Θα κάνω μία σύντομη αποτίμηση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων στην παρούσα συγκυρία. Κατ’ αρχάς, σε πρόσφατο άρθρο με τίτλο «Πράσινα άλογα: Καρότα στην Τουρκία για κακή συμπεριφορά» ανέφερα ότι, όσον αφορά την παροχή κινήτρων για καλή συμπεριφορά, το μεγάλο πρόβλημα έγκειται όταν ανταμείβεις κακή συμπεριφορά (π.χ. της Τουρκίας) με «καρότα» ή όταν τιμωρείς καλή συμπεριφορά (π.χ. της Ελλάδας),» διότι αυτό αντιστρέφει τα κίνητρα. Συγκεκριμένα, «Η πολιτική κατευνασμού (policy of appeasement) της Τουρκίας που έχει ακολουθηθεί από τον Δυτικό κόσμο…λόγω γεωπολιτικών συμφερόντων, είχε ακούσιες συνέπειες… Δηλαδή οδήγησε σε ανταμοιβές της Τουρκίας για συνεχιζόμενη παραβατική και παράνομη, με το Διεθνές Δίκαιο, συμπεριφορά. Συνεπώς η Τουρκία έμαθε να περιμένει καρότα για κακή συμπεριφορά, και κατάλαβε ότι έτσι μπορεί να πάρει κάτι από το τίποτα.»
Διαβάστε επίσης: Τουρκία του Ερντογάν: Ή όλα ή τίποτε
Δυστυχώς αυτό επανελήφθη στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής όπως αναμενόταν. Βεβαίως και η Ελληνική και η Κυπριακή ηγεσία κατάφεραν ότι καλύτερο μπορούσαν, δεδομένων των συνθηκών, συνεπικουρούμενες σφόδρα από άλλες χώρες όπως Γαλλία, Αυστρία και Σλοβενία, και σε σχετική αντίθεση με την Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία. Μα γιατί οι τελευταίες αντιδρούν στις κυρώσεις;
Αντιδρούν και για ανιδιοτελείς και για ιδιοτελείς λόγους:
Πρώτον, διότι θεωρούν ότι κυρώσεις τώρα δεν βοηθούν και μπορεί να ρίξουν λάδι στη φωτιά – αυτό βέβαια μπορεί να είναι και μια βολική δικαιολογία.
Δεύτερον, όπως όταν πηγαίνεις για διαζύγιο, όσο συνομιλείς απευθείας τόσο μειώνεται η πιθανότητα παρεξηγήσεων και ατυχούς έκβασης, και τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να τα ξαναβρείς.
Τρίτον, λόγω του όγκου εμπορικών συναλλαγών με την Τουρκία.
Τέταρτον, λόγω άμεσων ξένων επενδύσεων.
Πέμπτον, λόγω αγοράς αμυντικών εξοπλισμών από την Τουρκία.
Έκτον, λόγω μεταναστευτικού και προσφυγικού προβλήματος.
Έβδομον, λόγω του ότι η Τουρκία είναι σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ.
Όγδοον, τουλάχιστον στην περίπτωση της Γερμανίας λόγω του μεγάλου αριθμού ψηφοφόρων Τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία.
Ένατον, λόγω της μεγάλης έκθεσης Ευρωπαϊκών Τραπεζών στην Τουρκία, με προεξάρχοντες τις Ισπανικές με μεγάλη απόσταση.
Δέκατον, με την επικίνδυνη λογική του μπορούμε να σταματήσουμε την Τουρκία ότι ώρα θέλουμε. Θέλετε και άλλους λόγους;
Δεδομένων αυτών των παραγόντων, τι θα κάνει ο κ. Ερντογάν; Όπως ανέφερα σε προηγούμενα άρθρα, ο Ερντογάν θα τραβήξει το σκοινί όσο πάει τουλάχιστον μέχρι να αναλάβει ο κ. Μπάιντεν την προεδρία των ΗΠΑ, αν είναι αυτός ο νικητής των εκλογών, και μπορεί και παραπέρα. Γιατί θα τραβήξει το σκοινί;
Πρώτον, διότι βλέπει ότι η Δύση συνεχίζει να ακολουθεί την πολιτική κατευνασμού παρότι η Τουρκία έχει απλώσει τα πλοκάμια της σε τρείς ηπείρους.
Δεύτερον, επειδή θέλει να τεστάρει τις ανοχές και αντοχές της Δύσης.
Τρίτον, γιατί όσο τραβάει το σχοινί συσπειρώνει τους Εθνικο-ισλαμιστές και παραμένει στην εξουσία.
Τέταρτον, διότι όσο η Τουρκία παραμένει σε εμπόλεμη κατάσταση τα οικονομικά προβλήματα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα μέχρι ενός σημείου.
Πέμπτον, διότι δείχνει στους πολίτες της Τουρκίας ότι είναι ο πανίσχυρος Σουλτάνος εθνοσωτήρας που τα βάζει με όλους και για όλα, και τους προσδίδει εθνική υπερηφάνεια.
Έκτον, διότι «Η Τουρκία έχει καβαλήσει το καλάμι,» όπως είπα σε προηγούμενο άρθρο, και έχει την ευγενή φαντασίωση ότι είναι αναδυόμενη υπερδύναμη.
Έτσι η Τουρκία άνοιξε το «μέτωπο τού μήνα» στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ανακοίνωσε ότι ανοίγει τα Βαρώσια στην Κύπρο, γράφοντας τον ΟΗΕ στα παλαιά της υποδήματα, και ανακοίνωσε ότι θα ενεργοποιήσει τους S-400. Και να μην αναφέρουμε τις NAVTEX και τις άλλες συνεχείς παραβιάσεις και παραβάσεις «ρουτίνας» κ.λ.π. Η Τουρκία χρησιμοποιεί την Αμμόχωστο για να εκβιάσει την Κύπρο στο διαμερισμό των ενεργειακών πόρων.
Υπάρχει κάτι θετικό; Βεβαίως. ’Οσο κάνει αυτά που κάνει η αναθεωρητική Τουρκία τόσο περισσότερες δυνάμεις θα αρχίσουν να συσπειρώνονται εναντίον της. Και το ενδιαφέρον είναι ότι στην συγκεκριμένη συγκυρία ακόμα και χώρες που ήταν παραδοσιακοί εχθροί άρχισαν να συνεργάζονται. Και όσο ανοίγει καινούργια μέτωπα με άλλες χώρες, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αντιμετωπίσει τις επιπλοκές. Και να μην πούμε ότι ως συνέπεια της αναθεωρητικής Τουρκίας, η Ελλάδα τώρα έχει ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο.
Συνήθως άτομα σαν τον αναθεωρητικό κ. Ερντογάν αυτοεγκλωβίζονται στη ρητορική τους και αυτοκαταστρέφονται πολιτικά. Αν αργήσει να σκάσει η φούσκα όμως, ποιός θα σταματήσει τον κ. Ερντογάν; Εκτός Ελλάδας, Κύπρου, Γαλλίας, Ισραήλ, Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Αιγύπτου, Λιβάνου, Μπαχρέιν, Ανατολικής Λιβύης, Συρίας, Αρμενίας, Κούρδων και Ιράκ, η Τουρκία πρέπει να φοβάται τις εξής χώρες. Πρώτον τις ΗΠΑ, ιδίως αν ο κ. Μπάιντεν αναλάβει τα ηνία. Αλλά και να παραμείνει ο κ. Τραμπ στην εξουσία, η Τουρκία δοκιμάζει τη συνοχή του ΝΑΤΟ με τις πολιτικές της, και καταστρέφει την αποτελεσματικότητα των Νατοϊκών εξοπλισμών μέσω των S-400. Η όποια συμμαχία με την Ρωσία είναι κόκκινο πανί. Επίσης το τακτικό πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ στο Ιντσιρλίκ διακυβεύεται. Γι’ αυτό και έχουμε την συμπαράσταση των υπουργών εξωτερικών και άμυνας της Αμερικής, κκ. Πομπέο και ’Εσπερ, και τη συμπαράσταση του Αμερικανού πρέσβη κ. Πάιατ. Σημειώστε ότι η Αμερικανική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία από το Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA). Πάντως εν γένει, η Τουρκία έχει γίνει αυτό που οι Αμερικανοί λένε wild card, αλλιώς, μπαλαντέρ, όπου φυσάει ο άνεμος ή αναξιόπιστη.
Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι η συμμαχία της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι μία εύθραυστη ισορροπία, όπως είναι και η σχέση της με το Ιράν. Το τελευταίο έγινε προφανές με την αντίδραση του Ιράν στους Σύριους πληρωμένους τρομοκράτες που έφερε η Τουρκία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. ‘Οσον αφορά την σχέση με την Ρωσία, αυτή είναι ευκαιριακή και γι’ αυτό είναι εύθραυστη. Η Ρωσία μπορεί να γυρίσει εναντίον της Τουρκίας πριν το πάρει χαμπάρι η Τουρκία… Όταν σου τραβάνε το χαλί κάτω από τα πόδια, συνήθως είσαι ο τελευταίος που το καταλαβαίνεις.
Τι κάνει η Ελλάδα; Αυτά που κάνει ήδη είναι σωστά. Πρώτον, ενισχύει την αποτρεπτική της ικανότητα. Δεύτερον, συνεχίζει να προωθεί συμμαχίες. Τρίτον, συμμετέχει σε διερευνητικές συνομιλίες.
Είναι προφανές ότι η Τουρκία συμμετέχει σε διάλογο μόνο λόγω εξωτερικής πίεσης. Η Τουρκία θα κάνει ότι μπορεί για να τορπιλίσει το διάλογο, αλλά θα καταστήσει υπεύθυνη την Ελλάδα.
Η Ελλάδα πρέπει να γίνει λίγο πιο επικοινωνιακή με τους Ευρωπαίους συμμάχους για να καταδείξει την ευθύνη της Τουρκίας. Όταν καταστεί προφανές ότι η Τουρκία τον τορπίλισε, η Ελλάδα πρέπει να επεκτείνει άμεσα τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο στα 12 ναυτικά μίλια. Αυτό θα επιλύσει το πρόβλημα στο Αιγαίο κατά 75% περίπου. Είναι σημαντικό να είμαστε έτοιμοι να επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο στα 12 μίλια ανά πάσα στιγμή σε όλη την επικράτεια. Επίσης διαβάστε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «12 μίλια εδώ και τώρα: Επόμενες κινήσεις.»
Για να μην γελιόμαστε, το θέμα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ με την Τουρκία μπορεί να μην επιλυθεί ποτέ. Οπότε το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια όπως έχουμε μονομερές δικαίωμα. Για τι διάλογο μιλάμε όταν το μόνο πράγμα για διαπραγμάτευση είναι οι θαλάσσιες ζώνες σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η Τουρκία εννοεί διαπραγμάτευση καζάν-καζάν για δικά μας εδάφη και κυριαρχικά δικαιώματα έχοντας γράψει το Διεθνές Δίκαιο στα παλαιά της υποδήματα (ξανά και πολλαπλώς). Τέλος, η Ελλάδα μπορεί να υπογράψει συμφωνία ΑΟΖ με την Κύπρο. Οποιεσδήποτε άλλες συμφωνίες είναι ευπρόσδεκτες.
Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.