Ολοένα και περισσότερα περιστατικά σοβαρής εγκληματικότητας - και όχι παραβατικότητας - ανηλίκων βλέπουν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας εύλογα ερωτήματα για την ανησυχητική μεταμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας.
Πλέον, η χρήση ήπιων όρων όπως «νεανική παραβατικότητα» και «ομάδες ανηλίκων παραβατών» τείνουν να αντικατασταθούν με τους όρους «σοβαρή εγκληματικότητα ανηλίκων» και «συμμορίες ανηλίκων» αντιστοίχως.
Σε κάθε περίπτωση, το μείζον ζητούμενο στην αυξανόμενη εγκληματικότητα ανηλίκων δεν είναι οι συνέπειες των εγκληματικών τους ενεργειών, αλλά οι γενεσιουργές αιτίες και οι γενεσιουργοί παράγοντες που συμβάλλουν και διαμορφώνουν μία πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα κατάσταση, η εξέλιξη της οποίας είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι ο λεκτικός εκφοβισμός που συχνά κυριαρχούσε στις συμπεριφορές ανηλίκων στο απώτερο παρελθόν, εξελίχθηκε στην πορεία του χρόνου σε μορφές άσκησης απλής σωματικής βίας, εν συνεχεία σε επικίνδυνες σωματικές βλάβες και συμπλοκές με χρήση όπλων και, την τελευταία δεκαετία, στη διαμόρφωση συμμοριών ανηλίκων με διάπραξη ειδεχθών εγκλημάτων.
Και, βέβαια, το άκρως ανησυχητικό του φαινομένου της εγκληματικότητας ανηλίκων έγκειται στο γεγονός ότι σε ένα μεγάλο βαθμό υφέρπει μέσα στο σχολικό περιβάλλον, ενώ περνά σχεδόν απαρατήρητο στις δομές της ελληνικής οικογένειας, με αποτέλεσμα τη συνεχή επιδείνωση του φαινομένου.
Η ανομία και η παρατεταμένη κρίση αξιών διάχυτη στην ελληνική κοινωνία επηρέασε καταλυτικά και τη λειτουργία των θεσμών. Έτσι, ο θεσμός της οικογένειας που για πολλές δεκαετίες λειτούργησε στη βάση ενός παραδοσιακού αξιακού συστήματος που διαμόρφωσε την ελληνική κοινωνία σε όλη την μεταπολεμική περίοδο, δέχθηκε την καταλυτική επίδραση της παγκοσμιοποίησης σε συνδυασμό με την ραγδαία εξέλιξη των σύγχρονων τεχνολογιών και του διαδικτύου, που έθεσαν σε αμφισβήτηση το παραδοσιακό αξιακό οικοδόμημα και συνάμα εισήγαγαν νέα ήθη και αντιλήψεις στις ανθρώπινες συμπεριφορές και σχέσεις.
Η οικονομική κρίση, η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός και το ολοένα και περισσότερο αυξανόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών δημιούργησε ρωγμές στην συνοχή της ελληνικής οικογένειας. Παράλληλα, η σύγχρονη τεχνολογία και το διαδίκτυο που από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης τους τέθηκαν στην υπηρεσία της διαφήμισης και της αποθέωσης της επίπλαστης υλιστικής ευδαιμονίας, κατακρεούργησαν το παραδοσιακό αξιακό σύστημα τη ελληνικής κοινωνίας, με πρώτα θύματα βέβαια τα νεανικά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας για ευνόητους λόγους.
Αλλά κι ο θεσμός του σχολείου δεν έμεινε ανεπηρέαστος. Εν πολλοίς, ακόμη και σήμερα, παραμένει ένας απλός παρατηρητής της εξέλιξης του φαινομένου της εγκληματικότητας των ανηλίκων. Πολύ δε περισσότερο, ο σχολικός θεσμός έπαψε να καλλιεργεί και να προωθεί τις ανθρώπινες αξίες του σεβασμού, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης, της διαφορετικότητας, όλες αυτές τις αξίες που συνθέτουν την έννοια του ήθους που πρέπει να διακρίνει την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και το οποίο υμνήθηκε από τον Ηράκλειτο, με τη μεγαλειώδη ρήση του: «ήθος ανθρώπω δαίμων»!
Τούτων δοθέντων, λοιπόν, η ελληνική πολιτεία οφείλει άμεσα να αναλάβει δράσεις και πρωτοβουλίες με απώτερο σκοπό την υποστήριξη των δύο βασικών θεσμών, της οικογένειας και του σχολείου, που αποτελούν τα κύτταρα της ανάπτυξης μιας κοινωνίας και της διασφάλισης της κοινωνικής συνοχής.
Απαιτείται άμεσα η σύσταση και λειτουργία αποτελεσματικών κοινωνικών δομών και υπηρεσιών σε όλες τις δημοτικές αρχές που θα υποστηρίζουν την ελληνική οικογένεια στην επίλυση της πληθώρας των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ένεκα των καταιγιστικών εξελίξεων της σύγχρονης κοινωνίας. Όπως, επίσης, απαιτείται η επανεξέταση των σχολικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την εισαγωγή βασικών θεματικών ενοτήτων των κοινωνικών επιστημών που προάγουν τις ανθρώπινες αξίες, προκειμένου οι νέοι μας να αναπτύξουν κριτική σκέψη και προσέγγιση στα κοινωνικά δρώμενα.
Απαιτούνται πολλές και δραστικές παρεμβάσεις της ελληνικής πολιτείας, η οποία διαχρονικά φέρει τεράστιες ευθύνες για την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας όπως διαμορφώνεται σήμερα, πριν καταστεί η παρούσα κατάσταση μη αναστρέψιμη.
***
*Ο κ.Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Υποστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας.
https://m.facebook.com/evangelos.stergioulis