Τα παιδιά του δημοτικού εξακολουθούν να πηγαίνουν στο σχολείο και οι ενήλικες συνεχίζουν κανονικά τις δουλειές τους. Τα καφέ και τα καταστήματα λειτουργούν όπως πάντα, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα χιονοδρομικά κέντρα. Οι συγκεντρώσεις που απαγορεύονται είναι αυτές άνω των 50 ατόμων, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση, ενώ περιορισμοί έχουν τεθεί όσον αφορά τις επισκέψεις σε οίκους ευγηρίας.
Όσοι παρακολουθείτε τις εξελίξεις σχετικά με τις απαγορεύσεις που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις στις χώρες που πλήττει η εξάπλωση του κορονοϊού -κυρίως τον τελευταίο μήνα- θα καταλάβατε πως η αναφορά μας παραπέμπει στην Σουηδία. Για όσους δεν γνωρίζετε λεπτομέρειες, αναφέρουμε ενδεικτικά πως η σκανδιναβική χώρα είναι ίσως το μόνο κράτος, τουλάχιστον στην Ευρώπη, που αυτή την ώρα δεν έχει πάρει σχεδόν κανένα ιδιαίτερα αυστηρό μέτρο για την καταπολέμηση της πανδημίας που έχει παραλύσει ολόκληρο τον πλανήτη.
Στην Σουηδία, όπου μέχρι αυτή την ώρα οι θάνατοι ξεπερνούν τους 100 και τα επιβεβαιωμένα κρούσματα τα 3.445, οι ρυθμοί της ζωής κυλούν κανονικά και τα μέτρα περιορίζονται στις συστάσεις της κυβέρνησης για αποφυγή της χειραψίας και των μαζικών συγκεντρώσεων. Μέχρι εκεί. Κανένα άλλο σχέδιο πρόληψης, καμία άλλη ουσιαστική παρέμβαση.
Κορονοϊός: Γιατί στη Γερμανία το ποσοστό θνησιμότητας είναι τόσο χαμηλό
«Δεν ξέρουμε πότε είναι το τέλος»: Τέσσερις Ιταλοί μιλούν για τον εφιάλτη της πανδημίας
Για πολλούς από τους ντόπιους, οι οποίοι συνεχίζουν την ζωή τους, δεν τίθεται κανένα δίλημμα. Υπάρχει όμως και η μερίδα του πληθυσμού που ανησυχεί, αντιδρά και θέτει ερωτήματα για την στάση της σουηδικής κυβέρνησης, την ώρα που οι πάντες βρίσκονται σε καραντίνα.
Ο πρωθυπουργός άλλωστε της χώρας, Στέφαν Λεβέν, στο τηλεοπτικό του διάγγελμα προς το έθνος το βράδυ της Κυριακής, ήταν σαφής. «Ο ιός εξαπλώνεται όλο και περισσότερο. Η ζωή, η υγεία και οι θέσεις εργασίας τίθενται σε κίνδυνο. Στο εξής περισσότεροι άνθρωποι θα νοσήσουν και περισσότεροι θα πουν το τελευταίο αντίο στους ανθρώπους τους».
Οι Έλληνες που έχουμε φίλους στην Σουηδία έχουμε πάνω κάτω τις ίδιες απορίες. Πιστεύουν οι ηγέτες του κράτους στην «ανοσία της αγέλης» και έχει όντως αποτελέσματα; Είναι το εθνικό σύστημα υγείας τόσο ισχυρό ώστε να αντέξει τα εκατοντάδες περιστατικά που ήδη καλείται να διαχειριστεί ή οι φόβοι για την κατάρρευση της οικονομίας που πιθανότατα θα προκύψει από το κλείσιμο των πάντων δεν αφήνουν περιθώρια για περιορισμούς – ακόμα κι αν αυτοί επιβάλλονται για την διασφάλιση της υγείας των πολιτών;
Το σουηδικό μοντέλο έχει και κενά
Τα ερωτήματα θέσαμε και στον κ. Νίκο Γενημάκη, οικογενειακό γιατρό που ζει στην Σουηδία και παρέχει τις υπηρεσίες του στο Ακαδημαϊκό Κέντρο Υγείας Λιλιεχόλμεν. Ο ίδιος, μετέβη στην σκανδιναβική χώρα το 2006, ενώ το 2015 γνώρισε εκεί την σύζυγό του. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, όσο πατρίδα του θεωρεί την Ελλάδα, άλλο τόσο θεωρεί και την Σουηδία. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που εκφράζει τον προβληματισμό του για την κατάσταση που επικρατεί αυτή την στιγμή στην χώρα.
Ο κ. Γενημάκης κατοικεί σε μια κεντρική γειτονιά στην Στοκχόλμη και ως εκ τούτου έχει την ευκαιρία να παρατηρεί από πρώτο χέρι τις οποιεσδήποτε μεταβολές στην κυκλοφορία του κόσμου. «Σε γενικές γραμμές οι ανακοινώσεις των ειδικών αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού στους πολίτες. Ο Σουηδός επιδημιολόγος που έχει αναλάβει την ενημέρωση του κόσμου, κ. Άντερς Τεγκνέλ, ο αντίστοιχος του κ. Τσιόδρα των Ελλήνων, συμβουλεύει τους ανθρώπους να μην κυκλοφορούν όλοι μαζί και να μένουν σπίτι τους. Ανέκαθεν η εμπιστοσύνη των Σουηδών πολιτών στις Αρχές ήταν μεγάλη. Ο εφησυχασμός που αποπνέουν οι αρμόδιοι, εκλαμβάνεται ως χαλαρότητα από τους κατοίκους της χώρας, πολλοί από τους οποίους δεν ακολουθούν ακόμα και τις οδηγίες που έχουν δοθεί», σχολιάζει.
Ο Έλληνας γιατρός δηλώνει πως ανησυχεί για τα δρομολόγια των μέσων μεταφοράς που αραίωσαν, με αποτέλεσμα η συμφόρηση των επιβατών να είναι μεγαλύτερη. Τονίζει πως αισθάνεται ανακουφισμένος για τους αυστηρούς περιορισμούς που έχουν τεθεί στην Ελλάδα, στην οποία μένουν μόνιμα και οι ηλικιωμένοι γονείς του.
Κατά την διάρκεια της συζήτησής μας, αναφέρεται εκτενώς στο σύστημα υγείας της Σουηδίας, το οποίο, αν κρίνουμε από τα στοιχεία, σίγουρα θέτει σοβαρά ερωτήματα για τις μελλοντικές αντοχές του. Όπως ο ίδιος εξηγεί, οι θέσεις νοσηλείας στην Σουηδία ήταν 2,4 ανά 1000 κατοίκους, οι λιγότερες δηλαδή στην Ε.Ε, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε τo 2018 στο Läkartidningen (επιστημονικό περιοδικό του Ιατρικού Συλλόγου Σουηδίας).
Οι θέσεις ΜΕΘ το 2012 ήταν -από την άλλη- 6 ανά 100.000 κατοίκους στην Ελλάδα και 5,8 στην Σουηδία, σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό Intensive Care Medicine. Πρόκειται για την χώρα που μαζί με την Πορτογαλία βρίσκονταν -και εξακολουθούν να βρίσκονται- στην δυσμενέστερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά τον αριθμό των κλινών ΜΕΘ.
Οι γιατροί που αντιστοιχούν σε 1.000 κατοίκους στην Σουηδία είναι 5,4, ενώ στην Ελλάδα 4,6, με βάση τα στοιχεία που παραθέτει η ιστοσελίδα CIA World Factbook. Να ληφθεί ωστόσο υπόψιν πως στην σκανδιναβική χώρα, πολλοί από τους γιατρούς εργάζονται -για προσωπικούς λόγους- part time, γεγονός που επίσης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την αποτελεσματικότητα του συστήματος αν υπάρξει ανάγκη.
Και τα όπλα που έχει στα χέρια του το κράτος
Σαφώς, η χώρα έχει την άνεση να επενδύει σε κάποια πλεονεκτήματα που μπορούν θεωρητικά να δώσουν παράταση στο χειρότερο και απευκταίο σενάριο. To ένα από αυτά είναι το εφεδρικό σύστημα υγείας που κατέχει και για το οποίο λίγοι αντικειμενικά γνωρίζουν.
Ο κ. Γενημάκης μου μιλά για την κεντρική Στοκχόλμη και το Κatastrofsjukhuset («νοσοκομείο καταστροφών») που είναι χτισμένο μέσα σε στοές που διανοίχθηκαν στο βράχο πάνω στον οποίο είναι θεμελιωμένο το εν λειτουργία νοσοκομείο Södersjukhuset. «Ενδεχομένως, αν κριθεί απαραίτητο, το Κatastrofsjukhuset να ανοίξει, κανείς όμως δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά», επισημαίνει.
Ελπίδα για το σύστημα υγείας της χώρας παράλληλα αποτελούν και επιχειρήσεις που θα ήταν ικανές να εξοπλίσουν τα νοσοκομεία με τα κατάλληλα υλικά. Μεταξύ άλλων πρόκειται για την εταιρεία παραγωγής αναπνευστήρων, Getinge και την εταιρεία παραγωγής προστατευτικού υλικού, Mölnlycke, που, αναμφισβήτητα αποτελούν μια δικλείδα ασφαλείας για το κράτος.
Μια όμως ακόμα σημαντική εφεδρεία της χώρας είναι η χημική και φαρμακευτική βιομηχανία. Ιδιώτες και επιχειρήσεις δίνουν αγώνα ευρηματικότητας για την παραγωγή προστατευτικού υλικού με νέες μεθόδους, πχ. τρισδιάστατη εκτύπωση. Το εργοστάσιο παραγωγής της γνωστής βότκας Absolut στο εξής θα παράγει οινόπνευμα, πρώτη ύλη για απολυμαντικό χεριών. «Το ζήτημα φυσικά εδώ είναι να δοθούν έγκαιρα τα υλικά. Γιατί αν οι ρυθμοί μας είναι χαλαροί, πολύ φοβάμαι πως δεν θα προλάβουμε», διευκρινίζει ο Έλληνας γιατρός.
Ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο που καθησυχάζει τους Σουηδούς πολίτες και θίγει ο επιστήμονας είναι το γεγονός πως οι ηλικιωμένοι δεν κατοικούν με τα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας, όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Συνήθως, μένουν σε σπίτια μόνοι τους, ενώ οι περισσότεροι λαμβάνουν βοήθεια στο σπίτι.
«Η κοινωνική πρόνοια στην Σουηδία είναι θεσμός. Η πλειονότητα των ηλικιωμένων που μπορούν να αυτοεξυπηρετούνται σε κάποιο βαθμό μένουν σπίτι τους με κάποιους προσωπικούς βοηθούς που παρέχει το κράτος. Σαφώς και υπάρχουν γηροκομεία για όσους δεν τα καταφέρνουν σπίτι τους, και αυτά πρέπει να προστατευτούν πάση θυσία από τη διασπορά του ιού», σημειώνει.
Ταυτόχρονα, τα ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά καπνίσματος και παχυσαρκίας που καταγράφονται στην χώρα, δύο σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τον θάνατο από τον Covid-19, είναι λόγοι που θωρακίζουν κατά μία έννοια τους πολίτες απέναντι στην πανδημία.
Στην λίστα των θετικών θα πρέπει να προστεθεί το γεγονός πως η Σουηδία έχει ένα σχετικά καλό σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, με εκτεταμένο δίκτυο κέντρων υγείας σε όλη την επικράτεια που φροντίζουν τα πιο ελαφρά περιστατικά (αυτά που δεν χρειάζονται εισαγωγή για νοσηλεία) αποσυμφορώντας έτσι τα νοσοκομεία.
Ο Έλληνας γιατρός, συν τοις άλλοις, αναφέρεται και στην εκτεταμένη χρήση υπηρεσιών τηλεϊατρικής. Ο γιατρός του κέντρου υγείας έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί ένα μέρος των ασθενών του μέσω βίντεοκλήσης, στις περιπτώσεις που αυτό κρίνεται κατάλληλο. Κρατώντας τον ασθενή στο σπίτι περιορίζεται η εξάπλωση της νόσου. Οι αναρρωτικές άδειες και οι συνταγές χορηγούνται ηλεκτρονικά. Υπάρχει η δυνατότητα παράδοσης των φαρμάκων στην πόρτα του ασθενή που δεν αναγκάζεται να πάει στο φαρμακείο.
Η ανοσία της αγέλης και πώς θα κερδίσουμε χρόνο
Ρωτώ τον κ. Γενημάκη για την μέθοδο της «Ανοσίας της Αγέλης», η οποία το τελευταίο διάστημα έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως την επιστημονική κοινότητα για τα αποτελέσματά της. Την επικαλέστηκε και στην περίπτωση της Βρετανίας ο Μπόρις Τζόνσον, ακούστηκε και για την στρατηγική της Σουηδίας.
Οι υπέρμαχοι της συγκεκριμένης αμφιλεγόμενης πρακτικής δεν εφαρμόζουν την τακτική της καραντίνας καθώς αφενός δεν θέλουν να καταρρεύσει η οικονομία της χώρας, αφετέρου θεωρούν ότι δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση, καθώς κανείς δεν σου εγγυάται ότι μετά τη λήξη της καραντίνας ο ιός δεν θα επιστρέψει.
«Ο όρος είναι καθιερωμένος στην επιδημιολογία. Ανοσία της αγέλης υπάρχει όταν το ποσοστό ενός πληθυσμού με ανοσία σε μια λοιμώδη ασθένεια είναι αρκετά μεγάλο ώστε να αποτρέπεται μια επιδημία στον πληθυσμό. Χάρη στα εκτενή προγράμματα εμβολιασμών αυτή τη στιγμή έχουμε ανοσία της αγέλης π.χ. ενάντια στην ιλαρά, αν και με το λεγόμενο κίνημα των αντιεμβολιαστών αυτό μπορεί να αλλάξει. Κατά την άποψη μου, ο Βρετανός πρωθυπουργός προσέδωσε μια αρνητική χροιά στην φράση προτείνοντας ”ανοσία της αγέλης” μέσω της ίδιας της πανδημίας, κάτι που συνεπάγεται ένα βαρύ φόρο αίματος. Ένιωσα αποστροφή στο άκουσμα αυτού του σχεδίου και γι’ αυτό σήμερα χαίρομαι που έκανε στροφή 180 μοιρών. Είμαι υπέρ της ανοσίας της αγέλης υπό μία προϋπόθεση, να υπάρξει ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο που να διατεθεί μαζικά στον πληθυσμό. Ελπίζω τα μέτρα που έχουν υιοθετηθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη, να μας δώσουν χρόνο, μέχρι την άφιξη του εμβολίου ή άλλων αποτελεσματικών μεθόδων πρόληψης και θεραπείας», σχολιάζει.
Τα διαγνωστικά τεστ, το προστατευτικό υλικό και η τρύπα στην ενημέρωση
Εντωμεταξύ, στην Σουηδία, οι κανόνες για τους διαγνωστικούς ελέγχους, όσον αφορά τον κορονοϊό, τις τελευταίες εβδομάδες έχουν αλλάξει. Η πλειοψηφία των ατόμων που εμφανίζουν συμπτώματα δεν θα μπορεί να υποβάλλεται σε τεστ πλέον, αφού οι Αρχές επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στους πιο ευάλωτους ασθενείς: Αυτούς που η κατάστασή τους απαιτεί εισαγωγή σε νοσοκομείο και τους ένοικους των γηροκομείων.
«Η στρατηγική που ακολουθούσαμε στο παρελθόν, δηλαδή ο έλεγχος όλων όσων έρχονταν από το εξωτερικό ή που παρουσίαζαν απλά σημάδια γρίπης, δεν είναι πια αποτελεσματική. Όλοι όσοι ανήκουν στις κατηγορίες αυτές, θα πρέπει απλά να μένουν στο σπίτι, ώστε να μην θέτουν σε κίνδυνο κι άλλους ανθρώπους», αναφέρεται σε ανακοίνωση του Οργανισμού Δημόσιας Υγείας.
Ο Οργανισμός Δημόσιας Υγείας συνιστά επίσης τεστ να διατίθενται και για τους γιατρούς και νοσηλευτές που παρουσιάζουν συμπτώματα. Αυτό όμως δεν υλοποιείται σε όλη Σουηδική επικράτεια λόγω τοπικών παραγόντων. Στη νομαρχία της Στοκχόλμης, όπου εργάζεται ο κ. Γενημάκης, υπάρχουν τοπικές οδηγίες χωρίς πρόβλεψη για τεστ στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που τυχόν νοσήσει, γεγονός που προβληματίζει τους εργαζόμενους.
«Η Σουηδία γενικά έχει παράδοση στην διαφάνεια διαχείρισης του δημόσιου χρήματος και των πόρων. Αυτή την στιγμή, είναι ίσως η πρώτη φορά που δεν γνωρίζουμε τίποτα. Είναι πρωτόγνωρο και για εμάς. Ειλικρινά δεν ξέρουμε αν υπάρχει επάρκεια προστατευτικού εξοπλισμού (μάσκες υψηλής προστασίας, προσωπίδες κλπ.) και διαγνωστικών τεστ και για πόσο καιρό. Ελπίζουμε να υπάρχει κάποιο σχέδιο. Σίγουρα πάντως η χώρα αυτή την στιγμή λειτουργεί με ένα νεοφιλελεύθερο και όχι σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο, αφού η οικονομία και όχι η δημόσια υγεία τίθεται σε προτεραιότητα», καταλήγει ο κ. Γενημάκης.
Σημειώνεται ότι το βράδυ της Τετάρτης και λίγο μετά το πέρας της συζήτησης μας με τον Έλληνα γιατρό, στην Σουηδία κοινότητα επιστημόνων απηύθυνε έκκληση στην κυβέρνηση να λάβει άμεσα πιο δραστικά μέτρα για την εξάπλωση του κορονοϊού και την προστασία της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, περισσότεροι από 2000 πανεπιστημιακοί ερευνητές έχουν υπογράψει μέχρι αυτή την ώρα.