Το απόλυτο καλοκαιρινό φρούτο είναι αναμφισβήτητα το καρπούζι. Η γλυκιά και ζουμερή γεύση του είναι ό,τι ακριβώς χρειαζόμαστε ένα ζεστό απόγευμα καταμεσής του θέρους. Το μοναδικό του «ελάττωμα» είναι τα κουκούτσια, παρότι εν μέρει το ζήτημα έχει λυθεί.
Όμως, τι γνωρίζουμε για το καρπούζι πέραν του ότι είναι πολύ δροσιστικό και γευστικό και επιπλέον, απόλυτα και μοναδικά συνδεδεμένο με τα όλα τα καλοκαίρια της ζωής μας, ήδη από τα παιδικά μας χρόνια; Μάλλον λίγα, οπότε ας δούμε τι παραπάνω μπορούμε να μάθουμε.
Αρχικά, από που πήρε το όνομα του
Η επιστημονική και επίσημη ονομασία του είναι «Κίτρουλλος ο εριώδης» (Citrullus lanatus). Στα ελληνικά δε, το όνομα συνδέεται νοηματικά την αντίστοιχη αγγλική, «watermelon», και είναι «υδροπέπων».
Η λέξη «καρπούζι» προήλθε από την τουρκική λέξη «karpuz», η οποία με την σειρά της ανάγεται στην περσική λέξη «xarbuz». Στην Κύπρο, από την άλλη, χρησιμοποιείται και η αραβική ονομασία του καρπουζιού που είναι «παττίχα».
Το φρούτο ανήκει στην πολυπληθή οικογένεια των κολοκυνθοειδών -στην οποία συναντάμε και το έτερο αγαπημένο καλοκαιρινό φρούτο, το πεπόνι. Πλέον μπορούμε να βρούμε καρπούζι σε όλον τον κόσμο, καθώς η καλλιέργεια του είναι ευρύτατα διαδεδομένη. Όμως, η καταγωγή του είναι από την Αφρική και συγκεκριμένα από το νότιο μέρος της ηπείρου. Έκανε την εμφάνιση του αρχικά στην Αρχαία Αίγυπτο -όπως αποκαλύπτουν διάφορα ιερογλυφικά- και στην συνέχεια κατά τον 7ο, 10ο έως και 13ο αιώνα μ.Χ. στην Ινδία, την Κίνα και την Ευρώπη αντίστοιχα. Στην Αμερική έφτασε μετά τον Κολόμβο.
Τα κουκούτσια είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα
Το μόνο σίγουρο είναι στο καρπούζι δεν αρέσει καθόλου το κρύο και η παγωνιά. Όπως και πολλά άλλα κολοκυνθοειδή φρούτα, τα καρπούζια προτιμούν την δροσιά και τις θερμές εποχές. Ευδοκιμούν σε τροπικά και εύκρατα κλίματα και χρειάζονται πολύ νερό κατά την καλλιέργεια τους. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε καρπούζια σε δύο περιόδους, είτε από Ιανουάριο με Ιούνιο είτε από Αύγουστο με Δεκέμβριο. Φυσικά, ο καλύτερος μήνας για να φάμε το καρπούζι μας θεωρείται ο Ιούλιος, μιας και τότε είναι πολύ γλυκά.
Όπως όλοι γνωρίζουμε το καρπούζι εξωτερικά είναι λείο και στρογγυλό με αποχρώσεις του πράσινου. Στο εσωτερικό του βρίσκουμε πάντα τη ζουμερή και μαλακή κόκκινη σάρκα του, η οποία περιέχει μεγάλο αριθμό μαύρων σπόρων – που πολλές φορές ευχόμαστε να μην τα είχε. Γιατί όμως η σάρκα του είναι κόκκινη; Το καρπούζι οφείλει το κόκκινο χρώμα στην ουσία «λυκοπένιο» -αυτήν που δίνει το κόκκινο χρώμα και στην τομάτα. Το «λυκοπένιο» είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό με ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία. Ακόμα, η σάρκα του καρπουζιού περιέχει μεγάλη ποσότητα νερού -περίπου σε ποσοστό 90% -για αυτό και είναι πολύ δροσιστικό.
Σήμερα, στην αγορά υπάρχουν πολλά είδη καρπουζιού. Αυτό συμβαίνει επειδή αυξήθηκαν οι απαιτήσεις των καταναλωτών και η βιοτεχνολογία ανέλαβε να κάνει βελτιώσεις. Συνεπώς, οι περισσότερες ποικιλίες είναι υβρίδια. Η πιο γνωστή αλλαγή- και βολική, θα λέγαμε, για τους περισσότερους- είναι τα καρπούζια χωρίς κουκούτσια. Άλλες αλλαγές αφορούν το διαφορετικό χρώμα της σάρκας, όπως και αλλαγές στην εμφάνιση και στο μέγεθος τους. Για παράδειγμα, μπορούμε να βρούμε πλέον μίνι καρπουζάκια ή αλλιώς «cucamelon», ακόμα και τετράγωνα καρπούζια.
Είπαμε ότι κάνει καλό στην υγεία;
Κάθε κύπελλο (154 γραμμάρια) καρπουζιού περιέχει μόνο 46 θερμίδες και είναι πλούσιο σε βιταμίνες C και A και αλλά θρεπτικά συστατικά.
Πάνω από όλα, το καρπούζι μας κρατά ενυδατωμένους. Όπως είπαμε, περιέχει περίπου 90% νερό και όπως και με τα υπόλοιπα φρούτα και λαχανικά πλούσια σε νερό μας κάνει να φουσκώνουμε γρήγορα. Ο συνδυασμός νερού και φυτικών ινών στα καρπούζια μας οδηγεί σε κατανάλωση μίας ικανοποιητικής ποσότητας φαγητού χωρίς να παίρνουμε πολλές θερμίδες. Εντούτοις, ο συνδυασμός αυτός βοηθά και στην πέψη.
Εν ολίγοις: Περιλαμβάνει βιταμίνες C, A, B1, B5 και B6 και μέταλλα όπως κάλιο και μαγνήσιο. Ακόμα έχει υψηλή περιεκτικότητα σε καροτενοειδή όπως λυκοπένιο και βήτα-καροτένιο, σε κιτρουλίνη, ένα σπουδαίο αμινοξύ, και κουκουρμπιτακίνη Ε, μια φυτική ένωση με αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.
Ίσως η πιο σημαντική πληροφορία είναι ότι το καρπούζι περιέχει ενώσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του καρκίνου. Ενώσεις του καρπουζιού, όπως η κουκουρμπιτακίνη Ε και το λυκοπένιο, έχουν διερευνηθεί για τα αντικαρκινικά τους αποτελέσματά ή την πιθανότητα να αποτρέπουν την εμφάνιση καρκίνου. Τα αποτελέσματα των ερευνών, όμως, είναι μικτά με μοναδικό θετικό στοιχείο τη σχέση του λυκοπενίου με τον καρκίνο του πεπτικού συστήματος. Η κουκουρμπιτακίνη Ε, από την μεριά της, έχει μελετηθεί για την ικανότητά της να αναστέλλει την ανάπτυξη όγκων.
Ακόμα, το καρπούζι μπορεί να βελτιώσει την υγεία της καρδιάς μας, χάρη πάλι στο λυκοπένιο.
Σε συνάρτηση με αυτό, η κατανάλωση καρπουζιού μπορεί να μειώσει την εμφάνιση φλεγμονής, οξειδωτικής βλάβης και στρες. Βάσει μελετών, το λυκοπένιο και η βιταμίνη C που υπάρχουν στο καρπούζι έχουν αντιφλεγμονώδεις αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορούν να συνδράμουν σε χρόνιες νόσους, όπως το Αλτσχάιμερ. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του λυκοπενίου βοηθούν και στην πρόληψη της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας του ματιού που σχετίζεται με την ηλικία (AMD), ασθένεια που εμφανίζεται σε ηλικιωμένους ενήλικες και μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τύφλωση.
Επίσης, η κιτρουλίνη μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από μυϊκούς πόνους. Συγκεκριμένα, μελέτες έδειξαν ότι ο χυμός καρπουζιού φαίνεται να ενισχύει τις ιδιότητες της κιτρουλίνης και να βοηθά στην μείωση μυϊκών πόνων σε σχέση με την κατανάλωση σκέτης κιτρουλίνης. Ένα ακόμα παράδειγμα συνιστούν οι ιδιότητες των βιταμινών A και C στην υγεία των μαλλιών και του δέρματος μας. Η βιταμίνη C βοηθά στην σύνθεση κολλαγόνου, μιας πρωτεΐνης που κρατάει το δέρμα μας εύκαμπτο και τα μαλλιά μας δυνατά, ενώ η βιταμίνη Α είναι σημαντική για τη δημιουργία και την επιδιόρθωση των κυττάρων του δέρματος μας. Τα καροτενοειδή με την σειρά τους προστατεύουν το δέρμα μας από το ηλιακό έγκαυμα.
Πώς αλλιώς μπορούμε να το απολαύσουμε
Έχουμε συνηθίσει να τρώμε το καρπούζι μας ωμό, κομμένο σε φέτες - μόνο του, σε συνδυασμό και με άλλα καλοκαιρινά φρούτα σε φρουτοσαλάτα ή ακόμα και με τον γνωστό σε όλους μας συνδυασμό με φέτα.
Όμως, το καρπούζι μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους στην μαγειρική – ακόμα και να μαγειρευτεί κανονικά συνοδεύοντας το γεύμα μας.
Μπορούμε να το χτυπήσουμε στο μπλέντερ και να φτιάξουμε υπέροχες δροσιστικές γρανίτες ή ακόμα και χυμό καρπουζιού. Μαζί και με άλλα φρούτα μπορούμε να φτιάξουμε smoothie καρπουζιού ή milkshake και παγωτό. Σε αρκετά μέρη στην Ελλάδα, για παράδειγμα, παρασκευάζουν γλυκό του κουταλιού από τον το φλοιό του καρπουζιού ή φτιάχνουν καρπουζόπιτα.
Πολύ γνωστές είναι και οι σαλάτες με καρπούζι, γλυκές ή αλμυρές. Σκεφτήκαμε ότι μια αλμυρή σαλάτα ακούγεται πιο ενδιαφέρουσα. Οπότε, για μια μεσογειακή σαλάτα με καρπούζι θα χρειαστούμε:
3 κούπες καρπούζι σε κυβάκια
6 κούπες ανάμεικτη κομμένη πράσινη σαλάτα
½ κούπα κομμένο κρεμμύδι
1 κουταλάκι ελαιόλαδο
1/3 κούπα κομματάκι φέτας
Πιπέρι
Ρίγανη
Εκτέλεση: Σε ένα μεγάλο μπολ αναμειγνύουμε όλα τα υλικά μαζί εκτός από το λάδι, το πιπέρι και την ρίγανη. Προσθέτουμε τα τελευταία μόνο όταν είναι να σερβίρουμε ή να απολαύσουμε την σαλάτα μας.
Επίσης, ένα απολαυστικό κοκτέιλ ακούγεται πιο δελεαστικό από διάφορες συνταγές. Το καρπούζι συνδυάζεται υπέροχα με το ποτό και για αυτό πολλά κοκτέιλ περιλαμβάνουν καρπούζι – από μοχίτο μέχρι πίνα κολάντα ή μπλάντι μέρι. Αυτό που έχουμε σίγουρα ακούσει - και ίσως δοκιμάσει σε κάποιο πάρτι – είναι φρουτ-παντς με καρπούζι, κόβοντάς το καρπούζι στη μέση, αδειάζοντας τη σάρκα από το ένα μισό του, ανακατεύοντας την σάρκα στο μπλέντερ και ξαναγεμίζοντάς το μισό καρπούζι με την αλεσμένη σάρκα, βότκα και πολλά παγάκια.
Δύο πολύ γνωστά κοκτέιλ με καρπούζι είναι η Watermelon Margarita και το Watermelon Cosmopolitan.
Για να φτιάξουμε τη Watermelon Margarita χρειαζόμαστε:
Για το σιρόπι:
2 κούπες κομμένο σε κυβάκια και χωρίς κουκούτσια καρπούζι
1 κούπα ζάχαρη
Για τον χυμό:
2 κούπες κομμένο σε κυβάκια και χωρίς κουκούτσια καρπούζι
½ κούπα νερό
Για τη Μαργαρίτα:
120 ml λευκή τεκίλα
120 ml χυμό καρπουζιού
60 ml χυμό λάιμ
30 ml σιρόπι καρπουζιού
Αλάτι
Φέτες λάιμ
Εκτέλεση
Για το σιρόπι: Σιγοβράζουμε σε ένα κατσαρολάκι τα κυβάκια καρπουζιού με την ζάχαρη για πέντε λεπτά. Παράλληλα, προσπαθούμε να κάνουμε πουρέ το καρπούζι μαζί με την ζάχαρη ανακατεύοντας συχνά. Όταν περάσουν τα λεπτά σουρώνουμε το μείγμα για να βγάλει όλα τα υγρά του το καρπούζι και το αφήνουμε στην άκρη σε ένα μπολ να παγώσει.
Για τον χυμό καρπουζιού: Αναμειγνύουμε σε ένα μπλέντερ τα υλικά, το καρπούζι με το νερό, μέχρι να μαλακώσουν. Αν χρειαστεί σουρώνουμε.
Για την Μαργαρίτα: Για να φτιάξουμε την Μαργαρίτα μας, αρχικά παίρνουμε μια φέτα λάιμ και την πιέζουμε στις άκρες των ποτηριών που θα πιούμε το ποτό μας. Έπειτα βουτάμε τις άκρες των ποτηριών στο αλάτι και προσεκτικά γεμίζουμε τα ποτήρια με παγάκια. Έπειτα σε ένα σέικερ βάζουμε την τεκίλα, τον χυμό και το σιρόπι καρπουζιού και τον χυμό από το λάιμ με παγάκια και ανακατεύουμε – περίπου 30 δευτερόλεπτα. Το βάζουμε στο ποτήρι που φτιάξαμε και η Μαργαρίτα μας είναι έτοιμη να την απολαύσουμε.
Για το Watermelon Cosmopolitan χρειαζόμαστε:
120 ml χυμό καρπουζιού
1 κούπα πάγο
30 ml βότκα
30 ml κουαντρό
15 ml γρεναδίνη
Εκτέλεση: Βάζουμε τον πάγο, την βότκα, το κουαντρό, την γρεναδίνη και τον χυμό καρπουζιού σε ένα σέικερ και ανακατεύουμε για περίπου 30 δευτερόλεπτα. Το ρίχνουμε στο ποτήρι και το στολίζουμε με ένα κομμάτι καρπουζιού στο πλάι.
Και κάτι τελευταίο: Ένα απλό χτύπημα με τον δείχτη του χεριού μας είναι αρκετό για να θα καταλάβουμε αν το καρπούζι που θέλουμε να αγοράσουμε είναι ώριμο, ειδικά αν ο ήχος είναι βαρύς.