Στην Aνατολική Μεσόγειο οι εξελίξεις μοιάζουν καταιγιστικές. Το περιφερειακό σύστημα ισορροπίας ισχύος, είναι εύθραυστο και αυτό συνεπάγεται αστάθεια σε αυτήν την κρίσιμη για τα δυτικά συμφέροντα περιοχή.
Η ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε συνίσταται στη μείωση της εξάρτησης από τη ρωσική αγορά υδρογονανθράκων.Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα (αξιοποίηση της ενεργειακής αυτάρκειας και αύξηση της επιρροής της στην Ε.Ε).
Ο αγωγός East Med εντάσσεται στο ευρύτερο παιχνίδι της ενεργειακής διπλωματίας που διεξάγεται, για του οποίου την κατασκευή διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις .Συμφέρει τελικά η ολοκλήρωση ενός τέτοιου αγωγού; Ποια είναι τα κριτήρια τα οποία λαμβάνουν υπόψιν τους οι ιθύνοντες ώστε να προχωρήσουν ή όχι στη δημιουργία του;
Η Συμπεριφορά της Τουρκίας
Η νεο-οθωμανική πολιτική της Τουρκίας που υιοθετήθηκε από τον Ερντογάν στοχέυει στην απαγκίστρωση της Τουρκίας από την πλήρη σύμπλευσή της με τα δυτικά της συμφέροντα. Κατά το έτος 2010-2011 οι σχέσεις Τουρκίας -Ισραήλ επιδεινώθηκαν με υπαιτιότητα της Τουρκίας. Αυτή η επιδείνωση έθεσε εν αμφιβόλω την πάλαι ποτέ ομαλή λειτουργία του στρατηγικού τριγώνου σταθερότητας της Μέσης Ανατολής που πλαισιωνόταν από ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία. Έκτοτε οι σχέσεις Τουρκίας με τους άλλους δύο πρώην στρατηγικούς εταίρους της είναι εξόχως προβληματικές.Τα τελευταία 3 χρόνια δε, η Τουρκία άρχισε να συνεργάζεται με την Ρωσία σε στρατηγικούς τομείς. Ένας από αυτούς είναι η ενέργεια. Η κρίση στην Ουκρανία ανάγκασε τη Μόσχα να προβεί σε επανασχεδιασμό της ενεργειακής στρατηγικής της. Η υποκατάσταση του SouthStream με τον TurkStream συνιστά κοσμογονική γεωπολιτική εξέλιξη, καθώς η Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ. Επομένως, η αξιοπιστία της Τουρκίας ως ενεργειακού-και όχι μόνο-δυτικού εταίρου έχει μειωθεί στο ελάχιστο και έτσι η ένταξή της στο δυτικό ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής σαν ενεργειακός κόμβος είναι επισφαλής.
Η αιώνια σοφία του Ισραήλ
Από το 1948 και την ίδρυσή του, το Ισραήλ έχει δημιουργήσει μια σταθερή στρατηγική κουλτούρα η οποία ακολουθεί βασικά πρωτάγματα του πολιτικού ρεαλισμού. Η δημιουργία ενός κράτους το οποίο ήταν περικυκλωμένο από εχθρικές προς αυτό χώρες οδήγησε το Ισραήλ στο να ταυτίζει την υψηλή του στρατηγική με την ίδια του την επιβίωση και την ύπαρξη. Για το Ισραήλ η άνοδος οποιασδήποτε περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή πρέπει να αποτραπεί. Αυτό συναπάγεται ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί κανενός είδους εξάρτηση από όμμορες χώρες οι οποίες δυνητικά θα μπορούσαν να το εγκλωβίσουν σε πολιτικές που δε συνάδουν με την επιβίωσή του. Οι λήπτες αποφάσεων του Ισραήλ εσχάτως θεώρησαν την Τουρκία ως απειλή και επομένως δεδομένων των ήδη επιβαρυμένων σχέσεων που υφίστανται μεταξύ τους το Ισραήλ δε θα ήθελε μία ενεργειακή δέσμευση (κατασκευή αγωγού) που να διέρχεται απο την Τουρκία ακόμη και αν οικονομοτεχνικά μια τέτοια ενεργειακή δέσμευση θα ήταν συμφέρουσα. Έτσι λοιπόν το Ισραήλ προσπαθεί να οικοδομήσει στενές σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο οι οποίες δεν απειλούν τα ζωτικά συμφέροντα της Ιερουσαλήμ.
Ο Ελληνισμός ως καταλύτης
Ελλάδα και Κύπρος είδαν την υλική βάση της ισχύος τους να φθίνει και εισήλθαν σε προγράμματα δημοσιονομικής σταθερότητας κατά την προηγούμενη δεκαετία. Δεδομένης της εντυπωσιακής οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας ο Ελληνισμός όφειλε να αναζητήσει συμμάχους οι οποίοι θα είχαν ικανοποιητική ισχύ για να αντιμετωπιστεί η τουρκική απειλή. Η καλύτερη δυνατή χρονική συγκυρία για την Ελλάδα και την Κύπρο ήταν όταν διασπάστηκε το στρατηγικό τρίγωνο μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία. Εφόσον βρέθηκε το πρόσφορο έδαφος ώστε η Ελλάδα και η Κύπρος να προσεγγίσουν το Ισραήλ και γνωρίζοντας ότι το κράτος του Ισραήλ έχει άριστες σχέσεις με τις ΗΠΑ, μία βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ελληνισμού - Ισραήλ συνεπαγόταν ταυτόχρονα και στην αποτελεσματικότερη προσέγγιση Ελληνισμού-ΗΠΑ (αμερικοισραηλινό λόμπι). Η Ελλάδα και η Κύπρος επιθυμούν να διασφαλίζουν την κυριαρχία τους σε Αιγαίο και Κυπριακή ΑΟΖ εν αντιθέσει με τις βλέψεις της Τουρκίας η οποία δε σέβεται την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο ούτε την Κυπριακή ΑΟΖ με αποτέλεσμα μία συνεργασία στην ενέργεια με το Ισραήλ να αποτελεί μία «χείρα βοηθείας» για τις δύο χώρες να εισέλθουν δυναμικά στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου. Άλλωστε η πιθανή κατασκευή του αγωγού δημιουργεί δεσμεύσεις σε αμερικανικά, ισραηλινά και ευρωπαικά συμφέροντα .
Ο ρόλος των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής χαρακτηρίζονται ως τη συντηρητική δύναμη του διεθνούς status quo οι οποίες επιθυμούν να κρατήσουν την πρωτοκαθεδρία τους στη διεθνή πολιτική σκηνή αποτρέποντας την άνοδο οποιασδήποτε περιφερειακής δύναμης. Μία από τις αμερικανικές αξίες διαχρονικά αποτελεί και η σταθερότητα η οποία μέσω του East Med διαφαίνεται ότι μπορεί να ευδοκιμήσει στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.Το «East Med Act» εντάχθηκε στον αμερικανικό προϋπολογισμό ώστε να επιτευχθεί μία προσπάθεια για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας - πρωτίστως- του Ισραήλ. Η παραμικρή μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ε.Ε από τη Ρωσία συμφέρει την Αμερική για αυτό και ο αγωγός East Med σε συνδυασμό με τον TAP πλήττουν τους ρωσικούς ενεργειακούς σχεδιασμούς στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.Παράλληλα με την στήριξη του East Med οι ΗΠΑ στέλνουν ένα ηχηρό μήνυμα στην Τουρκία για την υπογραφή της τελευταίας στο ρωσικών συμφερόντων αγωγό TurkStream.
Τελικά μπορεί να υλοποιηθεί ο αγωγός;
Τα κράτη που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τον Εast Med λαμβάνουν υπόψιν τους τόσο τους πολιτικούς όσο και τους οικονομικούς παράγοντες. Με οικονομικούς παράγοντες ο προϋπολογισμός φθάνει ένα ποσό της τάξεως των 7 δισεκατομμυρίων ευρώ λόγω της τεχνικής απαιτητικότητας που πρέπει να καλυφθεί υποθαλάσσια και της απόστασης. Μία εναλλακτική η οποία θα μπορούσε να είναι και πιο οικονομική μιας και θα κόστιζε το μισό ποσό του προϋπολογισμού θα ήταν να διασχίζει τουρκικό έδαφος, γεγονός που δεν συμφέρει κανένα απο τα εμπλεκόμενα κράτη. Από πολιτικής σκοπιάς - όπως προαναφέρθηκε - φέρει τεράστια οφέλη γεωστρατηγικής φύσεως. Προσώρας μπορεί να χαρακτηριστεί ένα έργο εφικτό και αναγκαίο.