Οι Τρεις Μάγοι (ή Τρεις Βασιλείς, ή Τρεις Σοφοί), Μελχιόρ, Κασπάρ, Βαλτάσαρ, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης για τη γέννηση του Ιησού. Αν και είναι μάλλον δύσκολο να επιβεβαιωθεί κατά πόσον υπήρξαν και ποιοι ήταν, υπάρχουν ενδιαφέρουσες θεωρίες- και μεταξύ αυτών αμφισβητείται και ο αριθμός τους.
Η βασική πηγή της παράδοσης είναι το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται σε δημοσίευμα του BBC, o Ματθαίος δεν λέει πόσοι ήταν – απλά περιγράφει τα δώρα τους, χρυσό, λιβάνι και σμύρνα. Ο Ιάκωβος αναφέρεται σε 12 βασιλείς, ενώ ο Μιχαήλ ο Σύριος κατονομάζει 11: Ντανταντούρ, Σουφ, Αρσάκ, Ζαρβάντ, Άριο, Αρταχάστ, Αστανμπουζάν, Μαντούκ, Αχσιρές, Σαρντάν, Μαρντούκ. Οι Μελχιόρ (Πέρσης), Βαλτάσαρ (Βαβυλώνιος) και Κασπάρ (Ινδός ή Άραβας) ανήκουν σε άλλη παράδοση- και γενικά μιλώντας θεωρείται πως οι Τρεις Μάγοι ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα του θρύλου παρά στην πραγματικότητα. Ωστόσο, σε κάθε θρύλο υπάρχουν πραγματικά στοιχεία, και επί της προκειμένης ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία των Σύριων Χριστιανών, που πάει πίσω πολλούς αιώνες, σε μια εποχή όπου ο χριστιανισμός κυριαρχούσε στην περιοχή.
Σύμφωνα με τοπικό θρύλο που αφηγήθηκε στο BBC ο Χαμπίμπ, Σύριος Χριστιανός στη νοτιοανατολική Τουρκία, που μιλάει τη Συριακή Αραμαϊκή (διάλεκτο της Αραμαϊκής) και η οικογένεια του οποίου ζει στο Χαχ (ή Ανιτλί στο τούρκικα- ένα χωριό στα απομεινάρια μιας άλλοτε μεγάλης αρχαίας πόλης, που λεηλατήθηκε, μεταξύ άλλων, και από τις ορδές του Ταμερλάνου), μαζί με άλλες 20 οικογένειες, 2.000 χρόνια πριν ένα άστρο εμφανίστηκε στον ουρανό. Στη Χαχ βρίσκονταν 12 βασιλιάδες από την Ανατολή, και τρεις από αυτούς πήγαν στη Βηθλεέμ, φέρνοντας δώρα στον νεογέννητο Ιησού. Η Θεοτόκος, ευγνώμων, τους έδωσε ένα κομμάτι των ρούχων του μωρού- και όταν οι τρεις επέστρεψαν στη Χαχ, το κομμάτι αυτό έγινε χρυσό. Έκθαμβοι μπροστά στο θαύμα, οι βασιλιάδες ίδρυσαν την τοπική εκκλησία.
Αξίζει να σημειωθεί πως η προέλευση του ελληνικού «μάγος» προέρχεται από το αρχαίο περσικό magus, που υποδηλώνει τη θρησκευτική κάστα όπου γεννήθηκε ο Ζωροάστρης και εξελίχθηκε στην ιερατική κάστα. Οι ιερείς αυτοί ασχολούνταν ιδιαίτερα με τα άστρα, και ήταν γνωστοί ανά τον αρχαίο κόσμο για τις ικανότητές τους στην αστρολογία (η οποία τότε θεωρούνταν κάτι σαν επιστήμη). Όσον αφορά στο «βασιλείς», δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν πως οι σοφοί αυτοί ήταν φορείς εξουσίας, και εκτιμάται μάλλον πως, ως όρος, προέρχεται πιθανώς από παλαιές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, που περιέγραφαν τον Μεσσία να δέχεται δώρα από βασιλιάδες- παραδόσεις που ενδεχομένως να «αναβάθμισαν» τους μάγους/ σοφούς σε «βασιλείς». Όσον αφορά στις προελεύσεις τους, αναπαρίστανται από τις εκκλησιαστικές παραδόσεις ως εξής: Ο Βαλτάσαρ βασιλιάς της Αραβίας ή της Αιθιοπίας, ο Μελχιός της Περσίας και ο Κασπάρ της Ινδίας (υπάρχει επίσης η άποψη πως προέρχονταν από την Υεμένη- ενώ για τον Βαλτάσαρ έχει αναφερθεί επίσης πως προερχόταν από την Αιθιοπία. Σε αυτό το σημείο αξίζει να υπενθυμίσουμε πως τον Βαλτάσαρ στον «Ιησού από τη Ναζαρέτ» του Τζεφιρέλι ενσαρκώνει ο Τζέιμς Ερλ Τζόουνς, γνωστός, μεταξύ πολλών άλλων, και για την επιβλητική φωνή του- τη φωνή του Νταρθ Βέιντερ του «Star Wars» και του Μουφάσα του «Lion King»! ). Οι Τρεις Μάγοι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς κατά τον Μεσαίωνα, καθώς θεωρούνταν προστάτες των ταξιδιωτών.
Σε κάθε περίπτωση, οι Τρεις Μάγοι μετά το ταξίδι τους, δεν εμφανίστηκαν ξανά στην Αγία Γραφή. Παραδόσεις ωστόσο υπάρχουν πολλές- και κάποιες τους θέλουν να βαπτίζονται Χριστιανοί αργότερα, ενώ άλλες τους συνδέουν με χριστιανούς της κεντρικής Ασίας – κάτι που τους συσχετίζει με τους θρύλους για το μυθικό χριστιανικό βασίλειο του Ιωάννη του Πρεσβύτερου στην Ασία, ο οποίος υποτίθεται πως ήταν απόγονός τους (σημειώνεται πως ο μύθος αυτός επηρέασε τις σχέσεις των Ευρωπαίων με τους Μογγόλους).