Αίμα, στέμμα, σπέρμα. Aυτό είναι το τρίπτυχο της επιτυχίας για να «πουλήσεις» το θέμα σου. Αυτό ήταν άλλωστε και ένα από τα πρώτα πράγματα που έμαθα ως πρωτοετής φοιτήτρια δημοσιογραφίας. Γράψε για βία, φόνους, οικογενειακές τραγωδίες και παρουσίασε τα όλα όσο πιο αιματηρά γίνεται. Μίλα τους για παιχνίδια εξουσίας. Βγάλε στην επιφάνεια σκάνδαλα και δολιοφθορές και τότε αναμφίβολα θα βγάλεις λεφτά. Πες τους για ιστορίες του πεζοδρομίου, για νεαρές γυναίκες που πουλούν το σώμα τους για ψωροδίφραγκα σε γνωστές πιάτσες της Αθήνας ή για μολυσμένες με AIDS πόρνες που σκορπούν αρρώστιες παντού. Ειδικά με το τελευταίο θα σε λατρέψουν.
Εντάξει, όχι και όλοι. Υπάρχουν πάντα και εκείνοι που θα προσπαθήσουν να γειώσουν την υπερπροσπάθειά σου για εμπορικότητα. Υπάρχουν πάντα εκείνοι που θα μπουν ανάμεσα σε εσένα και το αποκαλυπτικό «ρεπορτάζ» σου και θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν τα γεγονότα με έναν αμερόληπτο τρόπο, επιχειρώντας να κατευνάσουν τον τρόμο που ίσως καταλάθος (;) προκάλεσες. Είναι συνήθως εκείνες οι φωνές που διακατέχονται από έναν σοφιστικέ τόνο, ανάλογο με αυτόν που πρεσβεύει στο φεμινιστικό και ενίοτε ακαδημαϊκό τους υπόβαθρο. Είναι συνήθως εκείνες οι φωνές που θα ανεβάσουν τα ντεσιμπέλ όταν ξεσπά ένα σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης γυναικών (βλέπε Χόλιγουντ), αλλά θα αποδυναμώνονται ή θα λιγοστεύουν κάθε φορά που οι έρευνες καταδεικνύουν ότι η πορνεία της εξαθλίωσης όχι μόνο εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά ανθίζει στην Ελλάδα.
«Η πορνεία στη χώρα μας αυτή τη στιγμή είναι κυρίως παράνομη. Η νόμιμη πορνεία έχει περιοριστεί σε μικρούς αριθμούς. Νόμιμη πορνεία είναι αυτή που λαμβάνει χώρα σε οίκους ανοχης αδειοδοτημένους από το κράτος. Λειτουργούν 8-10 στη χώρα μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λειτουργούν όλοι νόμιμα. Μπορεί να είναι νόμιμοι οι οίκοι, να έχουν άδεια, αλλά να λειτουργούν παράνομα. Ακόμη και σε αυτούς όμως μπορεί να υπάρξει εκμετάλλευση δύστυχων ανθρώπων που έχουν προωθηθεί από σωματέμπορους ή τοξικομανών», εξηγεί ο καθηγητής Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Γρηγόρης Λάζος.
Εκεί όμως που παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις και αλλαγές τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά είναι στην κοινώς αποκαλούμενη ως «πορνεία του πεζοδρομίου». «Το πεζοδρόμιο επανήλθε επί μνημονίων. Η πορνεία στο πεζοδρόμιο είναι παράνομη και τη μετράμε πλέον σε χιλιάδες. Σε διάφορα σημεία του λεκανοπεδίου των Αθηνών αλλά και σε άλλες μεγάλεις πόλεις, όπως στο λιμάνι της Πατρας υπάρχουν συγκεντρώσεις νεαρών εκδιδόμενων γυναικών αλλά και ανδρών. Ανήλικα αγόρια , που στην πλειονότητά τους είναι μετανάστες, εκδίδονται κυρίως στην περιοχή της Κουμουνδούρου. Θα συναντήσεις περίπου 150-500 αγόρια να εκδίδονται κάθε βράδυ στις γνωστές πιάτσες, προσπαθώντας να κερδίσουν χρήματα για να ξεφύγουν από αυτή τη χώρα. Το πεζοδρόμιο των ανδρών που είχε εξαφανιστεί από τα τέλη του της δεκατίας του ’80, επανήλθε στη χώρα μας. Αυτή είναι η νέα πορνεία», σημειώνει ο κ. Λάζος.
Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει κάθε πεδίο της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας μας, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας του σεξ με αποτέλεσμα νεαρές γυναίκες να πουλούν τις υπηρεσίες τους για τις χαμηλότερες τιμές στην Ευρώπη. Πριν πλήξει τη χώρα μας η κρίση, για να κάνει κάποιος σεξ με μία ιερόδουλη χρειαζόταν 50-100 ευρώ. Σήμερα χρειάζονται μόλις 15 ευρώ, ενώ όσον αφορά στις εκδιδόμενες του πεζοδρομίου η τιμή μπορεί να πέσει κάτω από τα 15 ευρώ.
«Έχει πέσει τόσο πολύ η τιμή και έχει απαξιωθεί η γυναίκα ως γυναίκα. Η εκδιδόμενη αποτελεί ακόμα αντικείμενο απέχθειας. Από ποιοτικής πλευράς υπάρχει απόλυτος ξεπεσμός. Οι συνθήκες είναι αθλιες όχι μόνο όσο αφορά στις συνθήκες διαβίωσης των εκδιδόμενων άλλα και τους τρόπους αντιμετώπισής τους από την πολιτεία. Δεν υπάρχει ιατρική περίθαλψη, υποσιτίζονται, η στοματική τους κοιλότητα είναι άθλια. Βρίσκονται σε κατάσταση ακραίας εξαθλίωσης», σχολιάζει ο κ. Λάζος.
Βέβαια η πώληση σεξουαλικών υπηρεσιών, για άνδρες και γυναίκες δεν είναι κάτι καινούργιο. Ειδικά σε χώρες όπου επικρατούν ακραία φτώχεια, αστάθεια και κρίση η βιομηχανία του σεξ ανθεί, σαν ένα είδος άτυπης οικονομίας. «Αυτό συμβαίνει κυρίως σε μέρη όπου δεν υπάρχει σταθερότητα σε ατομικό επίπεδο ή σε κυβερνητικό επίπεδο, καθώς η πρόσβαση στην εργασία, την εκπαίδευση και την κατάρτιση αποσταθεροποιείται και γίνεται λιγότερο εφικτή. Έτσι, όπου υπάρχουν κρίσεις σε κυβερνητικό επίπεδο, τότε η βιομηχανία του σεξ αναπτύσσεται περισσότερο», εξηγεί η καθηγήτρια του Λέστερ Πανεπιστημίου, Τίλα Σάντερς.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, σύμφωνα με μία πρόσφατη βρετανική έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από την Wellcome Trust η εργασία στη βιομηχανία του σεξ εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα επαγγέλματα, με υψηλό ποσοστών δολοφονιών. Εξαίρεση φαίνεται να αποτελούν οι εκδιδόμενοι και οι εκδιδόμενες που δραστηροποιούνται μέσω Διαδικτύου. «Μια έρευνα που διεξήχθη ανάμεσα σε 641 εργαζόμενους του σεξ κατέδειξε ότι υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια όταν οι άνθρωποι δουλέουν μέσω Διαδικτύου, γιατί υπάρχει η ευκαιρία να ελέγξουν την ταυτότητα των πελατών τους».
Το συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι η πορνεία υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υφίσταται, παρά τις απαγορεύσεις και το εκάστοτε νομικό καθεστώς. Και αυτό γιατί ευνοείται σε ακραίες συνθήκες όπως η φτώχεια. To ερώτημα, λοιπόν, είναι πώς μοιάζει μία πετυχημένη πολιτική για τη ρύθμιση της βιομηχανίας του σεξ σε διεθνές επίπεδο. Ορισμένες χώρες επιλέγουν την πλήρη απαγόρευση της πρακτικής (π.χ Αλβανία, Κίνα, Κροατία) ενώ άλλες χώρες (π. Νέα Ζηλανδία, Βέλγιο, Αυστρία) έχουν προσπαθήσει να ρυθμίσουν την πορνεία, παρέχοντας στους εργαζομένους του σεξ υγειονομικά και κοινωνικά οφέλη.
Νόμιμη εργασία στο σεξ ή μια μόνιμη μορφή βίας;
Οι συζητήσεις γύρω από το θέμα της πλήρους αποποινικοποίησης της εθελούσιας πορνείας ή αλλιώς της νομιμοποιήσης, μέσω της αναγνώρισής της ως ένα οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα και κατ’ επέκταση ως επάγγελμα, είναι πολλές και αμφιλεγόμενες. Και αυτό γιατί προσεγγίζονται μέσα από το γενικότερο ιδεολογικό πλαίσιο και τις εμπειρίες του καθενός.
Η κ. Σάντερς, υποστηρίζει ότι μια επιτυχής πολιτική για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ελλοχεύουν γύρω από τη βιομηχανία του σεξ είναι εκείνη που επικεντρώνεται στην ασφάλεια, παρέχοντας ένα ρυθμιστικό πλαίσιο όπου οι εργαζόμενοι του σεξ έχουν δικαιώματα και προστασία όπως σε οποιαδήποτε άλλη θέση εργασίας. «Για μένα, τα αποδεικτικά στοιχεία που προέρχονται από τη Νέα Ζηλανδία είναι τα πιο τρανταχτά όσον αφορά στο σύστημα αποποινικοποίησης. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τους οποίους δεν πρέπει να θεσπίζονται ποινικοί νόμοι κατά των εθελοντικών σεξουαλικών υπηρεσιών που προσφέρουν οι ενήλικες μεταξύ τους, ωστόσο οι τελευταίες θα έπρεπε να ρυθμίζονται με βάση τους επαγγελματικούς και εργατικούς νόμους», επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά του, ο κ. Λάζος ισχυρίζεται ότι ακόμη και με τη νομιμοποίηση της εθελούσιας πορνείας και τη μετονομασία της σε «εργασία στο σεξ» ο πολυσχιδής χαρακτήρας της παραμένει ο ίδιος. «Πάντα για την πορνεία υπάρχει ένας νόμος, αλλά ο πελάτης είναι εκείνος που στο τέλος ψηφίζει και όχι η εκδιδόμενη. Η τελευταία απόφαση είναι πάντα στον άνδρα. Η ιδέα ότι θα έχουμε μια πορνεία που θα ονομάσουμε σεξουαλική εργασία είναι γέλοια. Θα εξαφανιστούν έτσι οι σωματεμπόροι; Προσωπικά, θεωρώ ότι δεν υπάρχει ελεύθερη πορνεία γιατί δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ορισμό της ελευθερίας. Στην Ελλάδα με την έννοια της ‘σεξουαλικής εργασίας’ βρήκαν δύο λιγότερο άθλιες λέξεις για να καλύψουν τις αγριότητες που γίνονται παντού πάνω στα σώματα νεαρών και εξαθλιωμένων γυναικών».
Μέχρι ωστόσο οι πολιτικοί, οι ακαδημαϊκοί και οι υπόλοιποι σχετικοί φορείς να αποφασίσουν ποια πολιτική είναι εν γένει πιο αποτέλεσματική χιλιάδες νεαρές εκδιδόμενες παλεύουν καθημερινά μόνες τους στην Ελλάδα. Στη χώρα του περίπου όμως το γεγονός ότι οι εργαζόμενες του σεξ, εξαθλιώνονται και ωθούνται στην παρανομία, με τους κινδύνους να πέσουν θύματα εμπορίας και παράνομης διακίνησης ανθρώπων διαρκώς να καραδοκούν, μας απασχολεί μόνο επιφανειακά και για εμπορικούς σκοπούς. Στη χώρα του περίπου ακόμη και τα φεμινιστικά μας συναισθήματα ξυπνούν για λίγο στον απόηχο μακρινών χολιγουντιανών σκανδάλων για επώνυμες γυναίκες που έπεσαν θύματα σεξουαλικών παρενοχλήσεων. Μετά πέφτουν απλά στον απόλυτο λήθαργο. Και αυτό γιατί στη χώρα μας την εκδιδόμενη, ακόμη και οι φεμινιστριες την έχουν παρατήσει, γιατί δεν τους επιστρέφει τίποτα πίσω. Αλλά όταν ζεις στη χώρα του περίπου, όλα περνούν αλλά δεν ακουμπούν. Το ίδιο ισχύει και για τον περίπου φεμινισμό μας.