Oι πρώτες του βουλευτικές εκλογές μετά τις μαζικές διαμαρτυρίες του 2022 για τους νόμους περί υποχρεωτικού χιτζάμπ μετά το θάνατο της Μαχσά Αμινί, διεξήχθησαν την Παρασκευή στο Ιράν. Η προσέλευση των ψηφοφόρων στις κάλπες ήταν ιδιαίτερα χαμηλή εν μέσω εκκλήσεων για μποϊκοτάζ.
Δεν ήταν άμεσα σαφές αν η απάθεια/αδιαφοριά των ψηφοφόρων ή η ενεργή επιθυμία να σταλεί ένα μήνυμα στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν συμπίεσε τον αριθμό των ψηφοφόρων που προσήλθαν στα εκλογικά τμήματα σε ολόκληρη την Ισλαμική Δημοκρατία. Ενώ η κρατικά ελεγχόμενη τηλεόραση μετέδιδε εικόνες από ουρές ψηφοφόρων, άλλοι παρατηρητές στην πρωτεύουσα Τεχεράνη είδαν σε μεγάλο βαθμό, άδεια εκλογικά κέντρα.
Αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, προσπάθησαν να συνδέσουν άμεσα την προσέλευση με την ανάληψη στάσης απέναντι στους εχθρούς του Ιράν. Άλλοι, συμπεριλαμβανομένης της φυλακισμένης βραβευμένης με Νόμπελ Ειρήνης Ναργκίς Μοχαμαντί, προέτρεψαν τους ψηφοφόρους σε μποϊκοτάζ των εκλογών τις οποίες χλεύασαν ως ”απάτη”.
«Είμαστε θλιμμένοι και εκφράζουμε την απογοήτευσή μας όσο μπορούμε»
Οι αρχές απαγόρευσαν σε γενικές γραμμές στους πολιτικούς που ζητούν οποιαδήποτε αλλαγή στην κυβέρνηση της χώρας, γνωστούς ευρέως ως μεταρρυθμιστές, να συμμετάσχουν στις εκλογές.
Από τους περίπου 15.000 υποψηφίους που διεκδικούν έδρες στο 290μελές κοινοβούλιο, επίσημα γνωστό ως Ισλαμική Συμβουλευτική Συνέλευση, μόνο 116 θεωρούνται σχετικά μετριοπαθείς ή υπέρ των μεταρρυθμίσεων υποψήφιοι.
Εν τω μεταξύ, η οικονομία του Ιράν συνεχίζει να παραμένει στάσιμη υπό τις δυτικές κυρώσεις για το ραγδαία εξελισσόμενο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και τον εξοπλισμό από τη χώρα των πολιτοφυλακών στη Μέση Ανατολή και της Ρωσίας στον πόλεμό της στην Ουκρανία.
Ορισμένοι από τους ψηφοφόρους αναγνώρισαν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ισλαμική Δημοκρατία.
″Υπάρχουν πολλά προβλήματα- πάρα πολλά προβλήματα”, δήλωσε μια ψηφοφόρος, η οποία έδωσε μόνο το επώνυμό της, Sajjad. ”Είμαστε λυπημένοι, είμαστε θλιμμένοι και εκφράζουμε την κριτική μας όσο μπορούμε. Θεού θέλοντος, οι υπεύθυνοι θα αρχίσουν να μας σκέφτονται”.
Ο Χαμενεΐ, 84 ετών, έριξε μία από τις πρώτες ψήφους στις εκλογές που θα αναδείξουν επίσης τα νέα μέλη της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων της χώρας. Η επιτροπή των κληρικών, οι οποίοι υπηρετούν μια οκταετή θητεία, έχει εντολή να επιλέξει έναν νέο ανώτατο ηγέτη εάν ο Χαμενεΐ παραιτηθεί ή πεθάνει, δεδομένης της ηλικίας του Χαμενεΐ.
Ο Χαμενεΐ ψήφισε ενώπιον πλήθους δημοσιογράφων στην Τεχεράνη, με το αριστερό του χέρι να τρέμει ελαφρά καθώς έπαιρνε το ψηφοδέλτιο από το δεξί του, το οποίο είναι παράλυτο από μια βομβιστική επίθεση του 1981. Η κρατική τηλεόραση έδειξε μια γυναίκα που βρισκόταν εκεί κοντά να κλαίει καθώς βιντεοσκοπούσε τον Χαμενεΐ με το κινητό της τηλέφωνο.
Στις σύντομες δηλώσεις του προέτρεψε τον κόσμο να ψηφίσει.
″Δώστε προσοχή σε αυτό, κάντε τους φίλους σας ευτυχισμένους και απογοητεύστε τους κακοθελητές”.
Πενιχρή η προσέλευση στις κάλπες
Ο προστατευόμενος του Χαμενεΐ, ο σκληροπυρηνικός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραΐσι, επανέλαβε την έκκληση αυτή και προέτρεψε το κοινό να κάνει την Παρασκευή ”μια ένδοξη ημέρα για το ιρανικό έθνος”.
Όμως η προσέλευση ήταν πενιχρή στην Τεχεράνη, όπου το κρατικό εκλογικό κέντρο ISPA εκτίμησε την συμμετοχή του εκλογικού σώματος 23,5%. Το ISPA δεν είχε δημοσιεύσει εκλογικά στοιχεία πριν από την ψηφοφορία μέχρι την Πέμπτη, κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο, καθώς τα στοιχεία του συνήθως δημοσιεύονται πολύ νωρίτερα.
Η δημοσκόπηση του ISPA, η οποία βασίστηκε σε έρευνα 5.121 ατόμων σε ηλικία ψήφου, προέβλεπε ποσοστό συμμετοχής 38,5% σε εθνικό επίπεδο. Είπε ότι το περιθώριο σφάλματος της δημοσκόπησης ήταν 2%.
Αυτό σημαίνει πως η συμμετοχή είναι πιθανό να είναι η χαμηλότερη που έχει σημειωθεί ποτέ. Το προηγούμενο χαμηλότερο είχε σημειωθεί στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2020, όπου η συμμετοχή ήταν 42%.
Εκκλήσεις για μποϊκοτάζ
Οι εκκλήσεις για μποϊκοτάζ έχουν θέσει την κυβέρνηση υπό νέα πίεση - από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, η θεοκρατία του Ιράν βασίζει τη νομιμοποίησή της εν μέρει στην προσέλευση στις εκλογές.
Σε ένα εκλογικό κέντρο την Παρασκευή στην Τεχεράνη, εισήλθε μια νεαρή γυναίκα χωρίς χιτζάμπ και η μητέρα της που φορούσε χιτζάμπ. Δεν υπήρξε κανένα σχόλιο από τους αξιωματούχους ή την αστυνομία.
″Συνόδευσα τη μητέρα μου που ήθελε να ψηφίσει μόνο και μόνο για να υπενθυμίσει στις αρχές την καταστολή του περασμένου έτους”, δήλωσε η κόρη, η οποία έδωσε το μικρό της όνομα, Ζοχρέχ. Η μητέρα της ψήφισε έναν συγγενή της μετριοπαθή υποψήφιο στην περιφέρειά τους, ενώ η Ζοχρέχ αρνήθηκε να ψηφίσει, όπως είπε.
Εν τω μεταξύ, έντονη ήταν η παρουσία των δυνάμεων ασφαλείας σε όλη την πρωτεύουσα, με τους αστυνομικούς να είναι ορατοί σε κεντρικές πλατείες και διασταυρώσεις. Περίπου 200.000 δυνάμεις ασφαλείας έχουν αναπτυχθεί σε όλη τη χώρα, καθώς άνοιξαν πάνω από 59.000 εκλογικά τμήματα. Ακόμη 1 εκατομμύριο άνθρωποι φέρεται να ”τρέχουν” στις εκλογές, σε μια χώρα όπου ζουν περίπου 85 εκατομμύρια άνθρωποι.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, το εκλογικό σώμα ανέρχεται σε 61 περίπου εκατομμύρια.
Η θητεία του Κοινοβουλίου είναι τετραετής και πέντε έδρες προορίζονται για τις θρησκευτικές μειονότητες του Ιράν. Σύμφωνα με το νόμο, το κοινοβούλιο έχει την εποπτεία της εκτελεστικής εξουσίας, ψηφίζει για συνθήκες και χειρίζεται άλλα θέματα. Στην πράξη, η απόλυτη εξουσία στο Ιράν ανήκει στον ανώτατο ηγέτη του.
Οι σκληροπυρηνικοί ελέγχουν το κοινοβούλιο τις τελευταίες δύο δεκαετίες - με τα συνθήματα ”Θάνατος στην Αμερική” να ακούγονται συχνά από το βήμα.
Υπό τον πρόεδρο του κοινοβουλίου Μοχάμαντ Μπαγκέρ Καλιμπάφ, πρώην στρατηγό των Φρουρών της Επανάστασης που υποστήριξε τη βίαιη καταστολή των Iρανών φοιτητών το 1999, το νομοθετικό σώμα προώθησε το 2020 ένα νομοσχέδιο που περιόριζε σημαντικά τη συνεργασία της Τεχεράνης με τον πυρηνικό παρατηρητή των Ηνωμένων Εθνών, τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας.
Αυτό ακολούθησε τη μονομερή απόσυρση της Αμερικής από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν με τις παγκόσμιες δυνάμεις από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018 - μια πράξη που πυροδότησε πολυετείς εντάσεις στη Μέση Ανατολή και είδε το Ιράν να εμπλουτίζει αρκετό ουράνιο ώστε να διαθέτει αρκετά καύσιμα για ”αρκετά” πυρηνικά όπλα, αν το επιλέξει.
Πιο πρόσφατα, το κοινοβούλιο έχει επικεντρωθεί σε θέματα σχετικά με την υποχρεωτική κάλυψη του κεφαλιού, ή χιτζάμπ, για τις γυναίκες στο Ιράν, μετά τον θάνατο της 22χρονης Αμινί το 2022 σε αστυνομική κράτηση, ο οποίος προκάλεσε πανεθνικές διαμαρτυρίες.
Οι διαμαρτυρίες κλιμακώθηκαν γρήγορα σε εκκλήσεις για την ανατροπή των κληρικών ηγετών του Ιράν. Σε μια επακόλουθη καταστολή των υπηρεσιών ασφαλείας σκοτώθηκαν πάνω από 500 άνθρωποι, ενώ περισσότεροι από 22.000 προσήχθησαν.
Οι αρχές παρέτειναν τον χρόνο ψηφοφορίας κατά έξι ώρες, κλείνοντας τα εκλογικά κέντρα τα μεσάνυχτα τοπική ώρα (22: 30 ωρα Ελλάδας). Τα πρώτα αποτελέσματα των εκλογών αναμένονται ήδη από το Σάββατο.