Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας. Ή, η επίσκεψη Πομπέο

Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ παρέμεινε στην Αθήνα σχεδόν τρία εικοσιτετράωρα. Δηλαδή ρεκόρ για τέτοιου είδους ”ανεπίσημες” επισκέψεις ενός υπάτου της υπερδύναμης σε υπήκοους της περιφέρειας. Η κατάσταση μάλλον είναι πολύ δύσκολη. Δεδομένης μάλιστα της ”στρατηγικής” κλιμάκωσης της έντασης εκ μέρους της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο αλλά και της δικής μας παρατεινόμενης αδυναμίας. Η προσάραξη στα ρηχά του υπερόπλου μας στο Αιγαίο, της φρεγάτας ΕΛΛΗ, κατά την διάρκεια της άσκησης ΠΑΡΜΕΝΊΩΝ μάς επιβεβαίωσε πράγματα που, δυστυχώς, γνωρίζαμε. Οι ένοπλες δυνάμεις μας, παρά την επάρκεια των στελεχών τους, υστερούν πλέον σημαντικά απέναντι στην ταχύτατα εξοπλιζόμενη με υπερόπλα τελευταίας τεχνολογίας Τουρκία. 

Τη στιγμή βέβαια αυτή η συγκυρία των γεωπολιτικών συσχετισμών στην ευρύτερη περιοχή μοιάζει να μάς ευνοεί. Έστω, προσωρινά. Οι σχέσεις Τουρκίας - Ηνωμένων Πολιτειών δοκιμάζονται σοβαρά και λόγω Συρίας και λόγω κουρδικού ενώ η συμμαχία Ελλάδας, Ισραήλ, Αιγύπτου, Κύπρου αλλάζει τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο ενισχύοντας στη Μεγαλόνησο τις ελπίδες απεγκλωβισμού από τους διαρκείς εκβιασμούς του ιταμού εισβολέα της.

Για πόσο όμως;  

Η πολιτική, στρατιωτική και διπλωματική ιστορία της περιοχής μάς δείχνει πώς ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία οι Ηνωμένες Πολιτείες επιλέγουν σταθερά την δεύτερη ως αναντικατάστατο, συμμαχικό τους εταίρο. Πάλι η ιστορία μάς διδάσκει ότι η διπλωματία οφείλει να αξιοποιήσει τη στιγμή, επωφελούμενη από την ευνοϊκή συγκυρία η οποία ποτέ δεν διαρκεί πάρα πολύ. Είναι η στιγμή που η διπλωματία καθίσταται υψηλή, δηλαδή επιτυχημένη, πολιτική. Φευ, η διπλωματική μας ιστορία είναι γεμάτη από χαμένες, ευνοϊκές συγκυρίες. 

Τί θα πρέπει λοιπόν να πράξουμε τώρα που ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επισκέπτεται την Ελλάδα δεσμευόμενος να πιέσει πολλαπλώς την Τουρκία και δηλώνοντας, άμα τη αφίξει του, ότι η παραβίαση ξένης ΑΟΖ συνιστά χοντρή παράβαση του διεθνούς δικαίου; Θα μού πείτε πως πρόκειται για λόγια και ευχολόγια που έχουμε ξανακούσει χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα. Έστω κι έτσι, δεν θα έπρεπε να εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα επηρεασμού της υπερδύναμης πείθοντάς την ότι είναι και προς το δικό της συμφέρον η υποστήριξη των ελληνικών θέσεων; Θα μου πείτε βέβαια και θα έχετε δίκιο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες με κορυφαίο παράδειγμα την δικτατορία, συχνά εγκατέλειψαν ή και εξέθεσαν στο διεθνές παιχνίδι τον πιστό της σύμμαχο που ήταν και παραμένει η χώρα μας. 

Μία χώρα που υπέστη τα πάνδεινα κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο επιτυγχάνοντας πάντως την πρώτη νίκη της Δύσης απέναντι στις Δυνάμεις του άξονα, τη στιγμή που η Γαλλία παραδινόταν και η ΕΣΣΔ κρυβόταν ακόμη πίσω από την συμφωνία Ρίμπεντροπ Μολότοφ. Αυτά θα έπρεπε να πούμε προσπαθώντας να κερδίσουμε πόντους σε ένα σκάκι στο οποίο την πρωτοβουλία των κινήσεων αλλά και τον αιφνιδιασμό διατηρεί συνεχώς ο αντίπαλος μας. 

Σήμερα η συγκυρία μοιάζει θετική. Ως πότε όμως; Η άλλη λύση βέβαια είναι να ξαναβάψουμε το άγαλμα του Τρούμαν ή να το ρίξουμε από τη βάση του, να κάψουμε τα Προπύλαια με το Σύνταγμα και να φωνάξουμε πάλι το απέθαντο και τόσο διαχρονικά αποτελεσματικό σύνθημα ”Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι”. Πόσα και πόσα πράγματα δεν έχουμε πετύχει, όλες αυτές τις δεκαετίες, με μπροστάρη το σύνθημα αυτό; Γιατί να μην το βροντοφωνάξουμε και πάλι; Έτσι δεν έχουμε διαπαιδαγωγηθεί μέσα από τον μανιχαϊσμό του άσπρου - μαύρου; Γιατί να μην το ξαναεπιχειρήσουμε; Θα μου πείτε οι εποχές αλλάζουν, οι συνθήκες μεταβάλλονται, οι νεότερες γενιές σκέφτονται αλλιώς, τα προβλήματα δεν εκτονώνονται μ′ ένα σπασμένο πεζοδρόμιο ή δύο ανοιγμένα κεφάλια και η  Ελλάδα του ’80 και του Αντρέα, δεν είναι η Ελλάδα του Τσίπρα που αναγνώρισε την πολιτική ευφυΐα του Τραμπ. Ούτε βέβαια του Κυριάκου Μητσοτάκη που προσπαθεί να εφαρμόσει κεντρώα Realpolitik σ′ ένα κόμμα με Δεξιά ανακλαστικά και σ′ ένα γεωστρατηγικό τοπίο, γεμάτο αγκάθια. 

Την, οδυνηρή, πραγματικότητα την ξέρουμε:  Πραγματικούς φίλους δεν διαθέτουμε επειδή στην διεθνή διπλωματία δεν υπάρχουν πραγματικές φιλίες αλλά μόνο συμφέροντα. Δεξιοί και αριστεροί θα έπρεπε να έχουν συνειδητοποιήσει αυτή την αυτονόητη αλήθεια, εδώ και μισόν αιώνα, από τη στάση τότε του Τσώρτσιλ και του Στάλιν αλλά και από τις συνέπειες ενός ανώφελου όσο και καταστροφικότατου Εμφυλίου. Τότε που οι πάντες μάς πούλησαν αλλά και που κυρίως εμείς πουλήσαμε τους εαυτούς μας, τους ίδιους. Και οι νεότεροι όμως έχουν πια πείρα του πως λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και ως προς τα δικαιώματα και ως προς τις υποχρεώσεις αλλά και ως τα συμφέροντα που την συνέχουν. Την πάλη, μ′ άλλα λόγια, ανάμεσα στο κέντρο και την περιφέρεια, τους ισχυρούς και τους ανίσχυρους εταίρους. Ό τι με λίγα λόγια αποκαλούμε ”πολιτική” από την εποχή του Θουκυδίδη και του Αριστοτέλη ως την εποχή του Μακιαβέλι και του Κλαούζεβιτς. Αυτό που πάντως αρνήθηκε να δει ο Κώστας Γαβράς στην πρόσφατη ταινία του εγκλωβισμένος στο αφελές σχήμα: οι κακοί Ευρωπαίοι που βασανίζουν τους γενναίους, πλην αφελείς και αδύναμους, αριστερούς Έλληνες πολιτικούς. 

Επειδή οι κρίσεις δεν ξεπερνιούνται με αριστερά εμβατήρια και δεξιές κορόνες αλλά με μια πιο σύνθετη, επίμονη όσο και ευέλικτη αντιμετώπιση.

Και τώρα τι μέλλει γενέσθαι; Μα τί άλλο από εγρήγορση, αραγές λαϊκό μέτωπο, διάλογο όλων των πολιτικών δυνάμεων για ενιαία και συνεπή, εξωτερική πολιτική και πάνω από όλα υψηλό, εθνικό φρόνημα. Επειδή τα ακόμη πιο δύσκολα έρχονται και η Ελλάδα δεν αντέχει καινούργιες υποχωρήσεις και ήττες.