Με τη ζήτηση για εμβόλια COVID-19 να ξεπερνά κατά πολύ την προσφορά από τις ελάχιστες εταιρείες που τα παράγουν, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο ψάχνουν απαντήσεις: Πώς μπορούμε να προμηθευτούμε περισσότερα εμβόλια; Πολύ περισσότερα. Τώρα.
Το πρόβλημα: «Δεν είναι σαν να προσθέτουμε περισσότερο νερό στη σούπα», λέει η ειδική στα εμβόλια, Μαρία Έλενα Μποτάζι από την Ιατρική Σχολή του Baylor.
Οι εταιρείες που παράγουν τα εμβόλια COVID-19 πρέπει να ξέρουν ότι λειτουργούν όλα ρολόι, καθώς αυξάνουν την παραγωγή σε εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις - και το παραμικρό πρόβλημα μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση. Ορισμένα από τα συστατικά τους, δεν έχουν παραχθεί ξανά στο παρελθόν σε τέτοιες ποσότητες.
Και φαινομενικά απλές προτάσεις για να ξεπεραστεί το πρόβλημα, όπως άλλα εργοστάσια να συνδράμουν στην παραγωγή των νέων εμβολίων, αυτό δεν μπορεί να συμβεί εν μία νυκτί. Μόλις αυτήν την εβδομάδα, η γαλλική φαρμακευτική Sanofi έκανε το ασυνήθιστο βήμα της ανακοίνωσης ότι θα βοηθούσε στη συσκευασία του εμβολίου που παράγεται από τον ανταγωνιστή της Pfizer. Αλλά αυτές οι δόσεις δεν θα αρχίσουν να φθάνουν πριν το καλοκαίρι. Και η Sanofi έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει έτσι επειδή το δικό της εμβόλιο καθυστερεί.
«Νομίζουμε ότι είναι σαν πουκάμισα, εντάξει, θα βρούμε άλλο μέρος για να το φτιάξουμε», λέει ο Δρ. Πολ Οφίτ, σύμβουλος εμβολίων στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. «Δεν είναι τόσο εύκολο».
Διαφορετικά εμβόλια, διαφορετικές συνταγές
Οι πολλαπλοί τύποι εμβολίων COVID-19 που χρησιμοποιούνται σε διαφορετικές χώρες εκπαιδεύουν τον οργανισμό να αναγνωρίζει τον νέο κορονοϊό -κυρίως την πρωτεΐνης-ακίδα που τον περιβάλλει. Αλλά απαιτούν διαφορετικές τεχνολογίες, πρώτες ύλες, εξοπλισμό και τεχνογνωσία για να το παραχθούν.
Τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna, κατασκευάζονται ως εξής: βάζουν ένα κομμάτι γενετικού κώδικα που ονομάζεται mRNA - τις οδηγίες για αυτήν την πρωτεΐνη- μέσα σε μια μικρή μπάλα λίπους.
Η παραγωγή μικρών ποσοτήτων mRNA σε ένα ερευνητικό εργαστήριο είναι εύκολη, αλλά «πριν από αυτό, κανείς δεν έκανε ένα δισεκατομμύριο δόσεις ή 100 εκατομμύρια ή ακόμη και ένα εκατομμύριο δόσεις mRNA», λέει ο Δρ Ντρου Γουάιζμαν του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας, ο οποίος βοήθησε στην ανακάλυψη της πρωτοποριακής τεχνολογίας mRNA.
Η αύξηση της παραγωγής δεν σημαίνει απλώς βάζουμε περισσότερα συστατικά σε ένα μεγαλύτερο μπολ. Η δημιουργία mRNA περιλαμβάνει μια χημική αντίδραση μεταξύ γενετικών λειτουργικών υποσυστημάτων και ενζύμων και ο Γουάιζμαν εξηγεί ότι τα ένζυμα δεν λειτουργούν τόσο αποτελεσματικά σε μεγαλύτερες ποσότητες.
Το εμβόλιο της AstraZeneca, το οποίο έχει ήδη χρησιμοποιηθεί στη Βρετανία και σε πολλές άλλες χώρες (με την οποία εταιρεία έχει ξεσπάσει πόλεμος με την ΕΕ για την αδυναμία προμήθειας των συμφωνημένων δόσεων), και ένα ακόμα που αναμένεται σύντομα από την Johnson & Johnson, κατασκευάζεται από τον ίδιο τον ιό που εισάγει το γονίδιο της πρωτεΐνης-ακίδας στο σώμα. Είναι μια πολύ διαφορετική μορφή παραγωγής: ζωντανά κύτταρα σε γιγάντιους βιοαντιδραστήρες αναπτύσσουν αυτόν τον κρύο ιό.
Μια παλιομοδίτικη τεχνική - τα «αδρανοποιημένα» εμβόλια όπως αυτά που κατασκευάστηκαν από την κινεζική Sinovac - απαιτούν ακόμη περισσότερα βήματα και αυστηρότερη βιοασφάλεια, επειδή κατασκευάζονται με σκοτωμένο κορονοϊό.
Το ένα πράγμα που έχουν κοινό όλα τα εμβόλια: Πρέπει να γίνονται σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες που απαιτούν ειδικά ελεγχόμενες συνθήκες και συχνές δοκιμές σε κάθε βήμα. Μια χρονοβόρα δηλαδή διαδικασία για να είναι σίγουροι για την ποιότητα κάθε παρτίδας.
Τι είναι η αλυσίδα εφοδιασμού
Η παραγωγή εξαρτάται από την επάρκεια των πρώτων υλών. Η Pfizer και η Moderna επιμένουν ότι έχουν αξιόπιστους προμηθευτές.
Παρόλα αυτά, εκπρόσωπος της κυβέρνησης των ΗΠΑ είπε ότι οι ειδικοί στον τομέα των logistics συνεργάζονται απευθείας με τις φαρμακευτικές που φτιάχνουν τα εμβόλια, για να προβλέψουν και να λύσουν τυχόν προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Moderna Στέφαν Μπανσέλ αναγνωρίζει ότι οι προκλήσεις είναι ακόμα πολλές.
Με λειτουργία όλο το 24ωρο, εάν κάποια ημέρα «λείψει ένα συστατικό, δεν μπορούμε να αρχίσουμε να κατασκευάζουμε προϊόντα και αυτή η ποσότητα θα είναι χαμένη για πάντα επειδή δεν μπορούμε να το αντισταθμίσουμε», είπε πρόσφατα σε επενδυτές.
Η Pfizer επιβραδύνει τις παραδόσεις στην Ευρώπη για αρκετές εβδομάδες, για να αναβαθμίσει το εργοστάσιό της στο Βέλγιο ώστε να χειριστεί μεγαλύτερη παραγωγή.
Η AstraZeneca είπε επίσης ότι θα παρέχει λιγότερες δόσεις στην ΕΕ από αυτές που είχαν υποσχεθεί αρχικά. Ο λόγος που αναφέρθηκε; Μικρότερη παραγωγή από το αναμενόμενο σε ορισμένες ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις.
Περισσότερο από ό, τι σε άλλες βιομηχανίες, όταν έχεις να κάνεις με βιολογικά στοιχεία, «υπάρχουν πράγματα που μπορούν να πάνε στραβά», δήλωσε ο Νόρμαν Μπέιλορ, πρώην επικεφαλής των εμβολίων του FDA.
Πόσες δόσεις έρχονται
Αυτό διαφέρει από χώρα σε χώρα και τα δεδομένα μπορεί να αλλαξουν. Η Moderna και η Pfizer βρίσκονται σε καλό δρόμο με την παράδοση 100 εκατ. δόσεων στις ΗΠΑ μέχρι το τέλος Μαρτίου και άλλα 100 εκατ. το δεύτερο τρίμηνο του έτους. Κοιτάζοντας ακόμη πιο μπροστά, ο Πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε σχέδια να αγοράσει ακόμη περισσότερα το καλοκαίρι, ώστε να μπορέσουν να εμβολιαστούν 300 εκατ, Αμερικανοί.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Pfizer, Αλβέρτος Μπουρλά, δήλωσε σε ένα συνέδριο του Bloomberg ότι η εταιρεία του θα παρέχει 120 εκατομμύρια δόσεις έως τα τέλη Μαρτίου - όχι επειδή αυξήθηκε η παραγωγή, αλλά οι ειδικοί επέτρεψαν να γίνουν έξι οι δόσεις ανά φιαλίδιο και όχι πέντε όπως ήταν στην αρχή.
Όμως, η λήψη έξι δόσεων αντί για πέντε απαιτεί τη χρήση ειδικών συρίγγων και υπάρχουν ερωτήσεις σχετικά με την προμήθειά τους.
Η Pfizer είπε επίσης ότι οι αλλαγές στο εργοστάσιο στο Βέλγιο είναι βραχυπρόθεσμο πρόβλημα για μακροπρόθεσμο κέρδος, καθώς οι αλλαγές θα βοηθήσουν στην αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής σε 2 δισ. δόσεις φέτος αντί για τα αρχικά αναμενόμενα 1,3 δισ.
Η Moderna ανακοίνωσε επίσης πρόσφατα ότι θα είναι σε θέση να παρέχει 600 εκατομμύρια δόσεις το 2021, από 500 εκατομμύρια, με την ελπίδα να φτάσει και το 1 δισεκατομμύριο.
Ωστόσο, ο πιο πιθανός λόγος να μπορούμε να μιλάμε για επάρκεια εμβολίων θα ήταν εάν έβγαιναν και άλλα εμβόλια. Σύντομα αναμένονται τα αποτελέσματα για το εάν μια δόση του εμβολίου της Johnson & Johnson είναι αρκετή (το θέμα που προκαλεί την καθυστέρηση) ενώ μια άλλη εταιρεία, η Novavax, βρίσκεται επίσης στο τελικό στάδιο των δοκιμών.
Αλλες επιλογές
Για μήνες, οι επικεφαλής των εταιρειών των εμβολίων ψάχνουν άλλες εταιρείες που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν στην συσκευασία τουλάχιστον. Η Moderna, για παράδειγμα, συνεργάζεται με τη Lonza της Ελβετίας. Επίσης το Serum Institute της Ινδίας έχει συνάψει σύμβαση για την παραγωγή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων του εμβολίου της AstraZeneca. Είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής εμβολίων στον κόσμο και αναμένεται να είναι βασικός προμηθευτής για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Από την άλλη, δύο βραζιλιάνικα ερευνητικά ινστιτούτα σχεδιάζουν να φτιάξουν εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων AstraZeneca και Sinovac, αλλά έχουν σημειωθεί ανεξήγητες καθυστερήσεις στις αποστολές βασικών συστατικών από την Κίνα.
Και μέσα σε όλα αυτά, θα πρέπει να συνεχίζεται η παραγωγή παραδοσιακών εμβολίων, όπως της πολιομυελίτιδας, της ιλαράς, της μηνιγγίτιδας και άλλων ασθενειών που απειλούν ακόμη και εν μέσω της πανδημίας.
Ο Γουάιζμαν συνιστά υπομονή. Όσο κάθε φαρμακευτική αποκτά περισσότερη εμπειρία, «νομίζω ότι κάθε μήνα θα φτιάχνουν περισσότερα εμβόλια από τον προηγούμενο μήνα».
Αλλες επιλογές
Για μήνες, οι επικεφαλής των εταιρειών των εμβολίων ψάχνουν άλλες εταιρείες που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν στην συσκευασία τουλάχιστον. Η Moderna, για παράδειγμα, συνεργάζεται με τη Lonza της Ελβετίας. Επίσης το Serum Institute της Ινδίας έχει συνάψει σύμβαση για την παραγωγή ενός δισεκατομμυρίου δόσεων του εμβολίου της AstraZeneca. Είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής εμβολίων στον κόσμο και αναμένεται να είναι βασικός προμηθευτής για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Από την άλλη, δύο βραζιλιάνικα ερευνητικά ινστιτούτα σχεδιάζουν να φτιάξουν εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων AstraZeneca και Sinovac, αλλά έχουν σημειωθεί ανεξήγητες καθυστερήσεις στις αποστολές βασικών συστατικών από την Κίνα.
Και μέσα σε όλα αυτά, θα πρέπει να συνεχίζεται η παραγωγή παραδοσιακών εμβολίων, όπως της πολιομυελίτιδας, της ιλαράς, της μηνιγγίτιδας και άλλων ασθενειών που απειλούν ακόμη και εν μέσω της πανδημίας.
Ο Γουάιζμαν συνιστά υπομονή. Όσο κάθε φαρμακευτική αποκτά περισσότερη εμπειρία, «νομίζω ότι κάθε μήνα θα φτιάχνουν περισσότερα εμβόλια από τον προηγούμενο μήνα».