Εδώ και περίπου δύο εβδομάδες στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης διαβάζει κανείς διαρκώς τίτλους για την κατάληψη από μέλη «πολιτοφυλακής», ενός ομοσπονδιακού κτιρίου στο Εθνικό Καταφύγιο Άγριας Ζωής, Malheur. Σε πρώτη ανάγνωση φαντάζει κάπως δύσκολο να κατανοήσει κανείς τι ακριβώς έχει συμβεί στο Όρεγκον και γιατί ξαφνικά δεκάδες ιδιοκτήτες ράντσων πήραν τα όπλα και καλούν όλους τους «καλούς πατριώτες αυτής της χώρας» σε ανταρσία κατά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Οι ρίζες αυτής της διαμάχης άλλωστε, εντοπίζονται έναν και πλέον αιώνα πίσω με πρωταγωνιστές ξυλοκόπους, γελαδάρηδες, μεταλλωρύχους από τη μία και το κράτος των ΗΠΑ από την άλλη. Οι δε πρακτικές των σύγχρονων «διεκδικητών» σίγουρα πηγαίνει ακόμη πιο πίσω στο χρόνο όσους παρακολουθούν τα όσα εκτυλίσσονται στο Όρεγκον. Θυμίζουν μάλλον εικόνες από ταινίες που εκτυλίσσονταν στη μακρινή Άγρια Δύση. Οι δε πρωταγωνιστές του σίριαλ αυτού, που στασιάζουν κατά του κράτους έχουν μείνει μάλλον σε αυτή την εποχή. Προτάσσουν τις καραμπίνες τους, αδιαφορούν για τον νόμο, παραμένουν λάτρεις της παλιάς εποχής «που ο νέγρος ήταν καλύτερα να είναι σκλάβος» (όπως ακούγεται και σε ένα από τα βίντεο) ενώ οι πεποιθήσεις τους αγγίζουν τα όρια ενός ιδιόμορφου φονταμενταλισμού.
Μια διαμάχη που κρατά από 1891
Στην καρδιά βέβαια του προβλήματος βρίσκεται κάτι πολύ γνώριμο σε ανατολή και δύση: η αναμέτρηση ιδιωτών - κράτους με τους πρώτους, στην συγκεκριμένη περίπτωση, να θέλουν να καρπωθούν χωρίς κόστος, γη που δεν τους ανήκει για την εξασφάλιση μεγαλύτερους κέρδους και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να αρνείται προσπαθώντας να διαφυλάξει το περιβάλλον και την άγρια ζωή στην περιοχή. Συχνά όμως και με νόμους περιπλέκουν την κατάσταση εγείροντας σοβαρά ζητήματα διαχείρισης δημόσιας γης.
Πως ξεκίνησαν όμως όλα αυτά; Κατά πρώτον, πρόκειται κυρίως για ένα πρόβλημα των δυτικών πολιτειών των ΗΠΑ. Μέχρι τον 18ο ή και 19ο αιώνα η κυβέρνηση παραχωρούσε ή πωλούσε δημόσια γη (που βέβαια είχε κλέψει από τους ιθαγενείς) σε καταφύγια, αγρότες, βετεράνους, σιδηροδρομικές εταιρείες ή και στις ίδιες τις Πολιτείες. Οι νομοθέτες όμως, όπως εξήγησε στο Vox o James McCarthy, καθηγητής γεωγραφία του Πανεπιστημίου Κλαρκ, άρχισαν κάποια στιγμή να ανησυχούν για την ανεξέλεγκτη υλοτομία ενώ σταδιακά και οι σχέσεις εμπιστοσύνης με πολλές εταιρείες, διαταράχθηκαν. Από το 1891 λοιπόν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση περιόρισε τις εκτάσεις που αποδέσμευε. Έτσι σήμερα, έχει στην κατοχή της περίπου το 53% της γης στο Όρεγκον το 67% στη Γιούτα και το 81% στη Νεβάδα.
Από τότε μέχρι και σήμερα η κόντρα δεν έχει καταλαγιάσει.
Η ακροδεξιά «πολιτοφυλακή» του cowboy Bundy
Το τελευταίο, και καθόλου αγνών προθέσεων επεισόδιο, σε αυτή τη διαμάχη, ξεκίνησε στις 2 Ιανουαρίου. Μια ομάδα ένοπλων ranchers κατέλαβαν το δημόσιο κτίριο του Εθνικού Καταφυγίου Άγριας Ζωής στο Malheur κάνοντας λόγο για συστηματική καταπάτηση των δικαιωμάτων τους από την κυβέρνηση που «παράνομα» διατηρεί στην κατοχή της μεγάλες εκτάσεις γης. Όπως δήλωσαν, σκοπός τους είναι να χρησιμοποιήσουν το καταφύγιο ως βάση για τις δραστηριότητές τους που φυσικά είναι η αυθαίρετη εκμετάλλευση της γης, σπάνιου φυσικού κάλους που «φιλοξενεί» άγρια πανίδα και σπάνια είδη ζώων και πτηνών.
Κρατώντας τα χέρια καραμπίνες και όπλα και ντυμένοι όπως συνηθίζουν οι σύγχρονοι cowboys απευθύνουν κάλεσμα σε ομοϊδεάτες τους- και σε άτομα με τα ίδια συμφέροντα ξυλοκόπους, ranchers και μεταλλωρύχους- «να φέρουν εδώ τα όπλα τους, να έρθουν μαζί μας» και να πάρουν στα χέρια τους αυτό που τους «ανήκει».
Βέβαια, αυτοί που απευθύνουν το κάλεσμα δεν είναι καν ντόπιοι! Το «πρόσωπο» της...ανταρσίας του Όρεγκον- που προσφάτως αναδείχθηκε και αντικείμενο πόθου στο Twitter- είναι ο Ammon Bundy ο πατέρας του οποίου, Cliven είχε προχωρήσει σε ανάλογη κατάληψη στη Νεβάδα το 2014, διεκδικώντας τα βοοειδή του να βοσκούν σε κρατική γη. Και τα πρωτοπαλίκαρά του όμως, Jon Ritzheimer, Blaine Cooper, and Ryan Payne επίσης δεν είναι ντόπιοι και δεν διεκδικούν γη στο Όρεγκον.
Ένα τσούρμο τυχοδιώκτες και επιτήδειοι
Γιατί λοιπόν συνέβη όλο αυτό το σόου; Σε πρώτη ανάγνωση, η κατάληψη έγινε ως αντίδραση και μέσο πίεσης προς την ομοσπονδιακές αρχές για να γλιτώσουν την επιστροφή στη φυλακή οι ομοϊδεάτες τους και επίσης ranchers, Dwight και Steven Hammond, πατέρας και γιος. Αμφότεροι είχαν κατηγορηθεί για την καταστροφική πυρκαγιά του 2012- σε δημόσια πάντα γη- και αν και έπρεπε να τους επιβληθεί ποινή τουλάχιστον πέντε ετών αποφυλακίστηκαν νωρίτερα. Ομοσπονδιακός όμως δικαστής παρενέβη και τη Δευτέρα οι δύο άνδρες βρέθηκαν και πάλι πίσω από τα κάγκελα.
Αν και αρχικά οι Hammonds φαίνεται να βασίζονταν στους ένοπλους καταληψίες στη συνέχεια πείστηκαν πως είναι προς το συμφέρον τους να τους επιστρέψουν στη φυλακή. Η ομάδα όμως του Bundy δεν αποχώρησε. Ο λόγος είναι απλός: αποτελούν μια ομάδα τυχοδιωκτών – ιδιωτών που περιπλανώνται στις δυτικές πολιτείες και προσκολλώνται σε ομάδες που αναλαμβάνουν μάχες κατά του κράτους, κυρίως σε ό,τι αφορά θέματα διεκδίκησης γης.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως πως οι cowboys στο Oregon δεν έχουν την στήριξη της τοπικής κοινωνίας. Αρκετοί εξ αυτών όπως και ιθαγενείς - που προφανώς είναι μόνοι πραγματικοί ιδιοκτήτες αυτής της γης - αν και σαφώς επιθυμούν να αποδοθεί η γη στην τοπική κοινωνία, στέκονται απέναντι στην ομάδα του Bundy.