Οι Μίχαελ Φρίντμαν και Πετρ Άβεν, είναι οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις Ρώσων ολιγαρχών, που χρησιμοποίησαν την τεράστια περιουσία τους για να εισέλθουν στα ακριβά σαλόνια της ελίτ της Δύσης και να αποτινάξουν τη σχέση τους με το καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Δύο σχεδόν χρόνια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, που ακολούθησαν δεκάδες κυρώσεις σε βάρος τους από τη Δύση, οι Ρώσοι ολιγάρχες αναγκάζονται να επιστρέψουν στη Μόσχα. Αφήνοντας πίσω την πολυτελή ζωή σε διάφορες πρωτεύουσες του κόσμου με κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή.
Ο Φρίντμαν έχει καταφύγει στη Μόσχα από το Λονδίνο μέσω του Ισραήλ, δηλώντας ότι έχει απογοητευτεί από το πως η βρετανική κυβέρνηση, τον έχει αντιμετωπίσει, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Τον δρόμο της επιστροφής αναμένεται να πάρει και ο Έιβεν καθώς η Λετονία, όπου έχει βρει καταφύγιο, απειλεί να ανακαλέσει το διαβατήριό του.
Οι κυρώσεις της Δύσης
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα για τους Ρώσους δισεκατομμυριούχους που ευημερούσαν επί δεκαετίες υπό την ηγεσία του Πούτιν, μέχρι τι στιγμή που ΗΠΑ και Ευρώπη επέβαλαν σαρωτικές κυρώσεις σε βάρος τους, με στόχο να απομονώσουν τον Πούτιν και να γονατίσουν την οικονομία της χώρας.
Οι κυρώσεις αυτές κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό ένα βαρύ πλήγμα στις περιουσίες τους, καθώς οι περισσότεροι είδαν τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους να παγώνουν, ενώ η παγκόσμια επιχειρηματική ελίτ τους γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη.
Κι ενώ τα περιουσιακά τους στοιχεία σε Ευρώπη, Βρετανία και ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί, παραμένουν εξαιρετικά πλούσιοι στη Ρωσία όπου και επιστρέφουν.
Από τις βίλες σε φυλακές στη Σιβηρία
Αμέσως μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Φρίνταμ και Άβεν έφυγαν από τη Μόσχα με προορισμό το Λονδίνο. Ο Φρίντμαν, ο οποίος γεννήθηκε στην Ουκρανία, σε επιστολή του στους μετόχους της εταιρείας του LetterOne, χαρακτήρισε τον πόλεμο «τραγωδία» λέγοντας ότι «δεν μπορεί ποτέ να είναι η απάντηση». Παράλληλα, η φιλανθρωπική οργάνωση του Genesis Philanthropy Group, ανακοίνωσε ότι δωρίζει 10 εκατομμύρια δολάρια σε εβραϊκές οργανώσεις που υποστηρίζουν τους πρόσφυγες στην Ουκρανία.
Τίποτα από αυτά όμως, δεν βοήθησε ώστε και οι δύο να γλιτώσουν τις κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Όμως οι δηλώσεις τους κατά του πολέμου, ενόχλησε έντονα το Κρεμλίνο το οποίο τους έβαλε στη συνέχεια στη δική του μαύρη λίστα.
Την επομένη της αποκάλυψης ότι ο Φρίντμαν επέστρεψε στη Μόσχα από το Λονδίνο, ο πρόεδρος της Ρωσικής Δούμας δήλωσε ότι όσοι είχαν εγκαταλείψει τη χώρα και την επέκριναν από το εξωτερικό, θα πρέπει να σταλούν σε απομακρυσμένες φυλακές (στη Σιβηρία) ή να εργαστούν σε ορυχεία.
«Δεν τους χρειαζόμαστε και πρέπει να το καταλάβουν», είπε ο Βιάτσεσλαβ Βολοντίν, στενός σύμμαχος του Πούτιν.
Όμως και ο Πούτιν ήταν ιδιαίτερα σκληρός στις δηλώσεις του στις 13 Οκτωβρίου λέγοντας, ότι όσοι παραβίασαν τη ρωσική νομοθεσία «θα πληρώσουν ακριβά το τίμημα», φωτογραφίζοντας ουσιαστικά τον Φρίντμαν και τους άλλους ολιγάρχες του εξωτερικού.
«Αν στο μυαλό της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού ένα άτομο συμπεριφέρθηκε ανήθικα απέναντι στη Ρωσία, τότε σίγουρα θα το νιώσει όταν επιστρέψει εδώ», είχε δηλώσει ο Πούτιν.
Ο Χαν, ήταν ένας ακόμη ολιγάρχης που εγκατέλειψε το Λονδίνο και επέστρεψε στη Μόσχα λίγους μήνες μετά την εισβολή. Ο Κουζμίτσεφ, ο οποίος είχε την έδρα του στο Παρίσι, συνελήφθη και ανακρίθηκε στη Γαλλία για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα χρήματος, καθώς και για παραβιάσεις διεθνών κυρώσεων. Και οι δύο φαίνεται ότι έχουν επιστρέψει στη Μόσχα.
Πολιτικοί αναλυτές υπογραμμίζουν, ότι ο Πούτιν δεν συγχωρεί την «προδοσία» των Ρώσων ολιγαρχών και το μέλλον τους παραμένει αβέβαιο.
Ο Πούτιν δεν συγχωρεί
Το 2003 οι σχέσεις του Πούτιν με τους Φρίνταμ και Άβεν ήταν στο καλύτερο επίπεδό τους. Ήταν τότε που οι Ρώσοι υπέγραψαν συμφωνία 6,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την BP για τη δημιουργία του τρίτου μεγαλύτερου παραγωγού πετρελαίου της Ρωσίας, της TNK-BP, σε μια από τις μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις στη Ρωσία μέχρι τότε.
Η κοινοπραξία είχε τις ευλογίες του Πούτιν και του Τόνι Μπλέρ, του Βρετανού πρωθυπουργού εκείνης της περιόδου, με τον Ρώσο πρόεδρο να επισκέπτεται το Λονδίνο το 2003.
Η Ρωσοβρετανική συνεργασία πυροδότησε διαφωνίες σχετικά με τον επιχειρησιακό έλεγχο της TNK-BP, γεγονός που οδήγησε τη ρωσική κρατική Rosneft να εξαγοράσει μια δεκαετία αργότερα και τις δύο εταιρείες έναντι 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οι Φρίντμαν, Άβεν και οι συνεργάτες τους πήραν 14 δισεκατομμύρια δολάρια από την πώληση που χρησιμοποίησαν ως εφαλτήριο για επενδύσεις στο εξωτερικό σε ένα ταξίδι από τον άγριο πρώιμο καπιταλισμό της Ρωσίας στην επιχειρηματική ελίτ της Ευρώπης.
Ο Φρίντμαν, ο Άβεν και ο δισεκατομμυρίουχός Βλαντίμιρ Ποτάνιν, ο μεγαλύτερος μέτοχος της MMC Norilsk Nickel PJSC, είναι οι μόνοι μεγιστάνες που παρότι χρηματοδότησαν την επανεκλογή του Μπόρις Γέλτσιν στην προεδρία το 1996, κατάφεραν να παραμείνουν ισχυροί και επί της παντοδυναμίας του Πούτιν γιατί υπέκυψαν στην εξουσία του.
Δεν είχαν όμως όλοι αυτή την τύχη όταν ο Πούτιν ανέλαβε την εξουσία το 2000. Η φυλάκιση του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, του CEO της Yuko, ο οποίος είχε χρηματοδοτήσει κόμματα της αντιπολίτευσης, ήταν η πρώτη τρανταχτή περίπτωση.
Στα χρόνια που ακολούθησαν όσοι εναντιώθηκαν στην ηγεμονία του Πούτιν το πλήρωσαν ακριβά με φυλακίσεις, εξορίες ακόμη και δέσμευση της περιουσίας τους.
Ο πόλεμος στο Ισραήλ άλλαξε τα σχέδια
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Φρίντμαν δεν σχεδίαζε να επιστρέψει στη Ρωσία. Όμως η επιλογή του να πάει στο ισραήλ μετά το Λονδίνο , δεν απεδείχθη η καλύτερη . Λίγες ημέρες μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Μόσχα με τον κίνδυνο να υποστεί σκληρές κυρώσεις.
Ο 68 χρονος Άβεν, έχει Λετονική υπηκοότητα και επέστρεψε στην Βαλτική χώρα, από τις ΗΠΑ, που είχε καταφύγει όταν η Βρετανοί ανακριτές άρχισαν να τον ελέγχουν για παραβιάσεις των κυρώσεων στις μεταφορές χρημάτων που έγιναν για έξοδα συντήρησης του σπιτιού του στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Όταν τον Ιούλιο του 2022 Βρετανοί αστυνομικοί τον ανέκριναν επί ώρες σε αεροδρόμιο του Λονδίνου ρωτώντας τον γιατί αυτός και οι συνεργάτες του είχαν επενδύσει δισεκατομμύρια σε εταιρείες στη Δύση με έδρα τη Βρετανία απάντησε: ”Κατά λάθος!”
Από τα πωλητές εισητηρίων ολιγάρχες
Οι Fridman, Khan και Kuzmichev έγιναν φίλοι το διάστημα που ήταν προπτυχιακοί φοιτητές στη Μόσχα. Έβγαλαν τα πρώτα τους χρήματα πουλώντας εισιτήρια θεάτρου σε συμφοιτητές τους. Το 1989, λίγο πριν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δημιούργησαν μια εμπορική εταιρεία για την πώληση ηλεκτρονικών ειδών και άλλων καταναλωτικών ειδών.
Το 1990, ίδρυσαν την Alfa Bank, που σήμερα είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική τράπεζα στη Ρωσία με τον Έιβεν να γίνεται μέτοχος το 1994 αμέσως μετά την αποχώρησή του από τη θέση του Υπουργού Εξωτερικών και Οικονομικών Σχέσεων στην μετά Γέλτσιν εποχή.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως έφερε τα πάνω κάτω στην πολυτελή ζωή τους. Για να μην την χάσουν απαρνήθηκαν αυτόν που τους την πρόσφερε. Κι αν η Δύση επέβαλε σκληρές οικονομικές κυρώσεις σε βάρος τους, μπορεί να αποδειχθούν παιχνιδάκι απέναντι στις «κυρώσεις» του Κρεμλίινου.
Πληροφορίες από Bloomberg