Σε μια πρόσφατη ομιλία του ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς αναφέρθηκε στον νέο πολυπολικό κόσμο που προκαλεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και στους κινδύνους της αποπαγκοσμιοποίησης, αποτέλεσμα πολλαπλών και αλληλο-εξαρτώμενων κρίσεων: πανδημία, γεωπολιτικές συγκρούσεις, κλιματική απορρύθμιση. Οι αυξημένοι φόβοι για επικείμενες ελλείψεις τροφίμων, πρώτων υλών και ενέργειας, σε συνδυασμό με τον ανασχεδιασμό των εφοδιαστικών αλυσίδων, θα αυξήσει τις εστίες σύγκρουσης στο άμεσο μέλλον, ιδιαιτέρως σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, προανάκρουσμα των οποίων είναι η πρόσφατη πτώχευση της Σρι Λάνκα, η εξέγερση των αυτοχθόνων στον Ισημερινό και οι κοινωνικές εντάσεις στην Τουρκία.
Με την επανεκτίμηση της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ από 4,1% στις αρχές του χρόνου σε 2,9% σήμερα (πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα), οι τρεις σημαντικότεροι πόλοι, οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ευρώπη, αξιολογούν τους παράγοντες επιβράδυνσης των οικονομιών τους. Η Κίνα αντιμετωπίζει τα αδιέξοδα της πολιτικής των μηδενικών κρουσμάτων κορωνοϊου σε συνδυασμό με τη στεγαστική φούσκα, ενώ οι Αμερικάνοι αναμετρούνται με τον στασιμοπληθωρισμό και τη χρηματιστηριακή κατάρρευση που έχει οδηγήσει στην απώλεια 8 τρισ. $ στις μετοχές των πεντακοσίων μεγαλύτερων εταιρειών από την αρχή του χρόνου.
Η Ευρώπη υφίσταται τις παρενέργειες των αντιποίνων Πούτιν, που επιχειρεί να εκβιάσει με ελλείψεις στην τροφοδοσία του φυσικού αερίου και να προκαλέσει αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων, προσβλέποντας σε κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές ανατροπές. Οι κεντρικοί τραπεζίτες καλούνται να τετραγωνίσουν τον κύκλο αφού, από τη μια πλευρά η συνεχιζόμενη αύξηση του κόστους διαβίωσης απαιτεί τη συνέχιση των προγραμμάτων ρευστότητας, ενώ από την άλλη η τιθάσευση του υψηλού πληθωρισμού απαιτεί μείωση της κυκλοφορίας του χρήματος με αύξηση των επιτοκίων και άρα του κόστους δανεισμού.
Το ιταλικό χρέος αποτελεί τον σημαντικότερο κίνδυνο στην ευρωζώνη με την αύξηση της απόδοσης του 10ετούς ομολόγου της χώρας να ξεπερνάει το 4%, για πρώτη φορά μετά το 2014, και τα σπρεντ να κινούνται πάνω από τις 240 μονάδες βάσης.
Αντίστοιχα η απόδοση του ελληνικού 10ετούς κινείται πάνω από το 4,5%, δυσχεραίνοντας τη δανειοδότηση του δημοσίου, παρ’ όλα αυτά προκαλεί μικρότερη ανησυχία, αφού το μεγαλύτερο μέρους του χρέους είναι με σταθερά επιτόκια και κατέχεται από οργανισμούς όπως ο ESM και ο EFSF. Υπό τον κίνδυνο μιας νέας οικονομικής κρίσης χρέους στην ευρωζώνη κρίθηκε επιβεβλημένη η εξαγγελία μέτρων για τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού επανεπένδυσης των ομολόγων από την ΕΚΤ, ώστε να προστατευτούν οι χώρες με υψηλό χρέος.
Η έξοδος της Ελλάδας από το καθεστώς της ενισχυμένης εποπτείας τον Αύγουστο, ολοκληρώνοντας την πιο σκληρή περίοδο της 12ετούς οικονομικής κρίσης, δεν γίνεται σε συνθήκες ομαλότητας. Η αύξηση του κόστους δανεισμού αναμένεται να πλήξει πολλές επιχειρήσεις που έχουν δάνεια ή που θα αδυνατούν να καλύψουν τα υψηλά κόστη της ενέργειας και των προμηθειών πρώτων υλών με επιπλέον τραπεζικό δανεισμό, καθώς και τα νοικοκυριά που έχουν δανειστεί με κυμαινόμενα επιτόκια.
Αντιστάθμισμα σ’ αυτές τις δυσχερείς συνθήκες αποτελούν οι διαθέσιμοι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ, που μαζί με τους ιδιωτικούς πόρους μόχλευσης αναμένεται να προσεγγίσουν τα 100 δισ. €. Προϋπόθεση, η εφαρμογή νέων χρηματοδοτικών εργαλείων για την κάλυψη πραγματικών κοινωνικών αναγκών και στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Επιπρόσθετα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει άμεσα να προχωρήσει στη δημιουργία ενός νέου ταμείου ενεργειακής στήριξης, ώστε οι επιδοτήσεις του υψηλού κόστους ενέργειας και καυσίμων να μην επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς, δυσχεραίνοντας τις χώρες με υψηλό χρέος.
Στα προαναφερθέντα σενάρια της επικείμενης οικονομικής συγκυρίας καθοριστικότερος παράγοντας στα καθ’ ημάς είναι αυτός της κυοφορούμενης πολεμικής σύγκρουσης με την Τουρκία. Η αναγκαία αμυντική προετοιμασία κράτους και κοινωνίας, ενόψει ενός πολεμικού επεισοδίου που φαίνεται αναπόφευκτο με την ακραία ρητορική του συνόλου του πολιτικού συστήματος της Τουρκίας, θα μπορούσε ν’ αποτελέσει παράθυρο ευκαιρίας για την εθνική, κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση.
Ακολουθώντας τις τάσεις του αυξανόμενου προστατευτισμού που ανακοίνωσε πρόσφατα το λόμπι της Ευρωπαϊκής Στρογγυλής Τράπεζας των Βιομηχανιών, η χώρα θα μπορούσε να ορίσει συγκεκριμένους τομείς προστατευτισμού, όπως για παράδειγμα την άμυνα, την ενέργεια και τον διατροφικό τομέα, ενισχύοντάς τους με επιπλέον πόρους κρατικών ενισχύσεων ή διεκδικώντας επιπλέον ευρωπαϊκά κονδύλια όπως π.χ. από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας.
Η πρόσφατη συμφωνία της Mevaco με τη γαλλική Naval Group για την κατασκευή στη χώρα μεταλλικών εξαρτημάτων των φρεγατών Μπελαρά και η κατασκευή του οχηματαγωγού Γλυκοφιλούσα στα Αμπελάκια Σαλαμίνας από τον όμιλο Θεοδωρόπουλου, αποκλειστικά από Έλληνες τεχνίτες, αποτελούν πρόσφατα παραδείγματα ανασυγκρότησης των κατασκευαστικών εταιρειών στον αμυντικό τομέα. Ανασυγκρότησης με προοπτικές τεχνολογικών εφαρμογών που είναι δυνατόν να διαχυθούν σε παρεμφερείς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, επιφέροντας τον αναγκαίο ψηφιακό μετασχηματισμό τους.
Η πρόσφατη επιβεβαίωση για το τεχνικά εφικτό του EastMed από τον Νορβηγικό νηογνώμονα DNV επαναφέρει την δυνατότητα τελικής επενδυτικής απόφασης εντός του ’22. Η παράλληλη ενεργοποίηση των λιγνιτικών μονάδων κι η ενίσχυση των τερματικών σταθμών LNG για την αντιμετώπιση τυχόν ενεργειακών ελλείψεων, σε συνδυασμό με τη διάχυση των αντισταθμιστικών ωφελειών από τις ΑΠΕ στις τοπικές κοινωνίες, θα μπορούσαν να αυξήσουν τους βαθμούς ενεργειακής αυτάρκειας της χώρας.
Βασική προϋπόθεση η χάραξη της ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου, που καθιστά στρατηγικής σημασίας τη διαφύλαξη της ελληνικότητας του συμπλέγματος του Καστελορίζου και επιβάλλει την προώθηση μιας ολοκληρωμένης νησιωτικής πολιτικής με προτεραιότητα τα ακριτικά μας νησιά.
Απέναντι στην προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει στο έδαφός της μια νέα «κινεζική ζώνη» με χαμηλά μεροκάματα, προκειμένου να εκμεταλλευτεί την τάση απεξάρτησης των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων από την Κίνα, ο ελληνισμός μπορεί να αναδείξει ένα νέο αναπτυξιακό όραμα, εκσυγχρονίζοντας τη μεγάλη του παράδοση, με έμφαση στην κατασκευαστική καινοτομία, στην παιδεία και στη δημοκρατία.