Ίσως να μην το έχουμε αντιληφθεί ακόμα, όμως μέρα με την ημέρα ο πλανήτης μας αδειάζει. Χάνει τη μοναδική ποικιλία ζωής που φιλοξενεί και σταδιακά ξεγυμνώνεται.
«Κάποτε η θάλασσα ήταν γεμάτη ψάρια, τώρα όμως οι ψαράδες γυρίζουν με τα δίχτυα τους άδεια. Κάποτε βλέπαμε σμήνη πουλιών. Μας μάγευαν τα χρώματά τους, η ομορφιά τους. Θαυμάζαμε την αίσθηση ελευθερίας που αποπνέουν. Σήμερα ατενίζω τον άδειο ουρανό. Αναπολώ τις παλιές εποχές και όλα όσα χάθηκαν μαζί τους. Μυρωδιές και αισθήσεις. Ήχους και χρώματα. Μικρούς θησαυρούς που συνθέτουν τη μαγεία της φύσης», λέει ο κυρ Αντρέας και βουρκώνει καθώς μιλά για το νησί του.
Οι ιστορίες που μας διηγούνται οι δικοί μας άνθρωποι μαρτυρούν καμιά φορά τις μεγαλύτερες αλήθειες. Μέσα σε μόλις 40 χρόνια ο πλανήτης έχασε σημαντικό μέρος της βιοποικιλότητάς του, δηλαδή των ειδών και των οικοσυστημάτων του. Ενδεικτικά, από το 1970 ως το 2012, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ψαριών, πουλιών, θηλαστικών, αμφιβίων και ερπετών μειώθηκε κατά 58%. Αν η σημερινή πορεία συνεχιστεί, τότε το 2020 η Γη θα είναι κατά 2/3 φτωχότερη, χάνοντας πολύ μεγάλο μέρος από το φυσικό της κεφάλαιο.
Η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον πλανήτη μας και το πρόβλημα εντείνεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Από τη μία, η αύξηση της θερμοκρασίας, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα έντονα καιρικά φαινόμενα δυσκολεύουν σημαντικά την επιβίωση των ειδών. Από την άλλη, η απώλεια της βιοποικιλότητας «ξεγυμνώνει» τα οικοσυστήματα και τα καθιστά πιο ευάλωτα στις απειλές αλλά και λιγότερα ανθεκτικά απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία του προβλήματος, η παγκόσμια κοινότητα συμφώνησε το 2010 στη Συνδιάσκεψη της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα, στη Ναγκόγια, σε δεκαετές πλάνο με όραμα την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2020. Στο πλάνο περιλαμβάνονται 20 στόχοι, γνωστοί ως στόχοι Aϊτσί (Aichi targets), τους οποίους τα κράτη μέρη της Σύμβασης δεσμεύονται να πετύχουν μέχρι το 2020. Οι στόχοι ομαδοποιούνται γύρω από πέντε κεντρικούς πυλώνες:
την αντιμετώπιση των αιτιών της απώλειας της βιοποικιλότητας. Εδώ συγκαταλέγονται στόχοι που αφορούν στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση των πολιτών, π.χ. μέσα από τη συμμετοχή τους σε δράσεις όπως είναι η Ώρα της Γης, στόχοι για την καλύτερη ενσωμάτωση των αναγκών της βιοποικιλότητας στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, αλλά και την εξάλειψη βλαβερών για τη βιοποικιλότητα επιδοτήσεων.
τη μείωση των άμεσων απειλών της βιοποικιλότητας και την προώθηση βιώσιμων μεθόδων χρήσης των φυσικών πόρων. Εδώ περιλαμβάνονται στόχοι για την καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων, ειδικά στον πρωτογενή τομέα, όπως είναι η γεωργία, η δασοκομία και η αλιεία.
τη διατήρηση των οικοσυστημάτων, των ειδών και των γενετικών πόρων. Εδώ αποτυπώνεται ο πυρήνας των δράσεων για την προστασία της φύσης, καθώς τίθενται στόχοι για τη θέσπιση και διαχείριση προστατευόμενων περιοχών και τη διατήρηση απειλούμενων ειδών και της γενετικής βιοποικιλότητας.
την εξασφάλιση της συμμετοχής όλων στις ωφέλειες της αξιοποίησης βιοποικιλότητας και των λειτουργιών των οικοσυστημάτων. Εδώ περιλαμβάνονται στόχοι που δεν αφορούν μόνο στη διατήρηση αλλά και στην αποκατάσταση των οικοσυστημάτων που έχουν πληγεί, καθώς και στην αύξηση της ανθεκτικότητας τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Επίσης, περιλαμβάνονται στόχοι για να διασφαλιστεί ότι η αξιοποίηση της βιοποικιλότητας συνεισφέρει στην ευημερία όλων, και ειδικά των πλέον ευάλωτων.
την προώθηση μέτρων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες. Εδώ περιλαμβάνεται η υποχρέωση για την κατάρτιση εθνικής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα, που η Ελλάδα, για παράδειγμα, θέσπισε το 2014, αλλά και η υποχρέωση για καλύτερη διαχείριση της γνώσης, τόσο της επιστημονικής όσο και της παραδοσιακής, την παροχή ευκαιριών κατάρτισης και την κινητοποίηση των απαραίτητων πόρων ώστε οι στόχοι να επιτευχθούν.
Όσο φιλόδοξοι κι αν είναι αυτοί οι στόχοι, το 2020 πλησιάζει και βρισκόμαστε σε έναν αγώνα δρόμου για να πετύχουμε. Ενδεικτικά, ο στόχος 11 αναφέρει ότι μέχρι το 2020 θα πρέπει να έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενο το 10% των ωκεανών και μέχρι σήμερα έχουμε μετά βίας πιάσει το μισό. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει έντονη κινητοποίηση παγκοσμίως για τον χαρακτηρισμό θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Στην ίδια κατεύθυνση, η Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2017 ανακοίνωσε την επέκταση των περιοχών Natura 2000, κυρίως στον θαλάσσιο χώρο. Βάσει αυτής της εξέλιξης, πλέον, 22% περίπου της θαλάσσιας έκτασης της χώρας θα ανήκει στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο.
Όμως είναι αυτό αρκετό; Ο στόχος αναφέρει ότι για αυτές της περιοχές θα πρέπει να υπάρχει επαρκής προστασία και διαχείριση. Κι εδώ ο δρόμος είναι ακόμα πιο μακρύς, καθώς χρειάζεται η λήψη επιπλέον μέτρων ώστε η προστασία να μη μείνει μόνο σε χαρτιά.
Και βέβαια πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε τι θα κάνουμε μετά το 2020. Το 2020 θα είναι μία χρονιά σταθμός για την ανθρωπότητα αλλά και για το μέλλον πλανήτη. Το 2020 θα τεθούν σε εφαρμογή οι δεσμεύσεις που προέκυψαν από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και θα ξεκινήσει η εφαρμογή των πρώτων δράσεων στο πλαίσιο της «Ατζέντας 2030» του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Παράλληλα θα σηματοδοτήσει την εκκίνηση μίας νέας δεκαετίας κατά την οποία η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να ανανεώσει τη δέσμευση της για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας.
Το Σάββατο 24 Μαρτίου συμμετέχουμε όλοι στην Ώρα της Γης. Σβήνουμε τα φώτα 20:30 με 21:30, συνδεόμαστε με τη θάλασσα και δεσμευόμαστε για έναν ζωντανό πλανήτη και μετά το 2020.
Της Ιόλης Χριστοπούλου, υπεύθυνης πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον, WWF Ελλάς.