Είναι ο πολιτισμός μια διαδικασία που παράγεται άνωθεν, από την όποια εξουσία, και απλώς ”καταναλώνεται” από όλους εμάς τους υπόλοιπους, ως παθητικούς αποδέκτες του; Ή, μήπως είναι η ελεύθερη σύνθεση όλων των επιμέρους δρώντων υποκειμένων, κοινωνίας και πολιτών, ώστε να προκύπτει ως γενικότερη συνισταμένη το πρόσωπο της (κάθε) εποχής; Είναι ο πολιτισμός υπόθεση μόνο των ”επαϊόντων” που κατοικοεδρεύουν συνήθως σ′ ένα συμβολικό ”κέντρο” ή μήπως μπορεί να προκύψει εξ ίσου κι από την ”περιφέρεια” ως παλίντονος αρμονίη όπως θα έλεγε και ο Ηράκλειτος;
Παρακάτω ακολουθεί μία ιστορία γραφειοκρατικής τρέλας που αποδεικνύει πως ακόμη και οι καλύτερες των προθέσεων μπορούν να αποτύχουν, αν δεν ακολουθούνται από ευρύτητα, ευελιξία και πνεύμα συνεργασίας.
Εν ολίγοις ένας πολιτιστικός σύλλογος ζητεί ένα από τα πολλά, όχι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και ιστορικής σημασίας, κτίρια που αναστηλώνει το υπουργείο πολιτισμού σε όλη την επικράτεια. Κτίρια που συνήθως είναι κενά και χωρίς ιδιαίτερη αξιοποίηση.
Ο σύλλογος είναι ” Ο Θ. Κολοκοτρώνης” της Καρύταινας και ο χώρος είναι ο ανακαινισμένος πύργος της Λεβένταινας στους πρόποδες του γνωστού βράχου της παλαιάς πρωτεύουσας της Γορτυνίας.
Ο σύλλογος αιτείται την παραχώρηση του κτίσματος για να παρουσιάσει μιαν έκθεση ενθυμημάτων του Αγώνα συμμετέχοντας έτσι στις εκδηλώσεις για το ’21.
Και εδώ αρχίζουν τα ευτράπελα...
Οι επιστολές που αντηλλάγησαν μεταξύ της εφορείας νεότερων μνημείων και των οργανωτών της εκδήλωσης ως προς την χρήση ή μη του... συναγερμού - με τον οποίο όμως ο ίδιος ο σύλλογος έχει εξοπλίσει ιδίαις δαπάναις τον πύργο - είναι αποκαλυπτικές.
Παραίνεση: Αφήστε τους τοπικούς φορείς να αξιοποιήσουν την υποδομή που δημιουργεί το κράτος σε όλη τη χώρα. Ανοίξτε τους χώρους που παραμένουν κλειστοί και απρόσιτοι και δώστε τους για ποικίλες εκδηλώσεις, ποιητικές, μουσικές, θεατρικές, εικαστικές. Η επαρχία διψάει για πρωτοβουλίες και είναι απαράδεκτο κάποιοι κλειδοκράτορες να υπερβάλουν εαυτούς σε απαγορεύσεις. Δεσμεύστε τους εμπλεκόμενους ώστε να μην κινδυνεύουν κτίρια ή συλλογές αλλά επίσης δείξτε τους εμπιστοσύνη και αναθέστε τους αρμοδιότητες.
Έτσι μόνο επιτυγχάνεται η τόσο απαραίτητη, πολιτιστική αποκέντρωση. Και κυρίως η πολιτιστική συμμετοχή. Εκτός κι αν το σύνθημα ” Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” , είναι απλώς... σύνθημα.
ΥΓ. Όταν ήμουν διευθυντής στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στην Κέρκυρα, την δεκαετία του ’90, ζητούσα επίμονα από την διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ ( Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου) κ. Λαμπράκη - Πλάκα να δημιουργήσει ένα καλλιτεχνικό συμβούλιο από Κερκυραίους ώστε από κοινού να οργανώνεται η δράση του μουσείου και να μην αποφασίζει αποκλειστικά το ”σοφό” κέντρο. Η εισήγηση μου απορρίφθηκε μετά πολλών επαίνων. Αργότερα ως αναπληρωματικό μέλος του Συμβουλίου Μουσείων επέμενα ώστε να παραχωρηθούν αρμοδιότητες σε φορείς της περιφέρειας ώστε σε συνεργασία με τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ να παράγονται πολιτιστικά γεγονότα που να συμμετέχουν δημιουργικά και οι τοπικοί παράγοντες. Φαίνεται όμως πως πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά...
***
Ακολουθούν οι επιστολές που αντηλλάγησαν μεταξύ της εφορείας νεότερων μνημείων και των οργανωτών της εκδήλωσης ως προς την χρήση ή μη του... συναγερμού
Επιστολή του προέδρου Συλλόγου Καρυτινών προς τον Προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κωνσταντίνο Σ. Ι. Κίσσα
Αξιότιμε κ.Κίσσα,
Ευχαριστώ για την κοινοποίηση σε μένα της συνημμένης απάντησής σας προς τον καθηγητή ΕΚΠΑ κ. Μάνο Στεφανίδη.
Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι τόσο την δική σας απόφαση της 28/7, όσο και την απόφαση πλαίσιο της Γενικής Διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, έχουμε κατανοήσει πλήρως και εφαρμόζουμε επακριβώς και κατά γράμμα, όλους τους αναφερόμενους όρους.
Παρακαλώ σημειώστε τα εξής :
Στην απόφαση της 2/7 μεταξύ άλλων, υπάρχει ο όρος «ο διοργανωτής να καταθέσει στην ΕΦΑ Αρκαδίας το συμβόλαιο ασφάλισης των εκθεμάτων». Σας το αποστείλαμε άμεσα και δεν είχαμε την παραμικρή ένσταση εκ μέρους σας. Στο συμβόλαιο όμως αυτό υπάρχει ειδικός όρος που αναφέρει ρητά «ο εκθεσιακός χώρος διαθέτει σύστημα συναγερμού» .
Μη τήρηση του όρου αυτού καθιστά το ασφαλιστήριο συμβόλαιο, που η έκδοσή του τίθεται ως προυπόθεση από το Υπουργείο Πολιτισμού, άκυρο.
Στην πρόσφατη συνάντηση για την προετοιμασία της έκθεσης που είχαμε στον Πύργο της Λεβένταινας με την Αρχαιολόγο της Υπηρεσίας σας κα Νάστου το πρώτο ερώτημα που της έθεσα, παρουσία του συλλέκτη Γ. Κωστόπουλου και της συζύγου του,αφορούσε το υφιστάμενο σύστημα συναγερμού. Τόσον εγώ όσο και οι συλλέκτες ικανοποιηθήκαμε πλήρως με την απάντηση ότι ο συναγερμός θα είναι ενεργός και θα ελέγχεται από την Τρίπολη. Μόνο μετά την διαβεβαίωση αυτή δέχθηκαν οι συλλέκτες να ταξιδέψουν τα πολύτιμα εκθέματα.
Θυμίζω ότι ο συναγερμός εγκαταστάθηκε από τον σύλλογό μας προ τριετίας ως αυστηρή προυπόθεση που μας ετέθη τότε από το Υπουργείο Πολιτισμού, για την πραγματοποίηση της περιοδικής έκθεσης που έγινε τότε σε συνεργασία του συλλόγου μας με το
Μουσείο Νεώτερου Ελληνικού Πολιτισμού, που αποτελεί μεγάλη διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού. Και τότε ο συναγερμός ενεργοποιείτο για τον χρόνο της απουσίας του από τον εποχιακό φύλακα της Υπηρεσίας σας. Τί έχει αλλάξει τώρα;
Εάν απαιτείται οποιοδήποτε κόστος για επανενεργοποίηση ή συντήρηση του υφιστάμενου συστήματος συναγερμού, τα μέλη του συλλόγου μας είναι διατεθειμένα να καταβάλουν εξ ιδίων την οποιαδήποτε δαπάνη.
Θα είμαστε ευτυχείς σύντομα να σας ξεναγήσουμε στην έκθεσή μας, οποτεδήποτε εσείς το θελήσετε.
Σας ευχαριστώ,
Με εκτίμηση,
Γ. Αδαμόπουλος
Πρόεδρος Συλλόγου Καρυτινών.
***
Απάντηση Κ. Κίσσα
Κύριε Στεφανίδη,
σε συνέχεια του ηλεκτρονικού μηνύματος που λάβαμε σήμερα από τον κ. Αδαμόπουλο σχετικά με το θέμα του συστήματος συναγερμού στον Πύργο της Λεβένταινας, σας προωθούμε συνημμένα δύο σχετικά έγγραφα προς ενημέρωσή σας και προς αποφυγή παρεξηγήσεων.
Στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνηση.
Δείτε εδώ την Έγκριση αιτήματος προσωρινής παραχώρησης του Πύργου της Λεβένταινας
Το δεύτερο έγγραφο
――
- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
- ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Τρίπολη
- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
- ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
- ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
- ΤΜΗΜΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
- ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΩΝ
- Ταχ. Δ/νση: Καλαβρύτων 211 Προς: κ. Γεώργιο Αδαμόπουλο 22100 Τρίπολη Πρόεδρο ΔΣ του Συλλόγου Πληροφορίες: Α. Νάστου Καρυτινών “Θεόδωρος Κολοκοτρώνης” Τηλέφωνο: 2710 225243 g.s.adamopoulos@outlook.com Ηλεκτρονική Δ/νση: efaark@culture.gr
- Κοιν.: κα Κωνσταντίνα Μπουλουγούρη Φύλακα Αρχαιοτήτων
- Θέμα: “Επετειακές εκδηλώσεις στην Καρύταινα 6-8 Αυγούστου 2021”.
- Σχετ.: 1. Το από 23/07/2021 ηλεκτρονικό σας μήνυμα (Α.Π. Εισ. 350789).
- 2. Η από 16/07/2021 (Α.Π. Εισ. 338009) υποβολή Υπεύθυνης Δήλωσης σας προς την ΕΦ.Α. Αρκαδίας.
- Σε συνέχεια των ανωτέρω σχετικών και έχοντας υπ’ όψιν:
- α) τις διατάξεις του Νόμου 3028/2002 «Για την προστασία των Aρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Kληρονομιάς»,
- β) την Υ.Α. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/Φ56/357180/256204/7869/3303 σχετικά με την παραχώρηση μνημείων, αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών τόπων και μουσείων για την πραγματοποίηση πολιτιστικών ή άλλων εκδηλώσεων (ΦΕΚ 4521/Β΄/16-10-2018, άρθρο 2/παρ. 7),
- γ) την κήρυξη του Πύργου της Λεβένταινας ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου (ΦΕΚ 429/Β΄/08-07-1966),
- δ) την Απόφαση προσωρινής παραχώρησης του Πύργου της Λεβένταινας για τη διοργάνωση περιοδικής έκθεσης με τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση με τον χρωστήρα και την πέννα Φιλελλήνων Ζωγράφων και Περιηγητών» για το διάστημα Αυγούστου-Νοεμβρίου 2021 (ΑΔΑ: ΩΣ154653Π4-ΒΕΔ).
- σας ενημερώνουμε για τα εξής:
- 1. Σύμφωνα με τους όρους παραχώρησης του μνημείου, οι οποίοι διατυπώνονται στην ανωτέρω (δ) Απόφαση, που σας έχει κοινοποιηθεί, με την προϋπόθεση αυστηρής τήρησής τους από την πλευρά του διοργανωτή:
- ∙ Η ΕΦΑ Αρκαδίας δεν φέρει καμία ευθύνη για την ασφάλεια των εκθεμάτων σε περίπτωση απώλειας ή φθοράς τους. (όρος υπ′ αριθμ. 1)
- ∙ Κατά τη διάρκεια της παραχώρησης χρήσης ο διοργανωτής λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας για την προστασία τόσο του μνημείου, όσο και των εργαζομένων και των επισκεπτών στην εκδήλωση και σε τυχόν δοκιμές σύμφωνα με τις υποδείξεις της ΕΦΑ Αρκαδίας. Σε περίπτωση ατυχήματος το Ελληνικό Δημόσιο ουδεμία ευθύνη φέρει, διατηρεί δε αξίωση για ανόρθωση κάθε ζημίας. (όρος υπ′ αριθμ. 6)
- 2. Τα Μνημεία της Καρύταινας θα είναι ανοιχτά και προσβάσιμα στο κοινό σύμφωνα με το ισχύον ωράριο λειτουργίας των Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Μουσείων του κράτους, ήτοι καθημερινά εκτός Τρίτης 08:30-15:30.
- 3. Ειδικά για την ημέρα των Εγκαινίων της Έκθεσης στον Πύργο της Λεβένταινας, δηλαδή για το Σάββατο 7 Αυγούστου και ΜΟΝΟ, η αρχαιοφύλακας θα παραμείνει στη θέση της, καλή τη θελήσει, μέχρι το πέρας της εκδήλωσης, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της Έκθεσης.
- Παραμένουμε στη διάθεσή σας για τυχόν διευκρινήσεις.
- Ο Προϊστάμενος της Εφορείας
- Κωνσταντίνος Σ. Ι. Κίσσας
- Αρχαιολόγος
****
Επιστολή Μάνου Στεφανίδη προς τον Προϊστάμενο της ΕΦΑΑΡΚ
Αγαπητέ κ. Κίσσα
Ευχαριστώ θερμά για την ταχύτατη ενημέρωση και το πνεύμα συνεργασίας, εξακολουθώ όμως να πιστεύω ότι η ουσία της υπόθεσης παρακάμπτεται στο όνομα μιας ακατανόητης για μένα γραφειοκρατικής εμμονής. Ιδού οι άμεσες αντιφάσεις αυτής της διαδικασίας:
Ζητεί η υπηρεσία ασφαλιστήριο συμβόλαιο - ορθώς - των εκθεμάτων αλλά δεν ενεργοποιεί (;) τον υπάρχοντα συναγερμό ασφαλείας επειδή, λέει, δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον κώδικα λειτουργίας στην αρχαιοφύλακα αφού δεν είναι μόνιμος αλλά εποχικός υπάλληλος του Υπποα (sic)!
Έτσι όμως και το ασφαλιστήριο δεν ισχύει - υπάρχει όρος περί λειτουργίας συναγερμού - αλλά και η υπάλληλος, δηλαδή η υπηρεσία, παραμένει πολλαπλώς εκτεθειμένη. Αν όχι τυπικά, τουλάχιστον ηθικά. Εφόσον μπορεί μεν να ανοίγει τον χώρο και να έχει την εποπτεία του αλλά όχι και να ενεργοποιεί τον συναγερμό όταν αποχωρεί. Διαθέτει το κλειδί μεν αλλά όχι την κλείδα του συναγερμού. Η αποθέωση της τυπολατρίας.
Για να το πω ευθέως: Η υπηρεσία, γενικώς, μοιάζει να μην επιθυμεί ώστε να γίνονται εκδηλώσεις από τους τοπικούς φορείς - δεν τους εμπιστεύεται; - έστω κι αυτές είναι υψηλού επιπέδου, έστω κι αν το κόστος το αναλαμβάνουν πλήρως οι ιδιώτες - οργανωτές κι έστω κι αν τηρούνται όλοι οι κανόνες ασφαλείας και προστασίας των μνημείων.
Αντίθετα, φαίνεται να, προτιμάει τα συντηρημένα κτίρια να παραμένουν άδεια, ανενεργά και κλειδωμένα. Έτσι όμως τα μνημεία πεθαίνουν για δεύτερη φορά. Κανένα ρίσκο, καμία ανάληψη πρωτοβουλίας ή ευθύνης.
Εν προκειμένω έχουμε έναν δραστήριο σύλλογο που λατρεύει τον γενέθλιο τόπο του και επιθυμεί διακαώς να προσφέρει στους συμπατριώτες του εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου. Ο σύλλογος από τον Ιανουάριο εξασφαλίζει μια πολύτιμη συλλογή έργων του 19ου αι. με προσωπογραφίες αγωνιστών και σκηνές της Επανάστασης, εκδίδει έναν τεκμηριωμένο, πλήρη κατάλογο - δαπάναις του συλλέκτη Γορτύνιου Γιώργου Κωστόπουλου - και πληρώνει όλα τα διαδικαστικά, μεταφορές, ασφάλιστρα, κατασκευές ανάρτησης ώστε να μην μπει ούτε καρφίτσα στον τοίχο (ευθυνόφοβη υπερβολή!), φιλοξενία επιμελητή κλπ. Το μόνο που έχει να κάνει η υπηρεσία είναι, να ευαρεστηθεί να συναινέσει!
Και τότε περδουκλώνει τον οργανωτή με μια σειρά γραφειοκρατικών εμποδίων. Ωραία αντίληψη πολιτιστικής αποκέντρωσης και ενίσχυσης των τοπικών φορέων και των εθελοντικών πρωτοβουλιών. Έτσι αντιλαμβάνονται κάποιοι το ”Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός”. (Χωρίς συναγερμό όμως). Και να ληφθεί υπόψη ότι τον περιβόητο συναγερμό τον έχει τοποθετήσει με δαπάνες του στον Πύργο της Λεβένταινας πριν τρία χρόνια ο ίδιος αυτός σύλλογος Καρυτινών διά του προέδρου του Γιώργου Αδαμόπουλου. Ο οποίος και τώρα είχε την μάλλον ατυχή ιδέα να τιμήσει το 1821 και τον Θεοδωράκη Κολοκοτρώνη μέσα στα ίδια του τα λημέρια με μια υψηλών προδιαγραφών εκδήλωση.
Αγαπητέ κύριε Κίσσα
Θα προωθήσω την παρούσα επιστολή και στην υπουργό και στην αρμόδια γενική διευθύντρια κ. Βελένη προς ενημέρωση τους αλλά και στον Τύπο όχι γιατί αντιδικώ προσωπικά με εσάς ή γιατί ενεργήσατε λάθος ως προς την ”υπηρεσία”. Κάθε άλλο. Το πράττω για υπογραμμίσω πως την ίδια στιγμή που επιχειρείται μια ηλεκτρονική επανάσταση στο δημόσιο, ταυτόχρονα μια ”υπηρεσιακή” ευθυνοφοβία κρατάει τα πράγματα θλιβερά πίσω. Σήμερα πάντως που η ορεινή Γορτυνία καίγεται για τέταρτη μέρα, ελπίζω ο συναγερμός της έκθεσης να λειτουργήσει κατ′ εξαίρεση. Με άδεια της κεντρικής υπηρεσίας.
ΥΓ. Μικρή λεπτομέρεια που προφανώς δεν σας αφορά: Μεταξύ των εκτεθειμένων έργων δεσπόζει η μεγάλη, χαρακτική σύνθεση που εξέδωσε το Λούβρο το 1884 τιμώντας τα εξηντάχρονα από την παρουσίαση του πίνακα του Delacroix ”Η Καταστροφή της Χίου”. Στο έργο σε πρώτο επίπεδο εικονίζονται τα πάθη των ανθρώπων και σε δεύτερο τα πάθη της γης που φλέγεται αβοήθητη. Είναι φορές που η τέχνη προλαβαίνει δραματικά τη ζωή.
Και κάτι τελευταίο: Εμείς επιτύχαμε να φέρουμε στην Καρύταινα το περίφημο έργο του μεγάλου φιλέλληνα ζωγράφου έστω και σε χαλκογραφία. Είναι κρίμα όμως που η πολιτεία δια των υπηρεσιών της, δεν κατάφερε να εξασφαλίσει το πρωτότυπο για τον εορτασμό της Εθνικής μας Επετείου. Το 1985, επί Μελίνας και Αθήνας, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, είχε έρθει στην Εθνική Πινακοθήκη το ισάξιο αριστούργημα ”Η Ελλάς θρηνούσα επί των Ερειπίων του Μεσολογγίου”. Τί θέλω να πω; Πως πρέπει να ανεβάζουμε συνεχώς τον πήχη, αν θέλουμε να είμαστε αντάξιοι του πολιτισμού τον οποίο έχουμε χρεωθεί.
Μετά τιμής
Μάνος Στεφανίδης
Καθηγητής ΕΚΠΑ - επιμελητής της έκθεσης στην Καρύταινα
Κουίζ: Μετά όλην αυτή τη φασαρία και τη χαρτούρα θα λειτουργήσει ή όχι ο συναγερμός; Μήπως πρέπει να επιληφθεί του θέματος ο πρωθυπουργός, ο Χαρδαλιάς, η Μαρέβα, η ΠτΔ; Τα συμπεράσματα δικά σας)