Οκτώ χώρες υπέγραψαν ένα διεθνές σύμφωνο για την εξερεύνηση της Σελήνης, τις αποκαλούμενες «Συμφωνίες Άρτεμις» (Artemis Accords), όπως ανακοίνωσε την Τρίτη η NASA, καθώς επιχειρεί να διαμορφώσει τα πρότυπα για τη δημιουργία βάσεων/οικισμών στην επιφάνεια της Σελήνης.
Οι συμφωνίες αυτές, που έχουν την ίδια ονομασία με το σεληνιακό πρόγραμμα «Άρτεμις» της NASA, επιδιώκουν να εξελίξουν την υπάρχουσα διεθνή νομοθεσία για το Διάστημα, δημιουργώντας «ασφαλείς ζώνες» γύρω από μελλοντικές σεληνιακές βάσεις για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις μεταξύ κρατών που επιχειρούν εκεί, και επιτρέποντας σε ιδιωτικές εταιρείες να έχουν ιδιοκτησία πάνω στους σεληνιακούς πόρους που εξορύσσουν.
Οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, το Λουξεμβούργο, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν τις συμφωνίες κατά τη διάρκεια μιας ετήσιας συνδιάσκεψης για το Διάστημα την Τρίτη, μετά από μήνες συνομιλιών, στο πλαίσιο της προσπάθειας των ΗΠΑ να αποκτήσουν συμμάχους στο πλαίσιο των σχεδίων επιστροφής αστροναυτών στη Σελήνη ως το 2024.
«Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε νόρμες συμπεριφοράς στις οποίες μπορούν να συμφωνήσουν όλες οι χώρες» είπε σε δημοσιογράφους ο Τζιμ Μπράιντενσταϊν, επικεφαλής της NASA. Όπως σημείωσε, οι συμφωνίες αυτές συνάδουν με τη συνθήκη του 1967 βάσει της οποίας η Σελήνη και άλλα ουράνια σώματα εξαιρούνται από εθνικές αξιώσεις ιδιοκτησίας.
«Καθιστούμε επιχειρησιακή τη Συνθήκη για το Εξωατμοσφαιρικό Διάστημα, με σκοπό τη δημιουργία του ευρύτερου και μεγαλύτερου συνασπισμού επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων στην ιστορία της ανθρωπότητας» είπε ο Μπράιντενσταϊν.
Η κυβέρνηση Τραμπ και κυβερνήσεις άλλων χωρών με παρουσία στο Διάστημα βλέπουν τη Σελήνη ως στρατηγικό asset. Επίσης, το φεγγάρι έχει αξία και για μακροπρόθεσμες επιστημονικές έρευνες, που θα επέτρεπαν μελλοντικές αποστολές στον Άρη- δραστηριότητες που εμπίπτουν ενός πλαισίου διεθνούς διαστημικής νομοθεσίας που πολλοί θεωρούν απαρχαιωμένο.
Το 2019, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, έδωσε οδηγία στη NASA να πάει ανθρώπους στη Σελήνη ως το 2024- περικόπτοντας το προηγούμενο χρονοδιάγραμμα στο ήμισυ- και να εδραιώσει μια μακροπρόθεσμη ανθρώπινη παρουσία στην επιφάνεια της Σελήνης.
Το πρόγραμμα της NASA, που αναμένεται να κοστίσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, περιλαμβάνει την αποστολή ρομποτικών οχημάτων στην επιφάνεια της Σελήνης πριν λάβει χώρα επανδρωμένη αποστολή προσελήνωσης. Επίσης, η NASA σχεδιάζει την κατασκευή μιας «Σεληνιακής Πύλης» (Lunar Gateway), ενός διαστημικού σταθμού σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, θα κατασκευαστεί από ένα μείγμα συμβασιούχων της NASA και διεθνών εταίρων.
Συμφωνίες Άρτεμις
Οι πυλώνες των συμφωνιών περιλαμβάνουν τη διασφάλιση του ειρηνικού χαρακτήρα των διαστημικών δραστηριοτήτων, τη διαφάνεια, τη διαλειτουργικότητα, τη διασφάλιση παροχής βοήθειας σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης, την καταγραφή διαστημικών αντικειμένων, τον διαμοιρασμό διαστημικών δεδομένων, τη διαχείριση κομματιών διαστημοπλοίων και «διαστημικών σκουπιδιών» σε τροχιά και την προστασία χώρων ιστορικής σημασίας στη Σελήνη- ωστόσο στην προτεινόμενη αυτή «χάρτα» υπάρχουν και δύο επιπλέον πυλώνες οι οποίοι θεωρείται πως σηματοδοτούν την πιθανή έναρξη «κούρσας» στο Διάστημα, προκαλώντας αντιδράσεις από άλλες χώρες.
Ο πρώτος έχει να κάνει με τη δυνατότητα εξόρυξης και χρήσης πόρων από τη Σελήνη, τον Άρη και αστεροειδείς. Παράλληλα, θα επιτρέπεται σε εταιρείες να έχουν την ιδιοκτησία των σεληνιακών πόρων που εξορύσσουν, ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα για τη συνεργασία της NASA με τον ιδιωτικό τομέα. Σημειώνεται πως το Κογκρέσο είχε ψηφίσει νόμο το 2015 που επέτρεπε σε εταιρείες να έχουν ιδιοκτησία επί των πόρων που εξορύσσουν στο εξώτερο Διάστημα, ωστόσο τέτοιου είδους, αντίστοιχοι νόμοι δεν υπάρχουν στη διεθνή κοινότητα: Με τις Συμφωνίες Άρτεμις, που συνάδουν με την ευρύτερη πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ σχετικά με το Διάστημα, φαίνεται να ανοίγει ο δρόμος για να επισημοποιηθεί αυτό σε διεθνές επίπεδο.
Ο άλλος επίμαχος πυλώνας έχει να κάνει με την πρόταση δημιουργίας «ζωνών ασφαλείας» στη Σελήνη γύρω από μελλοντικές σεληνιακές εγκαταστάσεις, προκειμένου να αποφεύγονται «επιβλαβείς παρεμβάσεις» από δραστηριότητες άλλων χωρών ή εταιρειών που επιχειρούν επίσης στην περιοχή.