Δεν έχασες τίποτα σπουδαίο
Ένα αδέσποτο τσούρμο ήταν
Όλοι κι όλοι μιά μαύρη ομπρέλα...
Νιόβη Ιωάννου, Μία ομπρέλα ανοιχτή
Δεν πρόκειται ν’ ασχοληθώ με τα πραγματικά στοιχεία της τραγωδίας στο πλοίο στο λιμάνι του Πειραιά. Ούτε θα αναφερθώ στις ποινικές ευθύνες. Θα ανοίξω λίγο περισσότερο τον κοινωνικό φακό, μήπως και φωτιστεί μία χρόνια παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας [κι όχι μόνον των εμπλεκόμενων προσώπων στο λιμάνι]. Το πρώτιστο βέβαια ζήτημα είναι να τιμωρηθούν οι ένοχοι του βίαιου θανάτου [εκ προθέσεως ανθρωποκτονία;] του άτυχου νέου. Αυτό όμως θα το αποφασίσει η Δικαιοσύνη. Η μη-διάσωσή του όμως, είτε από τους ίδιους τους δράστες, είτε από άλλους, θέτει ένα επιπλέον ερώτημα: είμαστε [συν]υπεύθυνοι για τους κινδυνεύοντες συνανθρώπους μας, όποιος κι αν προκάλεσε τον κίνδυνο;
Ως κοινωνική ηθική νοούμε την υποχρέωση [και τη συνείδηση] επιτέλεσης των καθηκόντων απέναντι στο συνάνθρωπό μας. Το ηθικό όμως καθήκον δεν έχει μόνον αρνητικό χαρακτήρα,δηλαδή να “μην κάνουμε κακό”. Συμ-περιλαμβάνει το χρέος μας να προστατεύουμε τον άλλον από κινδύνους. Δεν πρόκειται για κάποια αφηρημένη έκφραση αγάπης ή θυσίας, αλλά για βασική αρχή του νόμου της αλληλεγγύης ή και της αμοιβαιότητας, δηλαδή του μίνιμουμ της κοινωνικής συμβίωσης ανθρώπων /πολιτών.
Χωρίς την καθολική συνείδηση του ήθους της αρωγής ούτε πολιτισμός μπορεί να διαμορφωθεί, ούτε η δημοκρατική κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει ομαλά. Ακόμα κι αν το “κοινωνικό συμβόλαιο” έχει διαρραγεί οι άνθρωποι υπακούουν σ’ένα “σιωπηρό κανόνα αλληλοβοήθειας”. Προφανώς και “δεν είμαστε όλοι αδέλφια”, κατά την όποια χριστιανική ή οικουμενική προσέγγιση, δεν συμπεριφερόμαστε όμως και ως μοναχικοί λύκοι.
Ενσυναίσθηση, ευαισθησία, συμπάθεια, συλλογικό συμφέρον μετατρέπουν την εγωιστική/ατομιστική στάση σε μη-παθητικότητα, σε θετική παρέμβαση στον πάσχοντα ή κινδυνεύοντα συνάνθρωπο [ακόμα κι αν δεν τον γνωρίζουμε]
Αρκετά έχει υποφέρει ο κόσμος από τους μύθους της απόλυτης ελευθερίας και των ανελαστικών δικαιωμάτων. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε τους όρους και τα όρια της ειρηνικής συνύπαρξης, που βέβαια δεν είναι η αδιαφορία και η αποστασιοποίηση.
Ο Άγιος Αυγουστίνος έλεγε πως “αν συναντήσεις ένα δυστυχή, εκτεθειμένο σε κίνδυνο θανάτου, και δεν τον βοηθήσεις, είσαι ήδη ένας κρυφός δολοφόνος’’.
Σήμερα ακόμα ψάχνουμε να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στις παράνομες ενέργειες των μεν και τις καταχρηστικές παραλείψεις των δε, αρνούμενοι να παρα-δεχτούμε ότι κοινός παρονομαστής είναι η απουσία ανθρωπιάς και η αίσθηση κοινής μοίρας.
Τίποτε άλλο.