Ένα κορίτσι γυμνό φαίνεται ατάραχο να κάθεται καλύπτοντας το φύλο του. Το βλέμμα του δεν σε κοιτά κι όμως μιλά ή μάλλον φωνάζει: «εγώ φεύγω από αυτό που είμαι!». Κι είναι αυτή η φωνή πρόκληση για μίμηση μα κι απόρριψή σου γιατί ξέρει πως εσύ στέκεσαι ήρεμος, δεν έχεις εσύ βγάλει έξω και πάνω αυτό που μένει έγκλειστο εντός σου. Στους ώμους της μια άλλη γυναίκα απλώνει στοργικά το χέρι – μόνο που δεν καταλαβαίνεις αν Αυτή δίνει την απόφαση για εκτίναξη από την καρέκλα, έξω από το σχέδιο και το χρώμα, έξω από τον πίνακα.
Μπόρεσα ν’ αποσπάσω το βλέμμα μου απ’ το ομαδικό γυναικείο πορτρέτο και να κοιτάξω τον δημιουργό του. Ο Κώστας Αγγελάκης θέλησε να δει πέρα από τη σχέση που έχει ο ζωγράφος με το μοντέλο του. Στην τελευταία σειρά έργων που παρουσιάζει στον Τεχνοχώρο, ζωγράφισε στο ατελιέ γυναίκες εκ του φυσικού, να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, με την καθημερινότητα και όσα τις περιβάλλουν και τελικά, με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Αυτή η πρόθεση έχει έντονο το στοιχείο της σκηνοθεσίας κι απλώνει ρίζες στη μεγάλη ζωγραφική παράδοση της Ολλανδίας του 17ου αιώνα. Τις Κάτω Χώρες επισκέπτεται τακτικά ο ζωγράφος τα τελευταία χρόνια, ερχόμενος σε επαφή με τα σύγχρονα εικαστικά ρεύματα στις ολλανδικές γκαλερί και με το έργο των μεγάλων δασκάλων στα φημισμένα μουσεία. «Βλέποντας τα ομαδικά πορτρέτα του Φρανς Χαλς και του Ρέμπραντ θέλησα να επιχειρήσω μια σύνθεση, έτσι δειλά δειλά ξεκίνησα με δύο γυμνά και κατόπιν, προέκυψαν τα υπόλοιπα», μου εξηγεί. Τον σπόρο για τη σύνθεση ομαδικού πορτραίτου είχε ρίξει σε φιλική συζήτηση ο Τίμος Μπατινάκης, δημιουργός με τη διττή έννοια του ζωγράφου αλλά και κατασκευαστή των υλικών που χρησιμοποιούσαν οι μαΐστορες της τέχνης.
Είναι τα ίδια χρώματα που προμηθεύεται ο Αγγελάκης - γεώδη με ώχρες, σιένες ή πράσινη ωμή όμπρα – κι απηχούν τη ζωγραφική που όρισε μια εποχή στην ιστορία της τέχνης ως «χρυσό αιώνα». Ωστόσο, οι φιγούρες του σύγχρονου ζωγράφου, με τον «παθητικό ρεαλισμό» τους φιλοδοξούν να γίνουν κάτι πέρα από «σκηνικό». Οι γυναίκες μοιάζουν να τελούν σε αναμονή μιας αόρατης δύναμης να δώσει κίνηση στην παρουσία τους και η σιωπή ανάμεσα στις μορφές «φωνάζει» περισσότερο από όποια έκφραση.
Η σκηνογραφία δεν είναι, βέβαια, διαφημιστική μακέτα∙ είναι όμως εικονογράφηση. Η ζωγραφική βρίσκεται πέρα απ’ αυτά. «Δεν θέλω να χαρακτηριστεί ο χώρος ως κάτι συγκεκριμένο, σπίτι, δωμάτιο, εργαστήριο οτιδήποτε. Ούτε θα χρησιμοποιούσα τον όρο υπερβατικό γιατί παραπέμπει στη βυζαντινή ζωγραφική, σε συμβολισμούς που είναι έξω από την πρόθεσή μου. Δεν αισθάνομαι τέτοια πράγματα. Αισθάνομαι όμως ότι αυτός ο χώρος δεν πρέπει να είναι χαρακτηρισμένος», εξηγεί ο ζωγράφος.
Αντίθετα από Έλληνες συναδέλφους που εντάσσουν τη φιγούρα στον χώρο, ο Αγγελάκης επικεντρώνεται στη φιγούρα. Αν δεν είναι τοίχος, συνήθως τοποθετεί πίσω από τα μοντέλα του ένα πανί, αποβλέποντας σε μιαν ατμοσφαιρική χρήση του φωτός, που δημιουργεί μια παράδοξη ισορροπία μεταξύ οικειότητας και αποστασιοποίησης. Είμαστε μέσα στο δωμάτιο, υπάρχει αναφορά στο εξωτερικό – αν και αυτό παραμένει αθέατο -, ανάμεσα όμως στο εικονιζόμενο πρόσωπο και σε μας δεν παρεμβάλλεται κάτι κραυγαλέο. Μόνο το σανίδι του εργαστηρίου που παραπέμπει σε φανταστική σκηνή. Άρα, το ζητούμενο για τον Αγγελάκη δεν συνίσταται στη διαφορά ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο κόσμο, ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό, αλλά ανάμεσα στο μύχιο και το ιδιωτικό. Στο εσωτερικό του ιδιωτικού κόσμου. Στο μύχιο μέσα στο ιδιωτικό.
«Μην στέκεστε σαν αγάλματα» ακούγεται το παράγγελμα του ζωγράφου – σκηνοθέτη και στην κίνηση μιας κοπέλας να σκύψει επάνω σε μιαν άλλη, αποκαλύπτεται στον δημιουργό το «θέμα». «Καθεμία από τις κοπέλες – άγνωστες μεταξύ τους - είχε τον δικό της τρόπο να πιάνει∙ έτσι όμως άρχισε μια συνομιλία μεταξύ τους – μια ανθρώπινη συνθήκη που ξεπέρασε το “εργαστήριο” και έγινε “παρέα”». Mε τη μία να στέκεται σε ρόλο προστάτη και η άλλη να αποπνέει έναν αδιόρατο πόνο, ο ζωγράφος εστιάζει στη σημασία της χειρονομίας στην τέχνη. Η λεπτότητα με την οποία τοποθετείται το χέρι στην πλάτη γίνεται πράξη τρυφερότητας που υποδηλώνει πολλά περισσότερα από όσα φανερώνει.
«Η ζωγραφική είναι καθ’εαυτή ένα μήνυμα. Δεν χρειάζεται να της προσθέσεις ιδέες ή μηνύματα» λέει ο ζωγράφος. «Δεν χρειάζεται να τη βάλεις να δασκαλέψει. Η ζωγραφική δεν είναι ρητορική. Και κάθε προσπάθεια του ζωγράφου να διδάξει με τον πίνακα μια ιδέα, τον απομακρύνει από τη ζωγραφική».
Ο δημιουργός δεν φοβάται να εκθέσει τη σωματικότητα με τρόπο που αποφεύγει τη φλύαρη δραματοποίηση, διατηρώντας μια ήρεμη και βαθιά ποιητική διάσταση. Η σκοτεινή χρωματική παλέτα και ο λιτός φωτισμός επικεντρώνουν την προσοχή στον διάλογο των μορφών, οι οποίες φαίνονται να αλληλοϋποστηρίζονται. Η γυμνότητα εδώ λειτουργεί σαν ένα μέσο αποκάλυψης της αλήθειας και του εύθραυστου της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η παρουσία των γυναικών, σε διαφορετικές στάσεις και με διαφορετικές εκφράσεις, δημιουργεί έναν διάλογο εσωτερικό. Και η εναλλαγή μεταξύ της γυμνότητας και της καλυμμένης φιγούρας δημιουργεί μια αίσθηση λεπτής ισορροπίας ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή. Η σχέση μεταξύ τους δεν είναι μόνο φυσική, αλλά και συναισθηματική, υπονοώντας μια σύνδεση που ξεπερνά την επιφάνεια των πραγμάτων.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου οι γυναίκες αναζητούν ολοένα και περισσότερο τον εαυτό τους. Στο πεδίο των σχέσεων, στο πεδίο της μητρότητας, του ερωτισμού, της σεξουαλικότητας, στο πεδίο της εργασίας και της κοινωνίας.
Εάν ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας των μεγάλων ανακαλύψεων, των μεγάλων Πολέμων και ιδίως στο πρώτο μισό των μεγάλων ανδρών στην επιστήμη και στις τέχνες, το δεύτερο μισό και ο 21ος αιώνας που έχει ανατείλει θα μπορούσαμε να πούμε ότι ανήκει στις γυναίκες και σε ό,τι θα μπορούσε να νοηθεί ως θηλυκό στοιχείο. Μετά την έβδομη τέχνη, τη διαφήμιση και την τηλεόραση, η γυναίκα αποθεώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συχνά μέσα από παραμορφωτικά φίλτρα. Δεν βλέπουμε όμως καθόλου, ίσως δεν αναζητούμε καθόλου, το φως που περιέχει το πρόσωπο, το εσωτερικό του φως, που είναι πιο ενδιαφέρον και ισχυρό από τα άλλα, που είναι ανθρώπινο.
Ο δημιουργός, ακολουθώντας τα χνάρια μιας μακράς παράδοσης, επαναφέρει στο προσκήνιο τη φιγούρα με τρόπο που υπαινίσσεται τη γυναικεία συνθήκη. Η ζωγραφική του Αγγελάκη διαθέτει μια αφηγηματική ποιότητα που σπάνια συναντάμε σήμερα. Οι μορφές του, είτε γυμνές είτε ενδεδυμένες, μέσα από την επιμελώς λιτή τους στάση, εξομολογούνται τον ψυχικό τους κόσμο.
Ο καλλιτέχνης δεν ενδιαφέρεται να εντυπωσιάσει τον θεατή με έντονες χειρονομίες ή κραυγαλέες αναφορές. Αντιθέτως, προτείνει έναν σιωπηλό διάλογο ανάμεσα στην ύλη και την ψυχή, στο φως και τη σκιά. Είναι ακριβώς αυτή η συγκρατημένη ένταση και η ήρεμη δύναμη που καθιστά τον Αγγελάκη έναν ιδιαίτερο δημιουργό. Σε έναν κόσμο που επιδιώκει τη συνεχή έκθεση και την υπερβολή, τα έργα του υπερασπίζονται τη σιωπή και την αλήθεια των μικρών στιγμών.
Ο Κώστας Αγγελάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε με υποτροφία ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. Σόφιας στη Βουλγαρία από το 1986 έως το 1992 .Είναι μέλος του Ε.Ε.Τ.Ε και της Ένωσης Καλλιτεχνών Βουλγαρίας. Έχει πραγματοποιήσει δεκατρείς ατομικές εκθέσεις και έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές και συμπόσια τέχνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του υπάρχουν σε πολλές ιδιωτικές συλλογές.
Τεχνοχώρος: Λεμπέση 12, Αθήνα | metro Ακρόπολη. Εγκαίνια έκθεσης: Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 17:30-22:30. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11:00 – 14:30 & 17:30 – 20:30 Τετάρτη 11:00-17:00, Σάββατο 11:00-16:00, Κυριακή, Δευτέρα κλειστά. Έως 30/11