Η Αθήνα το καλοκαίρι συνοδεύεται συνήθως από καύσωνες, θερινή ραστώνη και ατέρμονες ονειροπολήσεις για θάλασσες και αμμουδιές, που όταν όμως απέχουν πολύ από την πραγματικότητα, διογκώνουν στο κεφάλι σου τα μειονεκτήματα του να είσαι μόνιμος κάτοικος της.
Η πόλη ωστόσο αυτή σου δίνει δεκάδες λόγους κι άλλες τόσες αφορμές για να την αγαπάς και να θυμάσαι πόσο όμορφη γίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Ένας από αυτούς είναι τα φεστιβάλ, οι συναυλίες και τα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα στις γειτονιές της, αναδεικνύοντας τη ζωντάνια και την ποικιλομορφία της.
Το έργο #minaret του Λιβανέζου χορογράφου, Ομάρ Ρατζέχ, που παρουσιάστηκε στην Αθήνα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ήταν κυριολεκτικά ένα αριστούργημα που συγκίνησε, προβλημάτισε και έκανε όλους όσους βρέθηκαν στο κτίριο της οδού Πειραιώς να χειροκροτούν όρθιοι την ομάδα Maqamat που μεταμορφώθηκε και τίμησε με ψυχή και σώμα τη μουσική παράδοση του Χαλεπίου.
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην παράσταση έχει ένα drone, το οποίο περιστρέφεται γύρω από τα κεφάλια των χορευτών όσο αυτοί κινούνται στο χώρο. Εκείνο ανεβαίνει ψηλά, τραβά πανοραμικά πλάνα, γυρνά το βλέμμα του στο κοινό και πέφτει κάτω με δύναμη όταν η μουσική δυναμώνει και γίνεται εκκωφαντική, έχοντας στόχο προφανώς να αναδείξει το χάος του πολέμου.
Ένα πλάνο που είχε τραβηχτεί μέσω ενός drone ήταν η αφορμή και για τη «γέννηση» του #minaret. Ήταν τότε που ο Ομάρ πέτυχε στο facebook ένα βίντεο τραβηγμένο με αντίστοιχο τρόπο στη Συρία. Το σκηνικό εστίαζε σε ένα κατεστραμμένο κτίριο και στη συνέχεια απομακρύνονταν φανερώνοντας τα ερείπια μιας πόλης. «Η εικόνα που αντίκρισα στο facebook ήταν σοκαριστική. Ειλικρινά, δεν ήξερα πώς να αντιδράσω. Να κάνω like; Να το αφήσω; Να κάνω κάποιο σχόλιο; Τελικά αποφάσισα με αφορμή αυτό να πω μια ιστορία», θα μου πει ο ίδιος στη συνέχεια.
Οι πρωταγωνιστές της χορευτικής παράστασης, τρεις άνδρες και τρεις γυναίκες, εκφράζουν τον πόνο της απώλειας με τα μάτια τους, με την κάθε κίνηση του κορμιού και των ακροδαχτύλων τους που δείχνουν να ακολουθούν την κάθε μελωδία της ανατολίτικης μουσικής, αποδεικνύοντας τελικά πως η τέχνη αποτελεί μια πράξη αντίστασης ενάντια στην καταστροφή μιας από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο αλλά και γενικά στην κάθε καταστροφή.
Με τον Ομάρ Ρατζέχ μιλήσαμε τόσο στα παρασκήνια της παράστασης όσο και τηλεφωνικά το πρωί της Τετάρτης, δεύτερη μέρα διεξαγωγής της. Ο ίδιος λέει στη HuffPost για τη σύλληψη της ιδέας, για τον χορό και για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης στη Μέση Ανατολή. Το έργο #minaret ξεκίνησε την περιοδεία του από τη Ρώμη, συνέχισε στις Βαρσοβία, Σόφια, Ντίσελντορφ, Νυρεμβέργη και Αμβούργο, έκανε μια στάση στην Αθήνα και θα συνεχίσει το ταξίδι του στη Μόσχα.
Ο Ομάρ λατρεύει τους Έλληνες τους οποίους εκτιμά για τη φιλοξενία τους. Έχει επισκεφτεί τη χώρα μας στο παρελθόν, ωστόσο είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζει τη δουλειά του εδώ. Με το έργο του επιθυμεί να μας μεταφέρει στην καρδιά της διαλυμένης πόλης, ανασκάπτοντας την πολιτισμική και καλλιτεχνική κληρονομιά της και φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με την έννοια της καταστροφής σήμερα, καθώς καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από εικόνες ισοπέδωσης ολόκληρων πόλεων, που απειλούν να μας βυθίσουν στην απάθεια.
Όπως περιγράφει, αντλεί από τις μνήμες της καταστροφής της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Βηρυτού, ψάχνοντας το νήμα που συνδέει το Χαλέπι του σήμερα με τις κατεστραμμένες πόλεις του χθες. «Τα παραδείγματα του 20ου αιώνα είναι πολλά και δεν περνούν μόνο μέσα από τη Μέση Ανατολή. Ο ξεριζωμός, ο πόνος και η απώλεια είναι συναισθήματα που ενώνουν τους ανθρώπους, οι οποίοι καταλαβαίνουν αυτή τη σύνδεση και δείχνουν ευαισθησία», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όταν ο εμφύλιος έπληξε τη χώρα του, τον Λίβανο, εκείνος ήταν περίπου έξι ετών. Και παρά το νεαρό της ηλικίας του οι εικόνες έμειναν ανεξίτηλες για πάντα. Ο ίδιος θυμάται τα καταφύγια, τις δύσκολες στιγμές της αγωνίας, το κοινό μέτωπο απέναντι στον εχθρό αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις που έγιναν στενότερες και απέκτησαν νέες δυναμικές προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόσωπο του θανάτου.
Μπορεί τελικά να πεθάνει μια ολόκληρη πόλη, μαζί με την ιστορία, τις αξίες και τον πολιτισμό της; Και τελικά με τι τρόπο μπορεί η τέχνη να μιλήσει ενάντια στη βία και την καταστροφή; Είναι τα επόμενα ερωτήματα που του θέτω. «Η τέχνη αποτελεί κίνητρο για σκέψη και ευαισθητοποίηση. Και η βία όμως μπορεί καμιά φορά να λειτουργήσει έτσι. Στόχος μας είναι μέσω της παράστασης να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν μετά τον πόλεμο, να δούμε πώς μπορούμε να συνεχίσουμε την επόμενη μέρα. Για το λόγο αυτό εστιάζουμε στην μουσική, τον χορό και τον πολιτισμό. Θα μπορούσαμε να δουλέψουμε με τη μουσική κληρονομιά που διαθέτει το Χαλέπι, αποφασίσαμε όμως να συνθέσουμε μουσικά κομμάτια προσπαθώντας να φέρουμε πίσω τις αναμνήσεις για μια πόλη που δεν θα αναστηθεί ποτέ. Το #minaret μας μεταφέρει στην καρδιά της διαλυμένης πόλης, ανασκάπτοντας την πολιτισμική και καλλιτεχνική κληρονομιά της και φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με την έννοια της καταστροφής σήμερα, καθώς καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από εικόνες ισοπέδωσης ολόκληρων πόλεων», λέει.
Σημειώνεται ότι η ομάδα Maqamat του Ομάρ Ρατζέχ απαρτίζεται από άτομα που κατάγονται από χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία, η Αργεντινή και φυσικά ο Λίβανος. Κι αυτό γιατί, όπως ο ίδιος εξηγεί, δεν ήθελε σε καμία περίπτωση οι χορευτές να εμπλέκονται συναισθηματικά με το αντικείμενο της παράστασης, τη Συρία και φυσικά το μνημείο, το μεγάλο τζαμί στο Χαλέπι που τελικά μετατράπηκε σε πεδίο μάχης στην αιματοβαμμένη χώρα. «Όλοι οι καλλιτέχνες πέρασαν από οντισιόν και η επιλογή έγινε μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες», συμπληρώνει.
Υπενθυμίζεται ότι το εμβληματικό μνημείο κατασκευάστηκε τον 8ο αιώνα και χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως Μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Οι μάχες είχαν ως αποτέλεσμα να καταρριφθεί τον Απρίλιο του 2013 μέχρι και ο μιναρές του τεμένους, ο οποίος στεκόταν εκεί από το 1090. Η τεράστιας κλίμακας καταστροφή άρχισε να γίνεται γνωστή στον έξω κόσμο από τον Δεκέμβριο του 2016.
Κλείνοντας τη συζήτησή μας, ο Ομάρ μου λέει από κοντά πως εδώ και λίγο καιρό στη χώρα του λειτουργεί ένα κέντρο πολιτισμού το οποίο δίνει την ευκαιρία στους πολίτες -ντόπιους και μη- να εκφραστούν μέσω των παραστατικών τεχνών και να συμμετάσχουν σε παραστάσεις του σύγχρονου θεάτρου, σε μουσικές συναυλίες κτλ. «Έχουμε ανάγκη όσο ποτέ τέτοιες ενέργειες και έχουμε επίσης ενθουσιασμό που ο κόσμος το αντιμετωπίζει τόσο θετικά. Προφανώς δεν υπάρχει καμία χρηματοδότηση από το κράτος, αλλά εμείς είμαστε αισιόδοξοι και συνεχίζουμε να δημιουργούμε. Οι περιοδείες μας βοηθούν πολύ. Χαιρόμαστε τόσο πολύ που στην Ευρώπη αρέσει η δουλειά μας. Εμπόδια πάντα θα υπάρχουν. Είτε βρίσκεσαι στη Μέση Ανατολή είτε στην Ευρώπη. Σημασία έχει ο προορισμός. Τίποτα δεν είναι εύκολο», σημειώνει και με αποχαιρετά με ένα ζεστό χαμόγελο που με κάνει να σκέφτομαι πως -τις περισσότερες φορές- η επιμονή και η επιθυμία είναι αρκετές και τελικά ικανές για τα πάντα.
*Στην παράσταση έπαιξαν µουσική οι Joss Turnbull (κρουστά), Mahmoud Turkmani (ούτι), Ziad El Ahmadie (ούτι), Pablo Palacio (διαδραστική ηχοποίηση), ενώ χόρεψαν, εκτός από τον ίδιο τον χορογράφο, οι Antonia Kruschel, Charlie Prince, Mia Habis, Moonsuk Choi, Yamila Khodr