Εξετάζοντας το ισραηλινό πολιτικό σύστημα και τις κατά καιρούς ιδεολογικές τάσεις που επικρατούν, εύκολα συμπεραίνεται ότι οποτεδήποτε η ένταση μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστινίων γνωρίζει σχετική ύφεση, αυξάνεται η ένταση σε ενδο-εβραϊκό επίπεδο γύρω από τις σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ του κρατικού μηχανισμού και του εβραϊκού θρησκευτικού θεσμικού κατεστημένου. Ο κανόνας αυτός επιβεβαιώνεται ακόμα μία φορά κατά την τρέχουσα προεκλογική περίοδο, κατά τη διάρκεια της οποίας παρατηρείται μείωση της έντασης στην Δυτική Όχθη και, έως κάποιου βαθμού, και στην μεθόριο της Γάζας. Ωστόσο, η αύξηση της πολιτικής αντιπαράθεσης γύρω από το σεβασμό της θρησκευτικής αργίας του Σαββάτου εκ μέρους του Κράτους, οφείλεται και στην ανακατάταξη του κομματικού χάρτη, κυρίως στον χώρο της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς.
Είναι γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία, το κεντροδεξιό Λικούντ έχει συμπεριλάβει στις δομές του πολιτικές προσωπικότητες που διαπνέονται από ισχυρά εθνοθρησκευτικά συναισθήματα και απόψεις. Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και περισσότερο λόγος περί της μετακίνησης του Λικούντ από το κέντρο προς τα δεξιότερα. Την ίδια στιγμή, τα υπόλοιπα ”καθαρά δεξιά” κόμματα που στηρίζουν την επιρροή τους κατά κύριο λόγο στις ψήφους των εβραίων εποίκων, επιθυμούν να διατηρήσουν τους ψηφοφόρους τους, που διαπνέονται από εντονότερα θρησκευτικά αισθήματα. Ανησυχώντας λόγω της δεξιόστροφης τάσης του άλλοτε κεντρώου Λικούντ, ανοίγουν νέες αντιπαραθέσεις στον πολυετή αγώνα διατήρησης του θρησκευτικού χαρακτήρα του κρατικού μηχανισμού και του δημοσίου βίου, προκειμένου να διατηρήσουν την δύναμή τους μέσα σε ένα εκλογικό σύστημα που διαμορφώνεται με κανόνες απλής αναλογικής, όπου κάθε ψήφος είναι ικανή να επηρεάσει σημαντικά τις λεπτές κοινοβουλευτικές ισορροπίες.
Συγκεκριμένα, στις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019, παρατηρήθηκε η εξής σημαντική ανατροπή στις ψήφους που παραδοσιακά ανήκουν στην εθνοθρησκευτική Δεξιά: Το κόμμα «Νέα Δεξιά» με επικεφαλής τον πρώην Υπουργό Παιδείας, Ναφτάλι Μπένετ, και την πρώην Υπουργό Δικαιοσύνης, Αγιέλετ Σακέντ, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει το εκλογικό μέτρο εισόδου στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με βάσιμες εκτιμήσεις, η εκλογική αυτή αποτυχία οφείλεται στην απόφαση των Μπένετ και Σακέντ να απομακρυνθούν από τον χώρο της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς και να προσελκύσουν δεξιούς ψηφοφόρους που δεν είναι απαραίτητα θρησκευόμενοι.
Η απόφασή τους αυτή αποδείχθηκε λανθασμένη και οι άλλοτε υποστηρικτές τους και ψηφοφόροι της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς, προτίμησαν τον παραδοσιακό συντηρητικό-θρησκευτικό λόγο του ραβίνου Ράφι Πέρετς και του Μπετσαλέλ Σμότρις (αμφότεροι πρώην στενοί συνεργάτες του δίδυμου Μπένετ-Σακέντ), που είχαν εν τω μεταξύ ιδρύσει την «Ένωση των Κομμάτων της Δεξιάς». Κατά τις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019, η «Νέα Δεξιά» των Μπένετ και Σακέντ δεν κατόρθωσε να εισέλθει στο κοινοβούλιο, ενώ η «Ένωση των Κομμάτων της Δεξιάς» εξασφάλισε 5 έδρες.
Κατά την τρέχουσα προεκλογική περίοδο, η «Ένωση των Κομμάτων της Δεξιάς» και το δίδυμο Μπένετ-Σακέντ συνενώθηκαν ξανά, σχηματίζοντας το ”ενωτικό” εθνοθρησκευτικό ψηφοδέλτιο «Yemina» (μτφ. «Προς τα Δεξιά»), με κύριο μήνυμα προς τους ψηφοφόρους ότι η εθνοθρηκευτική Δεξιά καταφέρνει να ξεπερνά τους προσωπικούς ανταγωνισμούς όταν πρέπει να διαφυλάξει τον θρησκευτικό χαρακτήρα του δημοσίου βίου.
Παράλληλα όμως, κατά την παρούσα προεκλογική περίοδο, ένας πρόσθετος σημαντικός παράγοντας έθεσε στο επίκεντρο την διατήρηση ή μη της κοσμικότητας του δημοσίου βίου: Η βασική αιτία της αποτυχίας των μετεκλογικών διεργασιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης ήταν το χάσμα που διαπιστώθηκε μεταξύ των Βενιαμίν Νετανιάχου και Αβιγκντόρ Λίμπερμαν, ο οποίος ηγείται του δεξιού/αντι-θρησκευτικού κόμματος «Israel Beitenu» (μτφ. «Ισραήλ, Το Σπίτι Μας»).
Αντιστοίχως, οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις αντιμάχονται τις επιδιώξεις της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς. Έτσι, αφ’ ενός όταν σημειώνεται ένταση στο μέτωπο Ισραηλινών-Παλαιστινίων η Αριστερά εκφέρει δημόσια συμβιβαστικές θέσεις για την εξεύρεση πεδίου συνεννόησης με την παλαιστινιακή πλευρά ή/και με την αραβική μειονότητα που διαβιοί εντός του Ισραήλ – αφ’ ετέρου, όταν η πολιτική αντιπαράθεση επικεντρώνεται στις σχέσεις Κράτους-Θρησκείας, η Αριστερά στρέφεται κατά της θρησκευτικής επιβολής στην φυσιογνωμία του δημοσίου βίου και του κρατικού μηχανισμού σε όλες τις εκφάνσεις του.
Σε αυτήν την κατηγορία πρωτοστατεί το κόμμα «Yesh Atid» (μτφ. «Υπάρχει Μέλλον») υπό τον Γιαΐρ Λαπίντ- ένα κόμμα που συμμετέχει στον κεντροαριστερό κομματικό σχηματισμό «Γαλανόλευκο» («Kachol-Lavan»), που αναδείχθηκε δεύτερος σε κοινοβουλευτική δύναμη στις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019.
Με βάση τα ανωτέρω, η ιδιαίτερη ένταση που παρατηρείται προεκλογικά περί της κοσμικότητας ή μη του ισραηλινού κράτους συνδέεται με το χάσμα που είχε διαπιστωθεί κατά τις διερευνητικές επαφές μετά τις εκλογές του περασμένου Απριλίου μεταξύ αφ’ ενός του αρχηγού του «Israel Beitenu», Αβιγκντόρ Λίμπερμαν, και αφ’ ετέρου του Βενιαμίν Νετανιάχου και των υπερορθόδοξων θρησκευτικών κομμάτων «Shas» και «Εβραϊσμού της Βίβλου».
Ο Λίμπερμαν, ρωσοεβραϊκής καταγωγής και παραδοσιακά υπέρμαχος του διαχωρισμού Θρησκείας -Κράτους, δεν επέδειξε συμβιβαστική διάθεση κατά τις επαφές του με τον Νετανιάχου και τα υπερορθόδοξα κόμματα, τη στιγμή μάλιστα που την τελευταία πενταετία έχουν πληθύνει τα μέτωπα πολιτικής αντιπαράθεσης όσον αφορά τον βαθμό κοσμικότητας που έχει – ή που θα έπρεπε να έχει – η δημόσια ζωή και η κρατική μηχανή.
Ενδεικτικά, τα σημεία τριβής μεταξύ θρησκευομένων εβραίων και μη είναι τα εξής:
Λειτουργία καταστημάτων με είδη πρώτης ανάγκης και συνέχιση δημοσίων έργων κατά τη διάρκεια του Σαββάτου και των υπόλοιπων θρησκευτικών αργιών,
επιβολή στράτευσης για τους μαθητές εβραϊκών ραβινικών σχολών,
διευκόλυνση αναγνώρισης της εβραϊκής καταγωγής των ρωσοεβραίων ισραηλινών πολιτών εκ μέρους κρατικών θρησκευτικών φορέων,
θέσπιση εναλλακτικών φορέων θρησκευτικού ελέγχου των εδώδιμων προϊόντων που διατίθενται στην αγορά και κατάργηση της αποκλειστικής προς τούτο αρμοδιότητας εκ μέρους συγκεκριμένων θρησκευτικών φορέων κ.λ.π.
Εξ αιτίας των διαφωνιών σε σχεδόν όλα τα παραπάνω ζητήματα, δεν κατέστη δυνατόν να σχηματισθεί κυβέρνηση συνασπισμού και η χώρα οδηγήθηκε εκ νέου στις προσεχείς εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Παρ’ όλα αυτά, όσο και αν φαίνονται ανυπέρβλητες οι διαφωνίες σχετικά με το δίπολο Θρησκείας-Κράτους, η ισραηλινή πολιτική σκηνή έχει μάθει να τις διαχειρίζεται. Τόσο η Κεντροδεξιά όσο και η Κεντροαριστερά, έχουν μάθει να συμβιβάζονται με το υπερορθόδοξο στοιχείο και αντίστροφα. Το σύστημα της απλής αναλογικής και η πολιτειακή πρακτική που επιβάλει κυβερνήσεις συνεργασίας, μοιραία οδηγεί σε αμοιβαίους συμβιβασμούς. Ως εκ τούτου, ποικίλες εμπρηστικές δηλώσεις που ακούγονται κατά καιρούς, σκοπό έχουν να συσπειρώσουν ψήφους και όχι να καταστήσουν το Ισραήλ ένα κράτος απόλυτα θεοκρατικό ή απόλυτα κοσμικό. Όσο καμία πολιτική δύναμη δεν αποφασίζει να προβεί στην υιοθέτηση ενός ενιαίου συνταγματικού κειμένου, που θα καθορίζει με σαφήνεια τον βαθμό κοσμικότητας του Κράτους αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου όσο καμία πολιτική δύναμη δεν τολμά να θέσει ζήτημα επιβολής ενιαίου εκπαιδευτικού συστήματος για όλους τους πολίτες της χώρας, ανεξαρτήτως θρησκείας, ιδεολογίας και εθνοτικής καταγωγής – το ζήτημα του καθορισμού των ισορροπιών μεταξύ θρησκευτικής και πολιτικής/κοσμικής εξουσίας θα παραμένει ανοικτό.
Ως εκ τούτου, έως ότου συμβούν τα ως άνω – κάτι το οποίο δεν διαφαίνεται να συμβεί ούτε στο απώτερο μέλλον -, οι εντάσεις περί των σχέσεων Κράτους-Θρησκείας θα αυξομειώνονται στις τάξεις της εβραϊκής κοινωνίας, και εν τέλει, θα καταλαγιάζουν είτε υπό την δημοφιλή στο Ισραήλ ρήση «Όλοι Εβραίοι είμαστε», είτε με αφορμή των πολλών κατά καιρούς εντάσεων της δυσεπίλυτης αραβοϊσραηλινής διένεξης σε κάθε της έκφανση, ενισχύοντας το αίσθημα εθνικής αλληλεγγύης ανεξαρτήτως θρησκευτικών ρευμάτων και τάσεων.
Ο Δρ. Γαβριήλ Χαρίτος είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν , Πανεπιστήμιο Μπεν - Γκουριόν , Ισραήλ και Senior Fellow, Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων , Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Καθημερινή ανάλυση από τον Δρ. Γαβριήλ Χαρίτο για τις επερχόμενες εκλογές στο Ισραήλ στο Φάκελος Εκλογές στο Ισραήλ 2019