Τα ευρήματα της έρευνας των εταιριών Αbout People και Public Issue για λογαριασμό της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, που ανακοινώθηκαν στις 9 Δεκεμβρίου 2020, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά της διαφθοράς, ανέδειξαν ορισμένες βασικές διαστάσεις του φαινομένου της διαφθοράς στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των πολιτών, το πολιτικό σύστημα, τα έργα και οι προμήθειες του δημοσίου, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η δικαιοσύνη είναι οι τομείς με τη μεγαλύτερη έκθεση στη διαφθορά. Στην ίδια έρευνα, η ατιμωρησία των διεφθαρμένων, η αδιαφορία των κυβερνήσεων, τα κόμματα και οι πελατειακές σχέσεις, καθώς και η απουσία διαφάνειας στις δραστηριότητες των κρατικών οργανισμών, ποτελούν τους τέσσερις σημαντικότερους παράγοντες για την άνθηση της διαφθοράς, σύμφωνα με τους πολίτες, των οποίων η αισιοδοξία για την ανάσχεση των εν λόγω φαινομένων είναι περιορισμένη, καθώς μόλις ένας στους τρεις πολίτες θεωρεί ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια χώρα χωρίς διαφθορά.
Η ελληνική πολιτεία και κοινωνία δεν πρέπει να παραμείνουν καταδικασμένες στο φαύλο κύκλο της διαφθοράς! Η κοινωνία πολιτών μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ενεργοποίηση ενός ενάρετου κύκλου καταπολέμησής της.
Στο πλαίσιο αυτό, σταθερά προσηλωμένη σε βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και στη συνηγορία που βασίζεται σε τεκμηριωμένα ερευνητικά δεδομένα (evidence-based advocacy), η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς - το ελληνικό παράρτημα της παγκόσμιας οργάνωσης κατά της διαφθοράς - διοργανώνει το διαδικτυακό συνέδριο με τίτλο “Online πολιτική ακεραιότητα: Tone from the top με ανοιχτά δεδομένα” το Σάββατο 30 Ιανουαρίου.
Τα ανοιχτά δεδομένα που είναι ελεύθερα διαθέσιμα στο Διαδίκτυο για κάθε πτυχή της σχέσης χρήματος και πολιτικής αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τον έλεγχο της πολιτικής ακεραιότητας. Το θέμα του συνεδρίου, αντανακλά τo κεντρικό πόρισμα της μελέτης που διεξάγει για την πολιτική ακεραιότητα η Διεθνής Διαφάνεια, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού παραρτήματος, τα δύο τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο του προγράμματος Integrity Watch, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για την Διεθνή Διαφάνεια «πολιτική ακεραιότητα» σημαίνει η άσκηση της πολιτικής εξουσίας με συνέπεια υπέρ του δημοσίου συμφέροντος. Μόνο με την τακτική δημοσίευση ποιοτικών ανοιχτών δεδομένων για την περιουσιακή κατάσταση των πολιτικών, τη χρηματοδότηση των κομμάτων, τις συγκρούσεις συμφερόντων, το lobbying κλπ, μπορεί να ασκηθεί ουσιαστικός δημόσιος έλεγχος από όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
Ενδεικτικά, στην Ελλάδα, δεν υπάρχει ακόμη νομικό πλαίσιο που να ρυθμίζει τις διαδικασίες άσκησης παρασκηνιακής πίεσης από εκπροσώπους συμφερόντων (lobbying). Επομένως, απουσιάζουν εντελώς τα εμπειρικά δεδομένα για τη μελέτη αυτών των δραστηριοτήτων, οι οποίες, όμως, με κάποιους τρόπους λαμβάνουν χώρα. Σε σχέση με τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, για την οποία υπάρχει νομικό πλαίσιο, η Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής δημοσιεύει τους προϋπολογισμούς, ισολογισμούς, απολογισμούς και τις δωρεές. Ωστόσο, το γεγονός ότι τούτα αναρτώνται μόνο ως σαρωμένα έγγραφα, καθώς και η έλλειψη λεπτομερειών, ιδίως ως προς το σκέλος των δαπανών, καθιστά προβληματική την περαιτέρω ανάλυσή των δεδομένων που περιλαμβάνονται σε αυτά.
Στον αντίποδα, οι δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των βουλευτών, οι οποίες παρά το ότι υποβάλλονται ηλεκτρονικά, δημοσιεύονται μόνο σε μορφή pdf, αποτελούν μια πλούσια πληροφοριακά πηγή δεδομένων. Για το λόγο αυτό, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς, στο πλαίσιο του προγράμματος Integrity Watch, συνέλεξε και μετέτρεψε σε κατάλληλη για περαιτέρω επεξεργασία μορφή τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα για τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των βουλευτών, ενώ δημιούργησε και μια διαδραστική πλατφόρμα ανοιχτών δεδομένων, που φιλοδοξεί να λειτουργεί ως «παρατηρητήριο πολιτικής ακεραιότητας».
Κεντρικό εύρημα της έρευνας Integrity Watch για την Ελλάδα είναι ότι οι Έλληνες βουλευτές δηλώνουν τα εισοδήματά τους με μη ενιαίο τρόπο, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται τεράστιες αποκλίσεις στα ποσά που φαίνεται ότι λαμβάνουν οι βουλευτές ως εισόδημα από την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων τους. Το ζήτημα αυτό μπορεί να επιλυθεί με τη δημιουργία εξειδικευμένων πεδίων στη φόρμα pothen.gov.gr όσον αφορά τους βουλευτές, τα οποία να αντιστοιχούν στις συγκεκριμένες κατηγορίες εσόδων που έχει ένας βουλευτής δυνάμει της εν λόγω ιδιότητάς του.
Είναι σαφές ότι, εφόσον υπάρχει στοιχειώδης πολιτική βούληση, τέτοιες προτάσεις υλοποιούνται εύκολα. Ιδιαίτερα όταν αρμόδια στελέχη του Δημοσίου τις συζητούν δημόσια με την Κοινωνία των Πολιτών, όπως πρόκειται να γίνει στο προσεχές συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.
Συναφή πρόκληση αποτελεί για την Κυβέρνηση και η εντός του 2021 συνδιαμόρφωση με την Κοινωνία των Πολιτών του 5ου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση. Ευελπιστούμε τα συμπεράσματα του επικείμενου συνεδρίου της Διεθνούς διαφάνειας Ελλάδος “Online πολιτική ακεραιότητα: Tone from the top με ανοιχτά δεδομένα” να δώσουν το έναυσμα για την συνολική διαμόρφωση φιλόδοξων δεσμεύσεων για την καταπολέμηση της διαφθοράς.