Οι εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης και οι διεθνείς αναλυτές αναφέρουν πως σήμερα παρατηρείται μια σημαντική ανάπτυξη στην παγκόσμια οικονομία, ωστόσο όλα αυτά για τον απλό πολίτη λίγη σημασία έχουν αφού οι μισθοί δεν αυξάνονται -τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες- και οι ανισότητες συνεχίζουν να υφίστανται. Πόσο ανθεκτική είναι αυτή η ανάπτυξη; Τρεις οικονομολόγοι απαντούν στη HuffPost Greece.
Τι θα απειλήσει την οικονομία το 2018;
«Τα σημάδια της ανάκαμψης εντοπίζονται τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2012, με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) να εκτιμά τότε την ανάπτυξη για το 2017 στο 3,3% και για το 2018 στο 3,6%. Η ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης στην αμερικανική οικονομία θα επιταχύνει τους ρυθμούς στο 2,4% για φέτος και 2,8% την επόμενη χρονιά, ενώ στην ευρωζώνη θα κυμανθεί αντίστοιχα στο 1,5% και 1,6% παρά την προβλεπόμενη επιβράδυνση στη Βρετανία το 2018 στο 1,0%. Βελτιωμένες όμως είναι οι προοπτικές που προβλέπει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) και για το παγκόσμιο εμπόριο, που το 2017 αυξήθηκε κατά 3,6%.
Παρόλα αυτά οι κίνδυνοι που απειλούν μια ενδεχόμενη ανάπτυξη δεν είναι λίγοι. Ανάμεσα σε αυτούς θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε τον αστάθμητο παράγοντα του οικονομικού εθνικισμού και τη ρητορική του προστατευτισμού που σημαίνει αύξηση γεωπολιτικών εντάσεων και περιοριστικές πράξεις για το διεθνές εμπόριο με περαιτέρω επιπτώσεις και στην απασχόληση, δεδομένου ότι το 20% των θέσεων στη Βρετανία και το 30% στη Γερμανία συνδέονται με το παγκόσμιο εμπόριο.
Τα χαμηλά επίπεδα επιτοκίων σε Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Καναδά κρατούν ψηλά τις τιμές ακινήτων και είναι πιθανόν να προκύψει κατάρρευση λόγω υπερτίμησης, κάτι που καθιστά ευάλωτες τις αγορές ακινήτων τα επόμενα χρόνια. Από την άλλη, τα υψηλά επιτόκια στις ΗΠΑ αποτελούν λόγω αστάθειας των χρηματοπιστωτικών αγορών αλλά και αιτία ανατίμησης του δολαρίου. Διακρίνεται σήμερα το πλεόνασμα της Γερμανίας στα 290 δισ. USD, ενώ της Κίνας με οικονομία υπερδιπλάσια στα 170 δισ. USD, που ήταν και η βασική αιτία κρίσης στην ευρωζώνη. Ενώ στη Γερμανία λοιπόν δεν ενθαρρύνεται η εγχώρια κατανάλωση άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να δανειστούν για να καταναλώσουν. Και αυτό αποτελεί παγκόσμια ανισορροπία και απαρχή της επόμενης πιθανής κρίσης».
-Αντώνης Ζαΐρης, Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος (ΣΕΛΠΕ) και μέλος της Ένωσης Αμερικανών Οικονομολόγων
«Τα σημεία αστάθειας πληθύνονται απειλητικά λόγω των οικονομικών και πολιτικών μετώπων που ανοίγει διαρκώς ο Ντόναλντ Τραμπ. Η επιθετική του πολιτική απέναντι στην Β. Κορέα, την Κίνα, την Ευρώπη και την Μέση Ανατολή πολύ σύντομα θα δημιουργήσει νέα δεδομένα, θα πάψει με άλλα λόγια να εξαντλείται στο επίπεδο των απειλών… Ένας νέος πόλεμος είναι προ των πυλών».
-Λεωνίδας Βατικιώτης, οικονομολόγος και δημοσιογράφος
«Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες ακολούθησαν πολιτική πολύ χαμηλών επιτοκίων γεγονός που οδήγησε σε υπέρμετρη αύξηση του χρέους. Επιπρόσθετα, η χαλαρή νομισματική πολιτική είχε ως αποτέλεσμα οι τιμές των χρηματοπιστωτικών περιουσιακών
στοιχείων να έχουν σημειώσει πολύ μεγάλη άνοδο σε σχέση με μια παγκόσμια οικονομία κάτι που προκαλεί ανησυχίες στο ενδεχόμενο μιας απότομης διόρθωσης. Την επισήμανση ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε “στιγμή Minsky” έκανε και ο κεντρικός τραπεζίτης της Κίνας κ. Ζου Ξιαοτσουάν σε ομιλία του στο πλαίσιο του 19 Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας.
Εποπτικές αρχές και κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να κινηθούν πολύ προσεκτικά ώστε να αποφύγουμε το ενδεχόμενο επανάληψης μιας κρίσης όπως αυτή που ξέσπασε το 2008. Εξίσου μεγάλοι κίνδυνοι για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να προέλθουν από το χώρο της πολιτικής.
Η αύξηση των εντάσεων γύρω από τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Βόρειας Κορέας και η συνεχιζόμενη αστάθεια στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, θέτουν γεωπολιτικούς κινδύνους με εξαιρετικά αβέβαιες αλλά δυνητικά σημαντικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία. Στην Ευρώπη μια αδιέξοδη εξέλιξη στις συζητήσεις για το Brexit ή ο αντίκτυπος της νίκης ενός λαϊκιστικού κόμματος στις ιταλικές εκλογές το 2018 θα μπορούσε να επηρεάσει την οικονομία. Οι δημοσκοπήσεις στην Ιταλία δείχνουν ισχυρό το κίνημα των ”Πέντε Αστέρων” αλλά οι εκλογές μάλλον θα οδηγήσουν σε έναν ευρύ συνασπισμό που δεν θα θέσει υπό αμφισβήτηση την παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ.
Όμως ο μεγαλύτερος κίνδυνος στο χώρο της πολιτικής σχετίζεται με την ενίσχυση των κοινωνικών ανισοτήτων στο εσωτερικό πολλών χωρών εξαιτίας της κρίσης. Οι πολίτες σε χώρες της Ευρώπης υφίστανται τις συνέπειες της λιτότητας και της περικοπής κυρίως κοινωνικών δαπανών που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις μετά το 2008, προσπαθώντας να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους. Η κρίση χτύπησε περισσότερο αυτούς που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση ή έχασαν τη δουλειά τους.
Υπάρχουν πλέον εργαζόμενοι που πλήττονται από την φτώχεια. Οι εξελίξεις αυτές δεν είναι άσχετες με το ότι αυξάνεται και η ανισότητα στην κατανομή του πλούτου, με το πλουσιότερο 1% του παγκοσμίου πληθυσμού να κατέχει σήμερα το 50% του παγκοσμίου πλούτου, από το 43% που κατείχε το 2008. Αυτές οι ανισότητες συνιστούν και απειλή για την πολιτική σταθερότητα αλλά και για τις αναπτυξιακές προοπτικές ακόμη και αναπτυγμένων χωρών αν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά διεθνείς οργανισμοί αλλά και η ΕΚΤ μιλάνε για την ανάγκη αύξησης των μισθών των εργαζομένων».
-Φίλιππος Σαχινίδης, πρώην υπουργός Οικονομικών
Τι ρόλο θα παίξουν οι αναδυόμενες οικονομίες;
«Το ΔΝΤ στις τελευταίες εκτιμήσεις του για την παγκόσμια οικονομία αναθεώρησε τις προβλέψεις για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2017 σε 3,6% (από 3,5% προηγουμένως) και στο 3,7% για το 2018% (από 3,6% προηγουμένως). Σύμφωνα με το ΔΝΤ, για το 2017 το μεγαλύτερο μέρος της αναθεώρησης οφείλεται στην καλύτερη πορεία των οικονομιών των αναπτυγμένων, ενώ για την αναθεώρηση του 2018 αποδίδεται ιδιαίτερος ρόλος στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες που εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν περισσότερο τη πορεία της παγκόσμιας ανάπτυξης».
-Φίλιππος Σαχινίδης
Πώς θα λυθεί το πρόβλημα της παγκόσμιας φοροδιαφυγής;
«Κατά την άποψή μου, οι προσπάθειες αντιμετώπισης του φαινομένου δεν είναι ειλικρινείς. Αποτελούν μια μάχη εντυπώσεων ώστε να «χρυσωθεί το χάπι» της φορολογικής αφαίμαξης των φτωχών, που αποτελούν τους βασικούς χρηματοδότες των κρατικών προϋπολογισμών, λόγω του ότι υπάρχει μια καθολική τάση από τη μια μείωσης της φορολογίας των επιχειρήσεων στο όνομα της ανάπτυξης – κι ας μην έχει επιβεβαιωθεί πουθενά, κι από την άλλη αύξησης των έμμεσων φόρων – που είναι οι πιο άδικοι καθώς επιβάλλονται ανεξαρτήτως του εισοδήματος. Τα παραδείγματα των φορολογικών παραδείσων εντός της ΕΕ είναι κραυγαλέα: Ιρλανδία, Μάλτα και Λουξεμβούργο αποτελούν θεσμοθετημένους φορολογικούς παραδείσους με την τεχνογνωσία τους στη φοροδιαφυγή πάντα να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από τη νομοθεσία. Ό,τι συμβαίνει με το οργανωμένο έγκλημα και την αστυνομία».
-Λεωνίδας Βατικιώτης
«Η έρευνα της Boston Consulting Group αποκαλύπτει ότι οι έχοντες μέσω των offshore εταιρειών αποφεύγουν φόρους περίπου 3.5 τρισ. δολάρια, που είναι και το ύψος της παγκόσμιας φοροδιαφυγής, ενώ τα κρυμμένα κεφάλαια είναι αξίας περίπου 9 τρισ. ευρώ, ποσό κατά 70% υψηλότερο του πλούτου που κατέχει το 73% του παγκοσμίου πληθυσμού. Είναι υποκριτική και θλιβερή η στάση των κυβερνήσεων που όχι μόνο αδυνατεί να συμβάλλει όχι μόνο στην καταπολέμηση αλλά ούτε καν στη λήψη μέτρων για την απομείωση ενίσχυσης του φαινόμενου, αλλά από την άλλη διευρύνεται αντίστοιχα το χάσμα πλουσίων- φτωχών, εξαφανίζεται η μεσαία τάξη, ενώ τα τελευταία είκοσι χρόνια ο αριθμός των εκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 155% ενώ των δισεκατομμυριούχων κατά 216%».
-Αντώνης Ζαΐρης
Θα ξεπεράσει τις προκλήσεις ο χρηματοπιστωτικός κλάδος;
«Η πολιτική των ΗΠΑ στο θέμα της πυρηνικής απειλής της Β. Κορέας και το έδαφος του λαϊκισμού που μεθοδικά καλλιεργείται σε αυτή τη χώρα μέσω εφαρμογής ακραίων προστατευτικών
εθνικιστικών πολιτικών, προκαλούν ήδη ρωγμές στο παγκόσμιο σύστημα. Η πιστωτική επέκταση των 8,5 τρισ. USD στην Κίνα προκαλεί φόβο για νέες «φούσκες» στην αγορά των ακινήτων με απότομη διόρθωση και επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο επίπονος πληθωρισμός κρατά την ανάπτυξη αναιμική στην Ιαπωνία, δεν δημιουργεί θέσεις απασχόλησης ενώ το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος αποτελούν δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση με όλο και λιγότερους εργαζόμενους να πληρώνουν υπέρογκα φορολογικά βάρη.
Τα κρατικά χρέη σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά, οι αξίες ομολόγων, μετοχών και περιουσιακών στοιχείων σε δυναμική τροχιά ανόδου προοιωνίζονται τον κίνδυνο ξαφνικής διόρθωσης και ως εκ τούτου αποσταθεροποίησης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Χρειάζονται παρεμβάσεις στις νομισματικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών να ελέγξουν τη ροή χρήματος και ποσοτικής χαλάρωσης μέσω αγοράς ομολόγων και να αυξηθούν σταδιακά τα επιτόκια καθώς σε διαφορετική περίπτωση η κατάσταση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το παγκόσμιο σύστημα.
Από την άλλη, η συνεχής καθήλωση στους μισθούς δίχως εφαρμογή προγραμμάτων σύνδεσης με την παραγωγικότητα αλλά και οι μονομερείς διευρυνόμενες ανισότητες με διαταξικού τύπου λογικές αναδιανομής του εισοδήματος συνιστούν απρογραμμάτιστες λαϊκίστικες εφήμερες πολιτικές που απέχουν μακράν της παραγωγής πλούτου και της δίκαιης μοιρασιάς του αποτελέσματος, αλλά το κυριότερο αποτελούν προοίμιο κοινωνικών ενστάσεων και πολιτικών αναταραχών. Το πιο επικίνδυνο ωστόσο είναι η αδυναμία στη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών ηγετών ανά τον κόσμο να συναισθανθούν και να αντιληφθούν τη σοβαρότητα της κατάστασης ώστε να ενεργήσουν κατάλληλα με λήψη μέτρων και πολιτικών εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος».
-Αντώνης Ζαΐρης
«Οι φρενήρεις αποδόσεις που εξασφαλίζουν τα χρηματιστήρια, τα παράγωγα, τα ομόλογα και δεκάδες άλλα εξελιγμένα και περίπλοκα προϊόντα με κανέναν τρόπο δεν μπορούν να συγκριθούν με τα ισχνά κέρδη που αποφέρει η παραγωγή, που ωστόσο είτε στην πιο παραδοσιακή της μορφή (με την παραγωγή π.χ υλικών προϊόντων) είτε στην πιο σύγχρονη (παραγωγή υπηρεσιών και άυλων προϊόντων μηδενικού οριακού κόστους) συνεχίζει να αποτελεί την βάση επί της οποίας στηρίζεται η ανάπτυξη και η συσσώρευση. Αυτή η διαλεκτική αντίθεση, καθώς ενυπάρχει τόσο η ενότητα όσο και η σύγκρουση μεταξύ επεκτεινόμενων τραπεζών και συρικνούμενης παραγωγής, ορίζει και την ασταθή βάση επί της οποίας αναπτύσσεται ο χρηματοπιστωτικός κλάδος. Έχει μεγάλη σημασία πώς οι τράπεζες αποτελούν τον «μεγάλο ασθενή» παρότι διαρκώς αυξάνονται οι εποπτικοί μηχανισμοί και εισάγονται αυστηρότερα κριτήρια διαχείρισης»
-Λεωνίδας Βατικιώτης
Ποιοι κλάδοι θα πρωταγωνιστήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας;
Πρωταγωνιστές θα είναι οι κλάδοι που ηγούνται του τεχνολογικού μετασχηματισμού των σύγχρονων κοινωνιών.
-Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
-Βιοτεχνολογία
-Πληροφορική
-Ρομποτική
Στον αντίποδα, πακτωλοί ζεστού χρήματος -που αυξάνονται όσο οξύνεται η αντίθεση πλούτου φτώχειας- θα είναι τα κρυπτονομίσματα που αποτελούν την επιτομή της φούσκας και τα πολυτελή είδη όπως συμπυκνώνονται στο αρκτικόλεξο SWAG: ασήμι, κρασιά, είδη τέχνης και χρυσός.
-Λεωνίδας Βατικιώτης