Εννιά χρόνια μετά το αξέχαστο καλοκαίρι του 2015, που σηματοδότησε τον ιστορικό συμβιβασμό του ΣΥΡΙΖΑ με την πραγματικότητα, στη θέση της προηγούμενης κυβερνητικής παράταξης βρίσκονται 5 μικρά κόμματα, που φυτοζωούν στην περιοχή του 3%, ανίκανα να μιλήσουν μεταξύ τους, ανακυκλώνοντας τη μιζέρια και τον μικρομεγαλισμό τους, στο όνομα του λαού πάντα.
Η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου είναι αυτήν τη στιγμή το σχετικά πιο εδραιωμένο από αυτά τα κόμματα. Στις περσινές βουλευτικές εκλογές, κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή με 3,2% και 8 έδρες. Σήμερα, έχει 6 βουλευτές, καθώς έχουν ανεξαρτητοποιηθεί ο Μιχάλης Χουρδάκης (Α’ Θεσ/νίκης) και η Αρετή Παπαϊωάννου (Β’ Θεσ/νίκης). Παραμένει κοινοβουλευτική ομάδα, καθώς ο Κανονισμός της Βουλής προβλέπει ότι στην περίπτωση ομάδων που προέρχονται από κόμματα που κατήλθαν στις εκλογές, ο ελάχιστος αριθμός βουλευτών για τη διατήρηση κοινοβουλευτικής ομάδας είναι 5. Στις φετινές ευρωεκλογές, ανέβασε το ποσοστό της σε 3,4% και εξέλεξε μία ευρωβουλεύτρια, τη Μαρία Ζαχαρία. Στα τελευταία γκάλοπ, έχει ανοδική τάση, με μεσοσταθμικό ποσοστό 4,5%. Η πληθωρική προσωπικότητα και η κοινοβουλευτική δράση της πρώην Προέδρου της Βουλής και Προέδρου του κόμματος φαίνεται να αποδίδουν καρπούς.
Το Μερα25 του Γιάνη Βαρουφάκη δεν κατάφερε να εκπροσωπείται πλέον ούτε στη Βουλή ούτε στην Ευρωβουλή (κι όχι τίποτ’ άλλο, το ’25 πλησιάζει επικίνδυνα). Η μόνη κοινοβουλευτική περίοδος, όπου εκπροσωπούταν στη Βουλή ήταν η προηγούμενη 4ετία (2019-23), έχοντας τις 9 έδρες που του είχε διασφαλίσει το 3,4% των εκλογών του 2019. Στις ευρωεκλογές του 2019, είχε χάσει την έδρα για 49 ψήφους πανελλαδικά (είχε λάβει ποσοστό 2,999%, το πιο οριακό από καθιερώσεως του πλαφόν του 3%). Διατηρεί μια αξιοσημείωτη σταθερότητα στο επίπεδο του 2,5%, ακόμα και στα τελευταία γκάλοπ. Δεν φαίνεται ούτε να χάνει ούτε και να κερδίζει, όμως.
Η Νέα Αριστερά, που προέκυψε από διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ πριν ένα χρόνο, έχει κοινοβουλευτική ομάδα 11 βουλευτών εκ των εκλεγέντων με τον ΣΥΡΙΖΑ στις περσινές εκλογές. Συγκεντρώνει μεγάλο μέρος του πρώην κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ και πρόσφατα οργάνωσε το 1 Συνέδριό της, με συνεκτικές επεξεργασίες. Δυσανάλογα με το προβεβλημένο των στελεχών της (Χαρίτσης, Αχτσιόγλου, Σακελλαρίδης κ.ά.), δεν κατάφερε ούτε να εκλέξει ευρωβουλευτή ούτε να κάνει την έκπληξη στα γκάλοπ. Παραμένει «κολλημένη» επίσης στο 2,5%.
Το νεοπαγές Κίνημα Δημοκρατίας του Στέφανου Κασσελάκη δεν καταφέρνει μέχρι στιγμής να συγκεντρώσει τους 10 βουλευτές που απαιτούνται για τη συγκρότηση κοινοβουλευτικής ομάδας χωρίς να έχει προηγηθεί κάθοδός του ως κόμματος σε εκλογές. Η ιδρυτική διακήρυξη του προηγούμενου Σαββάτου 23 Νοεμβρίου 2024, που έχει σύγχρονο κεντροαριστερό πρόσημο, υπογράφτηκε από 5 βουλευτές ανεξαρτητοποιηθέντες από τον ΣΥΡΙΖΑ. Τα πρώτα γκάλοπ που το συμπεριλαμβάνουν τού δίνουν μεσοσταθμικά ένα ποσοστό γύρω στο 4,8%, ωστόσο μένει να φανεί πώς θα κινηθεί στο άμεσο μέλλον.
Αφήσαμε τελευταίο τον -εναπομείναντα- ΣΥΡΙΖΑ, που χθες είδε τον Σωκράτη Φάμελλο να εκλέγεται ως Προέδρος του κόμματος, σε μια ικανοποιητική εκλογή (από πλευράς προσέλευσης και διαδικασίας). Ο νέος Πρόεδρος έχει ένα μετριοπαθές προφίλ, το οποίο μπορεί να συσπειρώσει την παραδοσιακή εκλογική βάση του κόμματος, ωστόσο εκτιμάται ότι θα δυσκολευτεί να ελκύσει ψηφοφόρους από άλλους χώρους. Η φθορά του χώρου υπήρξε ραγδαία μετά τις περσινές εκλογές, γεγονός που αντανακλάστηκε και στη μειωμένη προσέλευση ψηφοφόρων στη διαδικασία εκλογής αρχηγού (70 χιλιάδες, έναντι 140 χιλιάδων πέρσι και 303 χιλιάδων στο ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο). Τα τελευταία γκάλοπ έδιναν στον ΣΥΡΙΖΑ μεσοσταθμικά 5,3%, ωστόσο θα πρέπει να δούμε τα επόμενα, για την – όποια – δυναμική ενδεχομένως του προσδώσει ο νέος Πρόεδρος. Μετά τις απανωτές αποχωρήσεις βουλευτών και την απώλεια της ιδιότητας της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διαθέτει πλέον 29 βουλευτές.
Ποια είναι, λοιπόν, η συνολική εικόνα, του ιδεολογικού χώρου της Αριστεράς/Κεντροαριστεράς μεταξύ του ΚΚΕ και του ΠΑΣΟΚ; 5 κόμματα, εν πολλοίς αλληλοσπαρασσόμενα, που αθροίζουν (στα γκάλοπ) περί το 20% (άρα, θεωρητικά ενωμένα, θα μπορούσαν να διατηρούν τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης). Ένας χώρος απολύτως αναγκαίος για τη δημοκρατία, με μεγάλη ιστορικότητα και σημαντικές προσωπικότητες, εμφανίζεται κατακερματισμένος και χωρίς ελπίδα να εκφράσει τις αγωνίες των τάξεων, για τις οποίες υποτίθεται υπάρχει.
Είναι πολλοί οι λόγοι για αυτήν την κατάσταση:
Το κυβερνητικό παρελθόν του ΣΥΡΙΖΑ και ιδίως τα γεγονότα του 2015 (δημοψήφισμα, κωλοτούμπα, 3 Μνημόνιο) παραμένουν εξαιρετικά τραυματικά.
Το γεγονός ότι την τετραετία 2019-2023 όχι μόνο δεν έφθειρε την κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά εφθάρη ο ίδιος περαιτέρω, πέφτοντας από το 32% του 2019 στο 18% του 2023, πρόσθεσε ηττοπάθεια.
Η άνοδος του ΚΚΕ από τη μία και του ΠΑΣΟΚ από την άλλη επιταχύνει τη συρρίκνωση του ενδιάμεσου χώρου.
Οι ηγετικές προσωπικότητες των εμπλεκομένων αρχηγών είναι πολύ έντονες για να υπαχθούν η μία στην άλλη. Όλοι θέλουν να είναι αρχηγοί.
Έχουν διαρραγεί και η αξιοπιστία, η εμπιστοσύνη και η συνοχή. Ο χώρος είναι απίστευτα τραυματισμένος και απαξιωμένος – έχει υποστεί αυτό που λέγεται ‘reputational damage’ (βλάβη φήμης) και η επούλωση των πληγών θέλει πολύ γενναίες υπερβάσεις, από όλες τις πλευρές.
Ποια θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα βήματα; Μα τι άλλο από το να έλθουν όλοι αυτοί οι παίκτες πιο κοντά. Τι έχουν να χωρίσουν, πέρα από τον ναρκισσισμό και την καχυποψία τους; Οι ιδεολογικές διαφορές τους είναι ελάχιστες. Ο χώρος και ο κόσμος που διεκδικούν, ίδιος.
Για αρχή, εφόσον ο λόγος ίδρυσης της Νέας Αριστεράς ήταν η αποστροφή των στελεχών της προς την Προεδρία Κασσελάκη στον ΣΥΡΙΖΑ και ο τελευταίος αποχώρησε επίσης από τον ΣΥΡΙΖΑ, η προσέγγιση Νέας Αριστεράς-ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν ως ιδέα. Θα μπορούσαν ακόμα και να συγκροτήσουν συνασπισμό κομμάτων (αν όχι να επανενωθούν τελείως). Πάντως ο «κοινός εχθρός», και μαζί και το πρόσχημα, εξέλιπε πλέον. Το ίδιο ισχύει και για την προσέγγιση Πλεύση Ελευθερίας – Κινήματος Δημοκρατίας, η οποία επίσης δεν θα εξέπληττε.
Σε δεύτερο στάδιο, όλα τα παραπάνω 5 κόμματα πρέπει να κληθούν να συμμετάσχουν σε ένα τουλάχιστον φόρουμ συζήτησης / συνεργασίας. Όσα έχουν βουλευτές, θα μπορούσαν να λάβουν από κοινού κοινοβουλευτικές πρωτοβουλίες. 55 βουλευτές στη σημερινή Βουλή, που εκλέχτηκαν με τον ΣΥΡΙΖΑ ή την Πλεύση Ελευθερίας, ανεξαρτήτως πού έχουν καταλήξει σήμερα, μπορούν να πάρουν σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες. Αν θέλουν.
Σε τρίτο στάδιο, με προοπτική τις βουλευτικές εκλογές του 2027, θα μπορούσε να εξετασθεί η σύμπηξη εκλογικού συνασπισμού. Χρόνος υπάρχει. Ακόμα και το μοντέλο της συμπροεδρίας των Γερμανών Πρασίνων θα μπορούσε να εξετασθεί για την περίπτωσή τους. Δηλαδή, να ιδρυθεί ένας συνασπισμός από τα 5 κόμματα (χωρίς να χρειαστεί να καταργηθούν ή να συγχωνευτούν), με συμπροεδρία των αρχηγών τους (ή ακόμα και με εναλλαγή στην προεδρία, βαθιά αρχαιοελληνικό). Ο εκλογικός νόμος επιτρέπει τους συνασπισμούς κομμάτων. Το παράδειγμα συσπείρωσης της γαλλικής Αριστεράς στο ‘Νέο Λαϊκό Μέτωπο’ στις βουλευτικές του καλοκαιριού ήταν απολύτως χρήσιμο τού πώς μπορούν να συνασπιστούν εκλογικά απολύτως ετερόκλητα κόμματα, από την Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν έως το συστημικό Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Και βέβαια, δεν αρκεί η τεχνητή, προσωρινή εκλογική συγκόλληση. Απαιτείται προγραμματικό πλαίσιο. Δέσμευση σε ένα ελάχιστο κοινό πρόγραμμα. Συγκεκριμένες, εφαρμόσιμες προτάσεις. Προτεραιότητες, που να εξειδικευτούν και να επικοινωνηθούν.
Το τελευταίο που χρειάζεται η ελληνική κοινωνία και οι ευαλωτότερες τάξεις της είναι μια ακόμα πολιτική σαπουνόπερα ανάμεσα σε προοδευτικούς, θεατρικώς δρώντες.
Αν δεν συμβεί η ανωτέρω προγραμματική και εκλογική (αν όχι και οργανωτική) προσέγγιση, τουλάχιστον 3 από τα 5 αυτά μικρά κόμματα κινδυνεύουν με αποκλεισμό από την επόμενη Βουλή. Ήδη διαρρέουν ιδέες για άνοδο του πλαφόν εισόδου στη Βουλή από το 3% στο 5%. Αυτό μπορεί να αφήσει και όλους τελικά απ’ έξω. Όλοι θα έχουν εξοντώσει όλους. Και θα είναι πολύ ειρωνικό, εφόσον σήμερα φαίνεται να διατηρούν το 1/5 του εκλογικού σώματος.
Αν δεν πρυτανεύσει μια ελάχιστη ταπεινοφροσύνη ανάμεσα στους εμπλεκόμενους, κινδυνεύουν να τιμωρηθούν συλλήβδην από τον ελληνικό λαό στις επόμενες εκλογές, για τον οποίο οι σειρήνες της υπερδεξιάς πιθανώς να ηχήσουν ελκυστικότερες.