Καθώς η υπόθεση των Panama Papers βρίσκεται στο επίκεντρο της διεθνούς ειδησεογραφίας, το θέμα των offshore εταιρειών σε φορολογικούς παραδείσους αποκτά ξανά ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Αν και οι περισσότεροι γνωρίζουν «ονομαστικά» τις πρακτικές αυτές, το τι σημαίνουν ακριβώς και πώς χρησιμοποιούνται είναι άγνωστα για πολλούς.
Σε αυτό το πλαίσιο, το BBC δημοσιεύει βίντεο και συνοπτικό δημοσίευμα στο οποίο παρατίθενται και επεξηγούνται κάποιες από τις πιο γνωστές μεθόδους που ακολουθούν όσοι επιθυμούν να κρύψουν περιουσίες σε offshore προορισμούς, μακριά από τα «αδιάκριτα βλέμματα» των φορολογικών αρχών.
Εταιρείες- βιτρίνες
Μια τέτοια εταιρεία μοιάζει «εξωτερικά» με νόμιμη επιχείρηση, αλλά στην ουσία αποτελεί ένα «άδειο κέλυφος» (empty shell). Απλά διαχειρίζεται τα χρήματα που κατέχει, ενώ κρύβει το σε ποιον ανήκουν. Η διαχείρισή της γίνεται από δικηγόρους ή λογιστές, που απλά υπογράφουν χαρτιά για να φαίνονται τα ονόματά τους. Όταν οι αρχές διερευνούν το σε ποιον ανήκουν/ ποιος διαχειρίζεται τα χρήματα, λαμβάνουν την απάντηση ότι ανήκουν στη διοίκηση, αλλά πρόκειται για βιτρίνα. Κάποιος άλλος πληρώνει για να κρύβονται οι περιουσίες από τις αρχές, ή από τις πρώην συζύγους. Οι εταιρείες αυτές αποκαλούνται επίσης «εταιρείες- γραμματοκιβώτια», καθώς είναι στην ουσία διευθύνσεις για να αποστέλλονται έγγραφα.
Offshore χρηματοπιστωτικά κέντρα
Μια εταιρεία – βιτρίνα δεν μπορεί να εδρεύει στο Λονδίνο ή το Παρίσι, όπου οι αρχές μπορούν να βρουν ποιος κρύβεται από πίσω. Χρειάζεται ένα εξωχώριο χρηματοπιστωτικό κέντρο (φορολογικός παράδεισος). Πρόκειται συνήθως για μικρά νησιωτικά κράτη με υψηλά επίπεδα τραπεζικής μυστικότητας και ελάχιστους φόρους στις οικονομικές συναλλαγές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, το Μακάο, οι Μπαχάμες και ο Παναμάς. Σημειώνεται πως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες είναι νόμιμες, απλά η μυστικότητα που τις χαρακτηρίζει τις κάνει ελκυστικές σε όσους έχουν κάτι να κρύψουν.
Μετοχές «στον κομιστή» και ομόλογα
Παρέχουν επιπλέον στρώμα ανωνυμίας, έτσι ώστε να είναι δυνατή η μετακίνηση μεγάλων ποσών εύκολα: Κάθε βρετανικό χαρτονόμισμα των 5 λιρών γράφει πάνω ότι «I promise to pay the bearer on demand the sum of five pounds». Δηλαδή, εάν κάποιος το έχει στην τσέπη του, είναι δικό του- το άτομο που φέρει τα μετρητά είναι και ο κάτοχός τους, μπορεί να τα ξοδέψει κλπ. Οι μετοχές στον κομιστή και τα ομόλογα λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο: Όποιος τις φέρει, τις κατέχει, με τη διαφορά ότι έχουν αξία της τάξης δεκάδων χιλιάδων δολαρίων/ ευρώ/ λιρών κλπ. Αυτό διευκολύνει τη μετακίνηση μεγάλων ποσών, ειδικά εάν κάποιος θέλει να αρνηθεί ότι του ανήκουν. Εάν ένα ομόλογο βρίσκεται σε ένα δικηγορικό γραφείο στον Παναμά, ουδείς μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα σε ποιον ανήκει.
Ξέπλυμα χρημάτων
Αυτό που λέει ο γνωστός όρος: η επεξεργασία «βρώμικου» (από παράνομες δραστηριότητες) χρήματος, έτσι ώστε να φαίνεται πως έχει προκύψει από νόμιμες δραστηριότητες, έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Τα χρήματα στέλνονται σε μια σκιώδη εταιρεία σε έναν φορολογικό παράδεισο, και εκεί μετατρέπονται σε μετοχές στον κομιστή, που ανήκουν σε μια εταιρεία- βιτρίνα.
Κυρώσεις και παραβίασή τους
Οι κυρώσεις αποτελούν κλασικό μέτρο εναντίον αμφιλεγόμενων καθεστώτων ανά τον κόσμο. Μπορεί να έχουν να κάνουν με τις εισαγωγές όπλων, τις απαγορεύσεις εξαγωγών αγαθών και προσωπικές κυρώσεις, όπως το κλείσιμο τραπεζικών λογαριασμών δικτατόρων και των φίλων/ συγγενών τους. Ωστόσο, όσο αυστηρότερες είναι οι κυρώσεις, τόσο πιο πολλά χρήματα μπορούν να βγουν από την παραβίασή τους, μέσω παροχής μυστικών τραπεζικών λογαριασμών για βασανιστές και εγκληματίες πολέμου, παροχής όπλων στη μία ή και στις δύο πλευρές ενός εμφυλίου πολέμου ή χρηματοδότησης των πυρηνικών φιλοδοξιών καθεστώτων- παριών. Τα κέρδη είναι μεγάλα, και φυσικά χρειάζονται «ασφαλείς» λογαριασμοί και εταιρείες- βιτρίνες.
European Savings Directive
Για την παρεμπόδιση της απόκρυψης περιουσιακών στοιχείων από τις αρχές, η Ε.Ε. έχει την ευρωπαϊκή οδηγία για τις αποταμιεύσεις (European Savings Directive – ESD) . Στην ουσία, οι τράπεζες της Ε.Ε. συλλέγουν τον φόρο που οφείλεται από τραπεζικούς λογαριασμούς πολιτών από άλλες χώρες της Ε.Ε.: Οπότε δεν μπορεί να είσαι π.χ. Ιρλανδός με ολλανδικό λογαριασμό και να ελπίζεις πως οι ιρλανδικές αρχές δεν θα πάρουν τον οφειλόμενο φόρο. Η ESD κάνει πολύ πιο δύσκολη την απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη – και όταν άρχισε να συζητείται σημειώθηκε έκρηξη ενδιαφέροντος για το άνοιγμα λογαριασμών σε τράπεζες εκτός Ε.Ε.