Η απάντηση στο ερώτημα “Αν έχουμε τροφή” βασίζεται στο “Εξαρτάται πού ζούμε και τι εννοούμε τροφή”. Κι εκεί ακριβώς ξεκινάει η συζήτηση σχετικά με το τι έχουμε και τι δεν έχουμε και κυρίως τι ζητάμε ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής και θρεπτικής τροφή για όλους.
Ξέρουμε πως η τροφή είναι ζωή και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα για όλους. Είναι θρέψη, απόλαυση και φροντίδα εαυτού. Η επιλογή της τροφής είναι προφανώς προσωπικό ζήτημα και διαμορφώνεται από τις διατροφικές μας συνήθειες, τις προτιμήσεις, το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε. Εξαρτάται όμως και από την οικονομική μας δυνατότητα, κι αυτό στην ουσία σημαίνει πως η τροφή που συντηρεί το σώμα μας και μας κρατάει ζωντανούς και υγιείς δεν είναι ακριβώς δικαίωμα για όλους αλλά προνόμιο για όσους έχουν την οικονομική ικανότητα να την πληρώσουν. Αυτό είναι παράλογο, ανήθικο και άδικο και πλήττει δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη εδώ και δεκαετίες.
Τους τελευταίους μήνες, με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχουν εκτοξευθεί οι τιμές βασικών ειδών διατροφής στα ύψη, απειλώντας με επισιτιστική κρίση ολόκληρο τον κόσμο, κυρίως χώρες που ήδη πλήττονταν από έλλειψη τροφής πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Το παράλογο του ζητήματος είναι ότι στον ίδιο πλανήτη, όπου σχεδόν ένα στα τρία άτομα (2,37 δισεκατομμύρια άνθρωποι) έρχονται αντιμέτωποι με διατροφική ανασφάλεια και 768 εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται, κάθε χρόνο πετάμε το 30% της παραγόμενης τροφής (αξίας περίπου $940 δις τον χρόνο).
Όσον αφορά την Ευρώπη που σήμερα απειλείται με επισιτιστική ανασφάλεια, κάθε χρόνο πετάει 88 εκατομμύρια τόνους τροφίμων. Συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας! Το παράλογο του αγροδιατροφικού μας συστήματος αποκτά διαστάσεις που είναι αδύνατον να αγνοήσουμε.
Τι έχουμε και τι ΔΕΝ έχουμε;
Έχουμε ελλείψεις σε φυτικά έλαια και σιτηρά, δύο βασικά είδη διατροφής που παράγονται και εξάγονται παγκοσμίως από Ρωσία και Ουκρανία (χώρες παραγωγοί και μεγάλοι εξαγωγείς αυτών των ειδών). Έχουμε αναταραχή στην παγκόσμια αγορά λιπασμάτων (η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα λιπασμάτων στον κόσμο) και ορυκτών καυσίμων (βάση για την παρασκευή των λιπασμάτων) τα οποία επιπλέον καταστρέφουν το κλίμα που καταρρέει.
Έχουμε εξωφρενική άνοδο τιμών και εξωφρενική διατήρηση της υψηλής αστάθειάς τους. Έχουμε μεγάλη χρηματοοικονομική κερδοσκοπία και τα κέρδη εταιρειών που διακινούν παγκοσμίως αγροτικά προϊόντα, καύσιμα, λιπάσματα, πολλαπλασιάζονται ενώ υπάρχουν δημοσιευμένες προβλέψεις για ακόμη πιο κερδοφόρες επόμενες χρονιές. Την ίδια ακριβώς στιγμή που κολοσσοί κερδοφορούν, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον πλανήτη δεν έχουν πρόσβαση σε τροφή.
Στην Ελλάδα …
Έχουμε εγχώρια παραγωγή, πχ λεμόνια, όμως συχνότερα βρίσκουμε λεμόνια Αργεντινής (!) στα ψώνια μας παρά ελληνικά. Έχουμε το καλύτερο φυτικό έλαιο του κόσμου: ελαιόλαδο. Κι όμως, η ελληνική αγορά αναταράχθηκε από τις επιπτώσεις του πολέμου στα φυτικά έλαια που εισάγονται από Ρωσία και Ουκρανία!
Έχουμε ελληνικά κτηνοτροφικά φυτά (μπιζέλι, λούπινο, κουκί, ρεβίθι) που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι παραγωγοί στις ζωοτροφές όμως αντί να προωθείται η εγχώρια καλλιέργειά τους, προωθείται η σπατάλη χρημάτων σε εισαγόμενη σόγια (μάλιστα μεταλλαγμένη) που έρχεται από την Βραζιλία(!). Έχουμε απειλή για ελλείψεις τροφίμων, αλλά κανένα μέτρο μείωσης της σπατάλης ή της καταστροφής τροφίμων στο ράφι και στο χωράφι.
Δεν έχουμε πολιτικές που βάζουν φρένο στην κερδοσκοπία που γίνεται εις βάρος μας. Δεν έχουμε μέτρα που προωθούν διατροφή προς όφελος μας, όπως μείωση φόρων σε φρούτα, λαχανικά και όσπρια ώστε να είναι προσιτά σε όλους και να μετατοπιστεί η κατανάλωση προς μία διατροφή βασισμένη σε λιγότερο κρέας (μοντέλο μεσογειακής διατροφής), όπως εξάλλου απαιτεί και η αναχαίτιση της κλιματικής κατάρρευσης.
Δεν έχουμε μέτρα για απεξάρτηση της ελληνικής γεωργίας από λιπάσματα και ορυκτά καύσιμα. Δεν έχουμε εθνική αγροδιατροφική πολιτική που ενισχύει την εγχώρια παραγωγή, την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας και την ανθεκτικότητα της ελληνικής γεωργίας στις κρίσεις για να μπορεί να μας θρέψει ανεξάρτητα από τους κλυδωνισμούς και τις αλληλένδετες κρίσεις.
Σε μία φράση, έχουμε εξωφρενικές αυξήσεις τιμών και απειλή επισιτιστικής κρίσης αλλά δεν έχουμε πολιτικούς με τόλμη να αντιμετωπίσουν τις αιτίες της αδικίας και του παραλόγου και να διασφαλίσουν μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή σε προσιτές τιμές, για όλους μας.
Τι θέλουμε να έχουμε
Θέλουμε ένα βιώσιμο, δίκαιο και ανθεκτικό ελληνικό αγροδιατροφικό σύστημα που να μην καταρρέει σε κάθε εξωτερικό πλήγμα, να μην εξαρτάται από ορυκτά καύσιμα, να βασίζεται στην επανατοπικοποίηση και να εξασφαλίζει διατροφική κυριαρχία στη χώρα.
Θέλουμε να έχουμε πρόσβαση σε νόστιμα και θρεπτικά τρόφιμα κάθε μέρα, διαθέσιμα σε προσιτές τιμές για όλους. Τρόφιμα που παράγονται με τρόπους που δεν καταστρέφουν τον πλανήτη και εξασφαλίζουν δίκαιο και αξιοπρεπές εισόδημα στους παραγωγούς, ειδικά σε όσους εφαρμόζουν μεθόδους αγροοικολογικής προσέγγισης, οι οποίες προστατεύουν την υγεία μας και την υγεία του περιβάλλοντος, που εξάλλου είναι αλληλένδετα.
Ζητάμε επειγόντως εθνική αγροδιατροφική πολιτική με στόχους, κριτήρια και μέτρα που τερματίζουν τις αδικίες, ρυθμίζουν και συντονίζουν την κατανομή τροφίμων, βάζουν φρένο στις εξωφρενικές αυξήσεις τιμών και αναδιαμορφώνουν το αγροδιατροφικό μοντέλο προς όφελος μας.
Έχουμε προτείνει 4 προτάσεις - άξονες προτεραιότητας (βρίσκονται εδώ και μήνες στα χέρια του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κατεξοχήν υπεύθυνο για τη χάραξη αγροδιατροφικής πολιτικής, και στα κόμματα της αντιπολίτευσης) οι οποίες εστιάζουν σε όσα αναφέρονται παραπάνω: ενίσχυση εγχώριας παραγωγής, προώθηση μεσογειακής διατροφής, απεξάρτηση από λιπάσματα και συμμετοχή της χώρας στην ενδυνάμωση αντί αποδυνάμωση ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών που απαιτούνται για να επιτευχθεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Θέλουμε να έχουμε το φαγητό που αξίζουμε και δεν θα σταματήσουμε να το ζητάμε!
―-
**Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία, ελληνικό γραφείο Greenpeace