Αφιερωμένη στη μνήμη της ακτιβίστριας Zackie Oh! είναι η πρώτη ελληνόφωνη queer όπερα ORFEAS21, μια παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που υπογράφουν ΤΑ ΦΥΤΑ, δηλαδή το καλλιτεχνικό δίδυμο Φιλ Ιερόπουλος, Φοίβος Δούσος.
Πρόκειται για ένα τολμηρό οπτικοακουστικό έργο, μια βίντεο-όπερα με έντονη εικαστικότητα, εντυπωσιακή μουσική και προφανείς αναφορές στην δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου (Zackie Oh!), που βάζει πολλά και σοβαρά ζητήματα στο τραπέζι (κοινωνικά, πολιτικά και εθνικά) μέσα από ένα ανατρεπτικό έως και εμπρηστικό πρίσμα, αφήνοντας τον θεατή με ανοιχτό το στόμα (για όλους τους πιθανούς λόγους).
Στην ταινία εμφανίζεται στον ρόλο της Λογικής η Έλενα Ακρίτα, η οποία, γνώριζε προσωπικά τον Ζακ Κωστόπουλο.
Η αθηναϊκή της κινηματογραφική πρεμιέρα θα γίνει την Τετάρτη 19 Ιανουαρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, ενώ θα ακολουθήσει μία ακόμα προβολή την Τετάρτη 26 Ιανουαρίου.
Οι παραστάσεις του έργου, με αρχικό τίτλο ORFEAS2020, ήταν προγραμματισμένες να πραγματοποιηθούν τον Μάρτιο του 2020 στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ωστόσο ματαιώθηκαν λόγω της πανδημίας.
Αξιοποιώντας δημιουργικά την αντίξοη αυτή συνθήκη, αυτό που ξεκίνησε ως μια τολμηρή και προκλητική διασκευή της εμβληματικής μπαρόκ όπερας «Ορφέας» του Κλάουντιο Μοντεβέρντι ολοκληρώθηκε ως μια «ρετρο-φουτουριστική βιντεο-όπερα επιστημονικής φαντασίας».
Συναντήσαμε τον Φιλ Ιερόπουλο το Νοέμβριο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης όπου η ταινία έκανε την πανελλαδική της πρεμιέρα. Όπως μας εξήγησε, η φιλμική αυτή όπερα, που παραπέμπει στον μύθο του Ορφέα και της Ευριδίκης, διηγείται τους αγώνες του Ορφέα (Γέωργιος Ιατρού), του πρώτου ανοιχτά γκέι πρωθυπουργού της Ελλάδας, ενάντια στην πατροπαράδοτη ιστορία καταπίεσης «Live Your Myth in Greece». Μόνο που οι σύγχρονοι «ελληναράδες», δολοφονούν τον σύζυγό του Ορφέα, τον Γιούρι (σ.σ. από το Ευριδίκη), και ο Ορφέας θα παλέψει να φέρει τον αγαπημένο του πίσω, από τον Άδη.
Όπου στην ταινία Άδης είναι το Μουσείο της Μεταφυσικής Ιστορίας, εκεί που, σύμφωνα με τον Φιλ Ιερόπουλο, κρύβονται όλοι οι εθνικοί μύθοι της ελληνικότητας. Και ο Ορφέας, στην κατάβασή του εκεί, θα χρειαστεί να πολεμήσει για να αλλάξει τους συλλογικούς μύθους που συνιστούν αυτό που έχουμε μάθει να ορίζουμε ως «ελληνικότητα».
«Θα πρέπει να αποδείξει ότι ο ορθολογισμός του είναι ικανός να πείσει ακόμη και τις πλέον αντιδραστικές και χθόνιες δυνάμεις. Αρκεί όμως η ρητορική του δεινότητα και η λαοφιλία του για να καταφέρει μια ριζική αλλαγή του υπάρχοντος;».
Στο φανταστικό σύμπαν που περιγράφουν τα ΦΥΤΑ, ναι μεν για πρώτη φορά εκλέγεται γκέι πρωθυπουργός στην Ελλάδα, «αλλά η κοινωνία είναι τόσο πολωμένη και με τόσα συντηρητικά στοιχεία, που η κυβέρνηση αυτή κρέμεται από μία κλωστή». Τα δε πράγματα στην ιστορία εξωθούνται τόσο ώστε τελικά «είναι προφανές πως η πρόοδος δεν θα προκύψει μέσα από το σύστημα, αντίθετα θα υπάρξει μια επιστροφή στους δρόμους, στον ηδονισμό, στην απελπισία: η λέξη κλειδί εδώ είναι «τραύμα».
Παρατηρώ πως οι εικόνες του τέλους της ταινίας είναι ιδιαίτερα σκληρές.
«Κάνουμε πολιτική τέχνη, αποδομούμε την ελληνικότητα και η αποδόμηση συνήθως έρχεται λίγο σκληρά» ανταπαντούν.
Στο παρελθόν έχουν τολμήσει να κάνουν μέχρι και queerτάφιο στα Πετράλωνα, ενώ έχουν κυκλοφορήσει αντάρτικα με queer λόγο, εντάσσοντάς τα, όπως λένε, στην δική τους αφήγηση. Δηλώνουν δε πανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις όποιες αντιδράσεις για τον τρόπο που μεταχειρίζονται την ελληνική σημαία στη δουλειά τους.
Τα ΦΥΤΑ, μαθαίνουμε, έχουν μια μακρά πορεία στην αποδόμηση των ελληνικών μύθων, όπως ας πούμε η επέτειος της επανάστασης του ’21 -εξ ου και ο τίτλος της ταινίας ORFEAS2021, αλλά και η διαδικτυακή έκθεση τους «200 Χρόνια Ασφυξία», που αποτέλεσε «το δικό μας αφιέρωμα στην επέτειο, ενάντια στην ελληνορθόδοξη πατριαρχική κυριαρχία».
«Έχουμε συνηθίσει ως queer να κοβόμαστε από την αφήγηση…», μου λέει ο Φιλ και η (το) Άλεξ Δημητρίου, παραγωγός και περφόρμερ στο Orfeas21. Η (το) Άλεξ υπογράφει στα μέιλ με τη διευκρίνιση: «pronouns: they/she», καθώς, όπως μου εξήγησε, ανήκει σε μη δυαδικό φύλο (non binary sex), που σημαίνει πως «άλλες μέρες νοιώθω πιο feminine και άλλες πιο masculine». Είναι αυτό που στα αγγλικά περιγράφεται ως «gender fluid ή gender dysphoria». Και είναι κάτι που, όπως μου διευκρίνισε, αφορά την ταυτότητα φύλου και όχι την σεξουαλική ταυτότητα.
Η (Το) Άλεξ κάνει το μάστερ του/της στο Gender και πιστεύει πως πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ «γυναίκας» και «θηλυκότητας». «Ο όρος «γυναίκα» είναι πολύ φορτισμένος, έχει να κάνει κυρίως με τη γονιμότητα», υποστηρίζει. Θεωρεί δε πως «κανονικά πρέπει να σε ρωτούν για την αντωνυμία που σε προσδιορίζει όταν σε προσφωνούν, ειδικά όταν βρίσκεσαι σε ένα θεσμικό πλαίσιο. Στην Αγγλία υπάρχει η επιλογή «male, female, other». Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να αποφασίζει τι είναι και πώς θέλει να προσδιορίζεται».
Δεν είναι τυχαίο πως και η αναφορά στον Ζακ Κωστόπουλο είναι διατυπωμένη ως εξής από τους συντελεστές της ταινίας: «Η όπερα είναι επηρεασμένη από και αφιερωμένη στη μνήμη τ@ περφόρμερ και ακτιβιστ@ Ζακ Κωστόπουλου / Zackie Oh.».
Τα ΦΥΤΑ, μαθαίνουμε, από το 2012 έχουν συμμετάσχει σε μια σειρά δράσεων ως περφόρμερ, αλλά και ως επιμελητές. Υπήρξαν ιδρυτικά μέλη της queer δισκογραφικής Φυτίνη (που έχει στο ενεργητικό της περισσότερες από 30 κυκλοφορίες), της πλατφόρμας περφόρμανς Sound Acts (μέσω της οποίας παρουσίασαν περισσότερους από 80 καλλιτέχνες στο αθηναϊκό κοινό), καθώς και πολλά άλλα πρότζεκτς στο πλαίσιο της queer κοινότητας της Αθήνας.
Γιατί «ΦΥΤΑ»; τους ρωτώ. «Τα φυτά είναι ταυτισμένα με κάτι το γλυκό και το ευαίσθητο, ακόμα και με τον όρο «φύτουκλες», αλλά στη πραγματικότητα είναι οι πιο δυνατοί και άγρια ανθεκτικοί οργανισμοί στον πλανήτη…».
INFO
Μετά τη συμμετοχή της στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του Film Forward του 62ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, η βιντεο-όπερα ORFEAS2021 των ΦΥΤΑ, παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, θα πραγματοποιήσει την αθηναϊκή της πρεμιέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος με δύο προβολές στις 19 και 26 Ιανουαρίου 2022, στις 21.30. Μετά την προβολή θα ακολουθήσει Q&A με τους συντελεστές της ταινίας.
Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.