Αφορμή για το σχόλιο αυτό ήταν η γέννηση στην Κίνα ποντικιών από δύο μητέρες, χωρίς να χρειάζεται πατέρας [1]. Το σχέδιο βρίσκεται ακόμα υπό συνεχή επανεξέταση. Αν ξεπεραστούν όλα τα εμπόδια η τεχνική θα οδηγήσει σε βιώσιμους και γόνιμους απογόνους.
Φαίνεται με αυτό το τεχνικό επίτευγμα ότι θα υπάρξει, στο μέλλον, η δυνατότητα να εφαρμοστεί κάτι παρόμοιο και στον άνθρωπο. Μπορεί, δηλαδή, να γίνει εφικτός ένας κόσμος χωρίς άνδρες. Ίσως αν αντιμετωπιστούν κάποια προβλήματα, όπως η ανάγκη να υπάρχουν στο αρχικό κύτταρο και μιτοχόνδρια και άλλα στοιχεία που βρίσκονται στο ωάριο, να μπορεί να γίνει εφικτό να υπάρξουν και απόγονοι από δύο άνδρες, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι χρειάζεται και κύηση. Σ΄αυτήν την περίπτωση τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα καθώς θα είναι αναγκαία μια τεχνητή μήτρα.
Φαίνεται πάντως ότι η πραγματικότητα ξεπερνά πλέον την επιστημονική φαντασία. Το μυθιστόρημα επιστημονικής πολιτικής φαντασίας «Πασίφικα» του Αμερικανού Νόρμαν Σπίνραντ [2] που γράφτηκε το 1979 δείχνει μια σύγκρουση ανδρών και γυναικών αλλά δεν περιλαμβάνει την τεχνητή γονιμοποίηση που αποκλείει το άλλο φύλο. Ίσως γιατί ο συγγραφέας δεν είχε επαρκή βιολογική κατάρτιση.
Η ιστορία εξελίσσεται σε έναν πλανήτη όπου υπάρχει ένα ειρηνικό καθεστώς με μάλλον φεμινιστικά χαρακτηριστικά. Η πρόεδρος είναι γυναίκα και υπονοείται ότι οι ρόλοι των φύλων είναι αντίθετοι απ’ ότι σε εμάς τώρα. Οι γυναίκες κυριαρχούν ελαφρά και αποκαλούν τους μικρότερους άνδρες που παντρεύονται «κοκόρι μου», κατ’ αντιστοιχία με το σημερινό «κούκλα μου». Παράλληλα, μια κοινωνία γκέι κυριαρχεί σε μία από τις ηπείρους του πλανήτη. Το καθεστώς της Πασίφικα χαρακτηρίζεται από την ηλεκτρονική ψηφοφορία, την ελεύθερη αγορά, με κρατικό παρεμβατισμό στις τιμές, αλλά και τα πολλά ΜΜΕ, καθώς όλα τα ζητήματα διαπραγματεύονται και προβάλλονται μέσα από εικόνες και βίντεο του Χόλυγουντ. Ο Σπίνραντ έχει προβλέψει την κυριαρχία της εικόνας επί του λόγου, κάτι που έχει ήδη συμβεί.
Στον κόσμο όμως δρουν δύο αντίθετες πολιτικές δυνάμεις. Η Φεμοκρατία (γυναικοκρατία) η οποία έχει επιβληθεί σε πολλούς πλανήτες, όπου οι γυναίκες έχουν ανατρέψει τον ανδρικό «φασιστοσωβινισμό» μετά από καταστροφικούς πυρηνικούς πολέμους, επιβάλλοντας ένα αυστηρά ιεραρχικό καθεστώς. Οι άνδρες είναι σαν αιχμάλωτοι και χρησιμοποιούνται μόνο για την αναγκαία αναπαραγωγή ενώ οι γυναίκες «μοιράζονται μεταξύ τους μέλι», όπως ονομάζουν την λεσβιακή σχέση.
Η άλλη δύναμη είναι το κίνημα της «Υπερβατικής επιστήμης» που αναπτύσσει πολύ προηγμένη επιστήμη και τεχνική, όπου κυριαρχούν οι άνδρες ενώ οι γυναίκες δεν κρίνονται πολύ κατάλληλες για αυτό, αν και υπάρχουν πολύ λίγες οι γυναίκες που βρίσκονται στην πρωτοπορία. Οι Υπερβατικοί επιστήμονες μετακινούνται από πλανήτη σε πλανήτη και δημιουργούν Ινστιτούτα – εργαστήρια «τεχνητές βιόσφαιρες» – όπου προωθούν την επιστήμη και την τεχνική επιλέγοντας τους «σπουδαστές». Δεν διαχέουν ελεύθερα την γνώση με σκοπό να κυριαρχήσουν και να κατευθύνουν την ανθρωπότητα σε νέα πεδία «ελευθερίας και υπέρβασης της φύσης».
Τα δύο αυτά αυταρχικά ρεύματα βρίσκονται σε έναν ιδιότυπο πόλεμο στο σύμπαν προσπαθώντας να επεκταθούν σε όσους περισσότερους κατοικημένους από ανθρώπους πλανήτες μπορούν. Είναι ένας «πόλεμος των ροζ και των γαλάζιων». Και στο μάτι του κυκλώνα η Πασιφικιανή δημοκρατία που δεν μπορεί να διατηρήσει την ισορροπίας της. Το σύνταγμά της δίνει δικαίωμα σε κάθε τάση να εκφράζεται ελεύθερα, ακόμη και σε αυτές που επιβουλεύονται την δημοκρατία και τον τρόπο ζωής στον πλανήτη. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται μεθοδικά οι «Υπερβατικοί Επιστήμονες» και οι «Φεμοκράτησες» για να επιβληθούν αποκρύπτοντας τους πραγματικούς σκοπούς τους.
Η περιγραφή είναι αριστοτεχνική και η πλοκή σε οδηγεί σε σκέψεις για τον ρόλο και την σύγκρουση των φύλων αλλά και για την ευάλωτη δημοκρατία απέναντι σε αυταρχικές τάσεις. Η πολιτική που είχε γίνει θέαμα εισβάλει ξανά δυναμικά όταν τίθενται τα μεγάλα ερωτήματα.
Μοιάζει να είναι ένα έργο προφητικό για τον καιρό μας με την ρευστότητα στο θέμα των φύλων, τις διεκδικήσεις του τρίτου φύλου, την υιοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών κλπ. Τα φύλα βρίσκονται υπό αμφισβήτηση αυτά καθεαυτά και όλα επανεξετάζονται. Δεν φαίνεται πάντως στον ορίζοντα κάποια αναμέτρηση. Η συνοχή όμως της κοινωνίας σπάει σε ατομικές επιλογές και ένα πνεύμα καλωσορίσματος κάθε διαφορετικότητας τείνει να γίνει η υπέρτατη αξία. Είναι πιθανόν σε μια τέτοια κοινωνία να εισβάλει σχετικά εύκολα μια αυταρχική κοινωνική πρόταση με εσωτερική συνεκτικότητα και δημογραφική δυναμική.
Παράδειγμα τα ρεύματα του πολιτικού ισλάμ που επεκτείνονται στην Δύση και στην Αφρική· στην Δύση με την εισδοχή ισλαμιστών, στην βάση δημοκρατικών και ανθρωπιστικών αρχών, και στην Αφρική με την βία. Η κοσμική δημοκρατία στις χώρες της Δύσης αντιμετωπίζει το ζήτημα της μαντίλας (σύμβολο πλέον του Ισλάμ) στο πλαίσιο των ατομικών δικαιωμάτων, ενώ πρόκειται για μια θρησκευτική κανονιστική απόφαση ομάδων που επιδιώκουν να επικρατήσει στον κόσμο το «έθνος του Ισλάμ». Κάπως σαν την Πασίφικα, η δημοκρατία στην Δύση δεν μπορεί να προσδιορίσει εύκολα τα όρια ανάμεσα στο δικαίωμα και την επίθεση στον τρόπο ζωής και ίσως, στο μέλλον, στην ίδια την δημοκρατία. Στο μυθιστόρημα η έκβαση καθορίζεται από την στάση των ανθρώπων που θέλουν να υπερασπιστούν την δημοκρατία και την πολιτική έναντι της τεχνικής κυριαρχίας και των αυταρχικών προτάσεων.
Οι αντιθέσεις που βιώνουν στο εσωτερικό τους οι κοινωνίες της δύσης μπορούν να εξελιχθούν το ίδιο δραματικά με αυτές της Πασίφικα. Η δημοκρατία και οι αυταρχικές λύσεις είναι μια γνωστή σύγκρουση. Στην νέα εποχή όμως η τεχνική είναι ένας νέος παράγοντας που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Οι νέες δυνατότητες που έρχονται από τις έρευνες στην Κίνα, όπως η πρόσφατη ανακοίνωση για τα μωρά χωρίς πατέρα ή η ανακοίνωση για την κλωνοποίηση μακάκων στις αρχές του 2018 που φέρνει κοντά την κλωνοποίηση του ανθρώπου, θέτουν πλέον το ζήτημα της δημοκρατίας και σε ανθρωπολογικό πλαίσιο.
Σημειώσεις:
[1]Chinese Researchers Have Spawned Healthy Mice With 2 Biological Mothers And No Father https://www.sciencealert.com/genomic-imprinting-silenced-in-haploid-stem-cells-produces-fatherless-mice
[2] Ο Νόρμαν Σπίνραντ έχει γράψει πολλά μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας. Ένα από τα πρώτα του, όπου πάλι τον ενδιέφερε η πολιτική και είχε κάνει μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα ήταν το «Πράκτορες του χάους». Ο άξονας σε εκείνο το βιβλίο ήταν ο εξής: «Κάθε Κοινωνική Σύγκρουση είναι πεδίο μάχης για τρεις αντίπαλες δυνάμεις: το Κατεστημένο, την Αντιπολίτευση που αποζητά την ανατροπή της ισχύουσας Τάξης και την αντικατάστασή της με μια δικής της καθώς και μια τάση προς αύξηση της Κοινωνικής Εντροπίας, την οποία γεννά κάθε Κοινωνική Σύγκρουση και η οποία, στο πλαίσιο αυτό, είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή ως η δύναμη του Χάους»