αγώνων για την επιβίωση. Αλλά μια κάποια πολεμική σύγκρουση είναι πιθανή στα επίγεια ή θαλάσσια σύνορα της Ρωσίας, με την Ουκρανία για παράδειγμα. Θα είναι μια ασύνετη κατάληξη των προβλημάτων ανάμεσα στις δύο χώρες. Σκέτο εθνικιστικό αποτέλεσμα. ”Ο Εθνικισμός είναι εμπόλεμη κατάσταση” έλεγε ο Φρανσουά Μιτεράν. Δεν έχει τίποτα να κερδίσει η Ουκρανία από την επιμονή της να μην αποδέχεται ένα είδος αυτονομίας στην ρωσόφωνη βόρεια επαρχεία της. Η Νατοϊκή Ευρώπη μοιάζει να προτιμάει την συνέχιση της αντιδικίας. Καμιά προσπάθεια δεν κάνει για να πείσει την Ουκρανία να αποδεχτεί μια ρεαλιστική λύση στο πρόβλημα. Πράγμα επικίνδυνο και ανόητο γιατί από την ανωμαλία αυτή υποφέρουν οι εξαγωγείς προϊόντων προς την Ρωσία. Ανάμεσα στους οποίους και οι ελληνικές.
Η φτώχεια που γενικεύεται
Ενώ τα αγαθά αυξάνουν, ή αν θέλετε τίποτα δεν τα εμποδίζει να είναι διαθέσιμα και ενώ την ευτυχισμένη διαβίωση καμιά δύναμη της φύσης δεν είναι πλέον ικανή να την αποκλείσει, δυστυχώς οι λαοί θα δυσκολεύονται όλο περισσότερο να έχουν μερίδιο στην υλική ευτυχία γιατί θα γίνονται όλο και φτωχότεροι. Το βλέπουμε ήδη. Οι κοινωνίες φτωχαίνουν για δύο λόγους. Ο βασικότερος, κατά τη γνώμη μου, είναι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας. Η οποία, στηριζόμενη στην παραγωγικότητα και στην ρομποτική, δημιουργεί στρατιές ανέργων. Τα προϊόντα που παράγει η παραγωγικότητα θα μένουν όλο και πιο αδιάθετα. Γιατί οι στρατιές των ανέργων δεν θα μπορούν να τα αγοράσουν. Από την άλλη μεριά, αυξάνει γοργά ο πληθυσμός στις τριτοκοσμικές χώρες οι πληθυσμοί των οποίων θα επιχειρούν χωρίς διακοπή διείσδυση στις ανεπτυγμένες χώρες για να επιβιώσουν. Παράλληλα, θα μειώνεται ο πληθυσμός στις ανεπτυγμένες χώρες, κάτι που έχει ήδη αρχίσει, για παράδειγμα στη Γερμανία. Προβλέπονται συγκρούσεις, με κατάληξη ίσως μια κοινωνία της κοινοκτημοσύνης, σε έναν ή δύο αιώνες από σήμερα. (Αν δεν έχει καταστραφεί η γη στο μεταξύ από πυρηνικά όπλα των μεν ή των δε ή και των δύο). Η ανάλυση αυτή είναι εντελώς προσωπική, αλλά επιβεβαιώνεται από μια πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Έντμοντον, στο Καναδά.
Η πολιτιστική πτώχευση
Η εμπορευματοποίηση της κουλτούρας, η έλλειψη καλής παιδείας, η συνεχής μείωση των κρατικών πόρων προς τις καλές τέχνες, προβλέπεται ότι θα οδηγήσουν στη πολιτιστική πτώχευση σε όλες τις χώρες. Φυσικά και στην Ελλάδα. Θα περιμένουμε από Μαικήνες κάποια πρόοδο. Όπως στην αρχαία Ρώμη. Πολύ φοβάμαι ότι ο μελλοντικός Μαικήνας θα αποδειχτεί εξίσου ανύπαρκτος με τον Μεσσία του μέλλοντος.
Η οικολογική πτώχευση
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι όσα μέτρα και αν ληφθούν σήμερα για την προστασία του περιβάλλοντος (που δεν θα ληφθούν) σε 50 ή 100 χρόνια θα έχουμε έλλειψη από αρκετό οξυγόνο και ίσως δεν θα έχουμε καθόλου πόσιμο νερό. Αφήνω τους κινδύνους της πυρηνικής μόλυνσης, που θεωρούνται ”θεωρητικοί” από πολιτικούς μύωπες. Φυσικά, ανατρέπεται σιγά-σιγά και η κλιματολογική ισορροπία των θερμοκρασιών που μια μέρα θα κάνει τη ζωή στον πλανήτη μας αβίωτη.
Αυτό που ονομάζουμε σήμερα μεταναστευτικό πρόβλημα. Ας μην ξεχνάμε την ονομαζόμενη ”μεταναστευτική περίοδο”, δηλαδή την εισβολή στη κεντρική και νότια Ευρώπη κατά τον 3ο, 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. των βαρβαρικών φυλών Οστρογότθοι, Βησιγότθοι, Έρουλοι, Βάνδαλοι, Ούννοι. Το κύμα των μεταναστών, όλων αυτών που δεν διστάζουν να περάσουν τα άγρια κύματα, με 50-50% κίνδυνο να πνιγούν, για να μπουν στις χώρες της επαγγελίας μας προειδοποιεί για το τι πρόκειται ακόμα να δούμε στο πρόβλημα των τριτοκοσμικών μεταναστευτικών επιχειρήσεων. Και είναι πρόβλημα γιατί από τη μια μεριά τίποτα δεν γίνεται για να σταματήσει αυτό το κύμα στους τόπους από όπου ξεκινάει και από την άλλη τίποτα δεν μπορεί να επιβάλει απάνθρωπες πολιτικές που θα αποσκοπούν στην εκδίωξη των μεταναστών στο άγνωστο, αδιαφορώντας για τη μοίρα τους.
Για όλα αυτά τα προβλήματα φοβάμαι πως δεν υπάρχουν τεχνολογικές λύσεις παρά μόνο πολιτικές. Αναρωτιέμαι τι λύσεις υπάρχουν. Έχω την αίσθηση ότι αυτό που θα γνωρίσουμε εμείς ή οι απόγονοί μας θα είναι κάποιες πολύ ιδιωτικές και πολύ περιορισμένες τελεσφορήσεις. Εκτός αν μεσολαβήσει μια ειρηνική ουμανιστική επανάσταση. Γιατί όχι το 2019.
Καλή χρονιά!