Το επεισόδιο που μόλις ολοκληρώθηκε με το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Oρούτς Ρέις (Oruc Reis) στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, ίσως είναι το πρώτο μόλις επεισόδιο σε ένα νέο κύκλο που εγκαινίασε η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το λεξιλόγιο που χρησιμοποίησαν σχεδόν στο σύνολό τους τα ελληνικά ΜΜΕ ήταν το συνηθισμένο.
Τα πραγματικά στοιχεία, όμως, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μία συνήθη «πρόκληση» και ότι θα ήταν σφάλμα, εάν η ελληνική θεώρηση ήταν τόσο στενή.
Πρόκληση ή στρατηγική κίνηση;
Η τουρκική Navtex με την οποία ανακοινώθηκε ότι το Ορούτς Ρέις θα βγει για σεισμικές έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο από τις 14 Ιανουαρίου έως τις 10 Απριλίου, εκδόθηκε στις 12 Ιανουαρίου. Η Navtex περιελάμβανε συντεταγμένες που όριζαν μία περιοχή δυτικά της Κύπρου, καλύπτοντας και μέρος των τεμαχίων 4 και 5 της Κυπριακής ΑΟΖ. Τα ελληνικά ΜΜΕ επισημαίνουν από την πρώτη στιγμή, ότι πρόκειται για περιοχή κοντά στα όρια κυπριακής και ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Την αμέσως επόμενη ημέρα, δηλαδή στις 13 Ιανουαρίου, είχα μία κατ′ ιδίαν συζήτηση με τον Άγγελο Συρίγο (βουλευτή της ΝΔ, αλλά πρωτίστως εκ των καθηγητών με βαθιά γνώση του Διεθνούς Δικαίου) και οφείλω να του αναγνωρίσω ότι έπεσε πάρα πολύ μέσα...
Κάνοντας συνολική αποτίμηση της κατάστασης ενόψει του κύματος αντιδράσεων που ξεσήκωσε η αυθαίρετη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης για ανακήρυξη ΑΟΖ, μου έδειχνε ένα σημείο στον χάρτη - στο μπλε της Μεσογείου - πολύ μακριά από τις ακτές. Επέμενε, ότι σε αυτό το σημείο θα κάνει την κίνησή του ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, επιχειρώντας να δημιουργήσει ντε φάκτο, νέα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο.
“Από τη στιγμή που θα στείλει η Τουρκία σε εκείνο το σημείο ερευνητικό πλοίο, πρέπει η Ελλάδα να εμποδίσει την έρευνα με αποφασιστικότητα και να την σταματήσει”
Τον ρώτησα: Γιατί να μη στείλει ο Ερντογάν πλοίο δίπλα στο Καστελόριζο, ώστε να αμφισβητήσει στην πράξη την ύπαρξη θαλάσσιων ζωνών με αφετηρία το συγκεκριμένο νησί;
Ο Συρίγος εξηγεί: Στέλνοντας ένα σεισμογραφικό-ερευνητικό πλοίο στο σημείο που τέμνονται οι υφαλοκρηπίδες της Ελλάδας και της Κύπρου με τις δήθεν ΑΟΖ Τουρκίας-Λιβύης, ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να «μετρήσει» τις αντιδράσεις μας. Εάν η Ελλάδα δεν στείλει εκεί πλοία, εκείνος θα κάνει μία έρευνα έστω τυπικά - γιατί αυτή θα είναι μία πολύ πρόχειρη έρευνα - με στόχο να «κατοχυρώσει» μία πρακτική. Ώστε αν αντιδράσει μεταγενέστερα η Αθήνα, να μπορεί να ισχυρίζεται πως η Τουρκία έχει κάνει ανάλογες έρευνες στο παρελθόν, χωρίς να συναντήσει αντιδράσεις.
«Αναμέτρηση» στη μέση της Μεσογείου;
Είναι πιθανό να έχετε την ίδια απορία, που εξέφρασα κι εγώ στον Συρίγο εκείνη την ημέρα: Αν η Ελλάδα στείλει μία φρεγάτα εκεί - στα 200 μίλια από τις ακτές - τότε είναι πιθανό η Τουρκία να πράξει το ίδιο και μετά από μερικές ώρες να πλεύσει ένας ολόκληρος στόλος στην περιοχή και να έχουμε σκηνικό ανάλογο με εκείνο των Ιμίων το 1996. Σωστά;
«Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αντίδρασης και θα ήταν τεράστιο λάθος, αν η Ελλάδα άφηνε αναπάντητη μία τέτοια κίνηση. Από τη στιγμή που θα στείλει η Τουρκία σε εκείνο το σημείο ερευνητικό πλοίο, πρέπει η Ελλάδα να εμποδίσει την έρευνα με αποφασιστικότητα και να την σταματήσει», ήταν η κατακλείδα του Άγγελου Συρίγου σε εκείνη την κουβέντα μας.
Δυόμιση εβδομάδες μετά, οφείλω να του πιστώσω την διορατικότητα και την ευθυκρισία του.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, αποτελούσε μονόδρομο η επέμβαση της φρεγάτας Ν.Φωκάς, η οποία έλαβε εντολή να παρακολουθήσει κατά πόδας το τουρκικό πλοίο, ενώ γίνεται προφανές και γιατί πέταξε ένα ελληνικό F-16 από τον Άραξο (όπως αποκάλυψε ο δημοσιογράφος Κώστας Συμεωνίδης στο κεντρικό δελτίο του Star το βράδυ της Παρασκευής), με αποστολή να φωτογραφίσει και να καταγράψει αναλυτικά τις κινήσεις του Ορούτς Ρέις, που είχε ήδη απλώσει καλώδια στο νερό - με προφανή στόχο να επιχειρήσει μία έρευνα.
Δεν θέλω να προτρέξω, εξάγοντας το συμπέρασμα ότι η ελληνική πλευρά θα αντιδράσει με τον ίδιο ή ανάλογο τρόπο σε περίπτωση δεύτερης τουρκικής «εξόδου» με σεισμογραφικό πλοίο στην περιοχή σε επόμενο χρόνο, ωστόσο οφείλω να παρατηρήσω ότι η τουρκική Navtex λήγει στις 10 Απριλίου.
Μέχρι τότε υπάρχει πολύς χρόνος και, πιθανόν, πολλές παγίδες.