«Κύριε Πρόεδρε, μην λέτε τίποτα εμπιστευτικό στο τηλέφωνο στον Reynaud. Η κυρία είναι ακόμα εκεί [δίπλα του] και ότι ακούει, το μεταφέρει παντού..».
Η κυρία, «με τα υπέροχα πόδια», όπως έλεγε ένας Βρετανός στρατηγός, ήταν η 38χρονη ερωμένη του Γάλλου πρωθυπουργού Paul Reynaud, η κόμισα Hélène de Portes. Βίος και πολιτεία. Δεν ήταν ο μοναδικός ηγέτης που μπέρδευε το κρεβάτι του με τις κρατικές υποθέσεις. Γι' αυτό και ο Αμερικανός διπλωμάτης συνιστούσε προσοχή στον Πρόεδρο Ρούσβελτ όταν μιλούσε μαζί του στο τηλέφωνο. Η κυρία ήταν γερμανόφιλη...
Τον Μάιο του 1940, όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στη Γαλλία, δεν θα μπορούσαν να περιμένουν καλύτερη εξέλιξη από δύο γερμανόφιλα «υπέροχα πόδια» στο κρεβάτι του Γάλλου πρωθυπουργού και ένα γαλλικό σύστημα υπό κατάρρευση.
Όσα μάθανε οι Γάλλοι αξιωματικοί στις στρατιωτικές σχολές της μεσοπολεμικής Γαλλίας ήταν για τα σκουπίδια: τακτικές αθεράπευτα παρωχημένες. Ακόμα και οι Γερμανοί στρατηγοί είχαν τρομοκρατηθεί από την ταχύτητα που κινούνταν οι μεραρχίες τους. Ωστόσο, ούτε η συμμαχία με την Μεγάλη Βρετανία κατάφερε τίποτα. Παρά τον εντυπωσιακό αριθμό ανδρών και στρατιωτικού υλικού που έστειλε το Λονδίνο στη Γαλλία (400.000 άνδρες), δεν άλλαξε τίποτα.
Απέναντι τους είχαν τους επαγγελματίες μαζικούς φονιάδες του Γ' Ράιχ. Οποιοδήποτε στρατιωτικό σώμα των Συμμάχων επιχειρούσε να αντιμετωπίσει μια γερμανική μεραρχία, καταστρεφόταν ή εκτοπιζόταν. Μέσα σε λίγα 48ωρα οι Γερμανοί είχα εισχωρήσει στα γαλλικά εδάφη σαν κοφτερό μαχαίρι σε κομμάτι βουτύρου. Οι εξαθλιωμένοι Βρετανοί και ένα μέρος του γαλλικού στρατού κυνηγήθηκαν και παγιδεύτηκαν σε ένα μικρό θύλακα στις βορειοδυτικές ακτές της Δουνκέρκης.
Το τρομαγμένο γαλλικό υπουργικό συμβούλιο είχε διχαστεί ψάχνοντας λύσεις. Από τη μία ήταν εκείνοι που υποστήριζαν την πρόταση του πρωθυπουργού Reynaud -που είχε καταντήσει ένα ράκος- για συνέχιση του πολέμου, έστω και από τις αποικίες. Από την άλλη ήταν εκείνοι που απαιτούσαν συνθηκολόγηση, με μπροστάρη τον γηραιό στρατάρχη Πεταίν... και την de Portes. Μέχρι να αποφασίσουν όμως οι Γάλλοι, στην Δουνκέρκη προμηνύονταν σφαγή και ο Τσόρτσιλ δεν ήταν διατεθειμένος να μείνει άπραγος.
...Και ξεκινάει η ταινία
Εδώ λοιπόν έρχεται η ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν που προσπάθησε μέσα σε 106 λεπτά να συμπυκνώσει το δράμα των Άγγλων να μεταφέρουν -κυρίως με ψαροκάϊκα και ιδιωτικά γιωτ- τον ηττημένο στρατό πίσω στην πατρίδα τους. Όλη η πλοκή είναι τρεις παράλληλες ιστορίες. Εκείνη του στρατιώτη που προσπαθεί να επιβιώσει σε εκείνη την κόλαση προκειμένου να επιβιβαστεί σε ένα σκάφος και να περάσει απέναντι. Την ιστορία του μεσήλικα ιδιοκτήτη σκάφους που επιχειρεί να μεταφέρει στρατιώτες από τη Δουνκέρκη στην Αγγλία και του πιλότου που καλύπτει τους δύο προηγούμενους από τη γερμανική αεροπορία.
Οι φεμινίστριες θίχτηκαν: Ευκαιρία για τους άνδρες να γιορτάσουν την αρρενωπότητά τους
Για την Mehera Bonner του περιοδικού Marie Claire, η ταινία ήταν λαβή για τους άνδρες «να γιορτάσουν την αρρενωπότητά τους» και της ήρθε να «ξεράσει» όταν την είδε. «Αν ήθελε ο Νόλαν να πρωτοτυπήσει γιατί δεν έκανε μια ταινία για τις γυναίκες στον Β' ΠΠ» έγραψε. «Εάν αυτή η ταινία ήταν μια φωτογραφία δύο ανθρώπων που βγαίνουν ραντεβού, θα ήταν ένας φουσκωμένος από γυμναστήριο που σπουδάζει στο Χάρβαρντ. Αν ήταν ένα ποτό θα ήταν ένας καβουρδισμένος καφές Stumptown. Αν ήταν ένας από τους φίλους σας, θα ήταν αυτός που ξεκινά τις προτάσεις του με το "Καταλαβαίνω αυτό που λες, αλλά"...». Η ταινία θα τρομάξει τον κόσμο και θα τον κάνει να μην αγωνιστεί ποτέ ξανά, έγραψε η Bonner.
Η Zoe Haylock έκατσε και μέτρησε πόσες λέξεις ξεστόμισαν γυναικεία χείλη στην ταινία και γράφει στο Refinery29:«Μαζί με μια ομάδα όμορφων ανδρών υπήρχαν μόνο δύο γυναίκες που και οι δυο μαζί πρόφεραν 47 λέξεις. Η ταινία θα μπορούσε να είχε προσθέσει κάπου άλλον έναν γυναικείο χαρακτήρα. Για παράδειγμα, ο Barry Keoghan, το αγόρι που επιβιβάζεται στο πλοιάριο για την Δουνκέρκη, θα μπορούσε να είναι κορίτσι».
Κλείνει το μάτι στους Brexiteers
O αρθρογράφος του Independent Tom Peck περιγράφει ότι η ταινία προωθεί την άποψη ότι «η Βρετανία βρισκόταν στα καλύτερά της όταν οι νέοι της πολεμούσαν και πέθαιναν εναντίον εθνών που σήμερα είναι φίλοι και γείτονές μας. Η Ε.Ε κάποτε έκανε τους πολιτικούς να δακρύσουν για την δυνατότητά της να διαφυλάξει την ειρήνη. Τώρα οι καταστροφείς Brexiteers βρίσκονται στην εξουσία ξανά».
H Sunny Singh της Guardian ισχυρίζεται πως ο Nigel Farage πετάει από χαρά διότι η ταινία επαληθεύει, καλλιτεχνικά, την πολιτική του για την «βρέξοδο». «Σε μια βαθιά διαιρεμένη και φοβισμένη Βρετανία» λέει, «οι επιλογές του Nolan επιτυγχάνουν να εγείρουν τη φαντασία των οπαδών του Brexit, αλλά δεν καταφέρνουν να μιλήσουν για την ιστορία της Επιχείρησης Dynamo, του πολέμου και της Βρετανίας. Το πιο σημαντικό, μας απογοητεύουν όλους, ως ανθρώπους και ως έθνος».
Και συνεχίζει «Η ταινία είναι μια αθέλητα επίκαιρη, ελαφρά συγκαλυμμένη φαντασίωση των υποστηρικτών του Brexit, στην οποία θαρραλέοι Βρετανοί υποχωρούν ηρωικά από τις επικίνδυνες ακτές της Ευρώπης». Η Singh υπογραμμίζει ότι η ταινία ενισχύει το αφήγημα ότι η Βρετανία, όπως είναι σήμερα -και όχι η αλλοτινή αυτοκρατορία- ήταν αυτή που στάθηκε μόνη της απέναντι στον «ευρωπαϊκό κίνδυνο».
Δεν βλέπουμε μαύρους και Ινδούς: ρατσιστικό ξέπλυμα των λευκών
Μερικά από τα ερωτήματα της Sunny Singh είναι:«Ο Νόλαν βαδίζει στα χνάρια σκηνοθετών και πολιτικών που επέλεξαν να ξεπλύνουν το παρελθόν. Γιατί ήταν τόσο σημαντικό για τον Νόλαν να απαλείψει όλους τους μη λευκούς από τα πλοία και την παραλία; Γιατί ήταν τόσο σημαντικό να φανεί ότι τα στρατεύματα διασώθηκαν μόνο από λευκούς ναυτικούς; Τι θα συνέβαινε αν στις παραλίες φαίνονται και άνδρες με τουρμπάνια και όχι μόνο με κράνη; Γιατί ήταν τόσο σημαντικό να φανεί ότι τα πυρά κάλυψης τα παρείχαν οι λευκοί Γάλλοι και όχι Αφρικανοί και Μεσανατολίτες; Θα μπορούσε το αντι-μεταναστευτικό αίσθημα να οπλοποιηθεί το ίδιο εύκολα, είτε από την αριστερά είτε την δεξιά- εάν οι αξιοπρεπείς, δουλευταράδες Βρετανοί γνώριζαν και εκτιμούσαν ότι μεγάλο μέρος της ζωής, της ασφάλειάς και της ευημερίας τους οφείλεται σε μη βρετανικές θυσίες;»
Ο ανταποκριτής του Independent στην Βυρηττό Robert Fisk, γράφει πως «αν οι Γάλλοι ταπεινώθηκαν στην κινηματογραφική «Δουνκέρκη» του Νόλαν, τι τύχη μπορεί να έχουν οι Μουσουλμάνοι; Ή οι μαύροι στρατιώτες; Δεν γίνεται λόγος για τον Farage που μας παρότρυνε να δούμε την ταινία του Νόλαν. Οι Βρετανοί το 1940 ήταν τουλάχιστον μόνοι. Χρειάστηκε να περάσει μια γενιά για να δημιουργηθεί η Ευρώπη χωρίς καμία σφαγή. 72 χρόνια ειρήνης. Και τώρα διαπράττουμε άλλη μια Δουνκέρκη ξανά».
Θεωρίες συνωμοσίας με μια ταινία του Νόλαν
Το πρόβλημα για το φεμινιστικό επιχείρημα είναι ότι στην Δουνκέρκη πολέμησαν και έχασαν τη ζωή τους άνδρες. Και αυτό δεν έγινε για να αποδείξουν την αρρενωπότητα τους. Οποιοσδήποτε στρατιώτης στον κόσμο θα ήθελε να επιστρέψει σπίτι του. Η Bonner κριτικάρει μια ταινία έχοντας στο μυαλό της κάποιες αντιδράσεις πιτσιρικάδων που έχουν εύκολα «στύση» με πόλεμο και μπαμ μπουμ αλλά στην πραγματικότητα δημιουργεί μια διχοτόμηση ανάμεσα στα δύο φύλα.
Η αδιόρθωτη μανία κάποιων γυναικών να βλέπουν παντού και πάντα ότι υπο-αντιπροσώπευονται -ακόμα και στην τέχνη- στην ουσία διαιωνίζει την αυτο-εκπληρούμενη μειονεξία τους. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν γυναίκες στις ακτές θα έπρεπε να τις εφεύρουμε. Παρά το γεγονός ότι τα σκάφη που μετέφεραν τους στρατιώτες τα οδήγησαν άνδρες, έπρεπε να βάλουμε ένα κοριτσάκι έτσι σαν «γλάστρα» (πόσο βαθιά «φεμινιστικό» και ταυτόχρονα θυματοποιητικό).
Σχετικά με τη «λευκή κυριαρχία» της ταινίας, ας θυμηθούμε την ταινία Εξιλέωση. Η ιστορικός σύμβουλος της ταινίας Juliet Gardiner είχε πει ότι «ήταν αδύνατο να υπήρχαν μαύροι στο Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα» στην Δουνκέρκη. Στην Βρετανία, εξάλλου, του 1940 υπήρχαν μόνο 10.000 έγχρωμοι.
Παρόλα αυτά στις ακτές υπήρχαν μη λευκοί. Από πλευράς Βρετανών ήταν ένα απόσπασμα 1.800 Ινδών ενώ από πλευράς Γάλλων υπήρχαν αφρικανικά στρατεύματα (στους οποίους άλλαξαν τα «φώτα» μεταπολεμικά). Στη Μάχη της Γαλλίας οι Γερμανοί τα βρήκαν σκούρα με την 1η Μαροκινή ΜΠ και την 3η Βορειοαφρικανική Μεραρχία.
Στην ταινία βλέπουμε έναν Γάλλο στρατιώτη αλλά για τον ιστορικό, John Broich, «Στην ουσία στρατιώτες από το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία και από αλλού ήταν το κλειδί για να καθυστερήσει η γερμανική επίθεση. Άλλοι Αφρικανοί στρατιώτες έφτασαν στην Αγγλία και βοήθησαν να σχηματιστεί ο στρατός των Ελεύθερων Γάλλων και να πολεμήσουν σύντομα τον Άξονα. Ο αριθμός των Ινδών ήταν πολύ μικρός αλλά η εμφάνισή τους στην ταινία θα ήταν μια καλή ευκαιρία να υπενθυμιστεί ο κεντρικός ρόλος των Ινδών στον πόλεμο». Καλά όλα αυτά αλλά η ταινία επικεντρώνεται στη διάσχιση του καναλιού της Μάγχης και όχι σε όλη τη μάχη της Γαλλίας. Σίγουρα θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε κάποια τουρμπάνια στις ακτές, μα αλήθεια το γεγονός ότι φακός δεν έπεσε πάνω στους μόλις 1.800 Iνδούς σημαίνει ότι η ταινία έχει μυρωδιά "white supremacy";
Θυμίζω ότι στην Εξιλέωση προσθέσανε σκηνή με έγχρωμο Βρετανό στρατιώτη μόνο και μόνο για «να αντικατοπτρίζει την σημερινή πολυπολιτισμική κοινωνία» δίνοντας έτσι «μια παραπλανητική εντύπωση για το πώς ήταν η Βρετανία τότε» είπε η Juliet Gardiner.
Με τη λογική λοιπόν του πολλαπλού αποκλεισμού θα έπρεπε να διαμαρτυρηθούν οι φιλοζωϊκές γιατί ο φακός δεν έδειξε τα 2.000 γαϊδουράκια των εφοδιοπομπών των Ινδών. Θα έπρεπε ίσως να διαμαρτυρηθούν οι ακτιβιστές ΛΟΑΤ διότι δεν είδαμε ομοφυλόφιλους στρατιώτες, οπότε η ταινία είναι ομοφοβική. Η ταινία επίσης δεν επικεντρώνεται καθόλου στον στρατό του Άξονα. Μήπως θα έπρεπε να διαμαρτυρηθούν και οι Γερμανοί;
Όσο για τον παραλληλισμό Brexit τι να πει κανείς. Επειδή η ταινία αρέσει στον Farage δεν σημαίνει ότι μπορούν να την καπηλευτούν οι Βρετανοί που ψήφισαν την έξοδο από την Ε.Ε. Δηλαδή το γεγονός ότι το άγαλμα του Λεωνίδα, στις Θερμοπύλες, το προσκυνάν οι ναζιστές της Χρυσής Αυγής σημαίνει ότι δεν πρέπει να το επισκέπτονται άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα του βρετανικού έθνους δεν καταδεικνύονται από ένα δημοψήφισμα. Εάν ο κόσμος σχηματίσει την άποψη ότι οι Βρετανοί ήταν οι μοναδικοί ήρωες που υπέφεραν στον πόλεμο, δεν φταίει ο Νόλαν γι' αυτό αλλά τα εκπαιδευτικά συστήματα των ευρωπαϊκών χωρών που φτιάχνουν καταναλωτές και όχι σκεπτόμενους πολίτες. Και εν πάση περιπτώσει υπάρχουν και οι δωρεάν βιβλιοθήκες...
Η σινε-κινδυνολογία των «ευρω-πασιφιστών» Bremainers αγνοεί ότι η Ε.Ε μπορεί να κατάφερε την ειρήνη στο εσωτερικό της Ευρώπης -με τραγική αποτυχία την Γιουγκοσλαβία- αλλά συντηρούσε και συντηρεί πολέμους σε όλο κόσμο. Αρκεί να είναι μακριά από εμάς, ε; Ο Νόλαν, δηλαδή, ερεθίζει τους «φιλοπόλεμους» και «εθνικιστές» Brexiteers που όπως και στην Δουνκέρκη εγκατέλειψαν την Ευρώπη. Αποσιωπάται όμως το γεγονός πριν το δραπετεύσουν οι κακοί «Brexiteers», το τρίο Τσόρτσιλ-Ζαν Μονέ-Ντε Γκωλ πρότεινε τον Μάιο του 1940 στη γαλλική κυβέρνηση μια γαλλοβρετανική Ένωση με κοινό νόμισμα, ιθαγένεια, κοινή εξωτερική πολιτική κτλ (αν θυμίζει κάτι αυτό) για να αντιμετωπίσουν σοβαρά τη Γερμανία. Η πλειονότητα των Γάλλων πολιτικών την απέρριψαν, ο Πεταίν ανέλαβε και η Γαλλία παραδόθηκε. Το αν αυτή η ανεπιτυχής πρώιμη «Ευρωπαϊκή Ένωση» αποτελούσε ρεαλιστική λύση στον γερμανικό κίνδυνο συζητιέται.
Τελικά, κατά τραγική ειρωνεία, εφτά χρόνια μετά την εκκένωση, το 1947, οι Βρετανοί υπό την κυβέρνηση των Εργατικών, επέστρεψαν στην ίδια πόλη που άφησαν και συμφώνησαν με τους Γάλλους (Treaty of Alliance and Mutual Assistance) να αμυνθούν από κοινού σε μια μελλοντική γερμανική επίθεση.
Και επιστρέφουμε στο δραματικό ρομαντικό φινάλε της ιστορίας
H Δουνκέρκη εκκενώθηκε, το Παρίσι έπεσε και λίγες αργότερα κάπου στη νότια Γαλλία σε ένα δρόμο κοντά στο Frontignan, ένα Renault Juvaquatre έτρεχε ξέφρενα ώσπου ο οδηγός έχασε τον έλεγχο του και καρφώθηκε πάνω σε έναν πλάτανο. Ο οδηγός τραυματίστηκε και η συνοδηγός του σχεδόν αποκεφαλίστηκε από την πρόσκρουση. Έτσι έληξε τραγικά ο έρωτας του ισχυρότερου ζευγαριού της Γαλλίας, της Hélène de Portes και του Paul Reynaud, σε έναν επαρχιακό δρόμο.
Όταν έμαθε ο Ντε Γκωλ για το τροχαίο δήλωσε ικανοποιημένος, «εύχομαι η τσούλα να είναι νεκρή». Αν υπήρχε ο ρόλος της de Portes στην ταινία και έμπαινε αυτή η ατάκα μάλλον δεν θα άρεσε στο Marie Claire, είναι σεξιστικό ε;