Στην επαγγελματική μας σταδιοδρομία θα συναντήσουμε δύσκολους συναδέλφους. Άλλους που μας «φορτίζουν» ή μας «αδειάζουν» συναισθηματικά, άλλους που είναι ενοχλητικοί, άλλους που είναι αφόρητα βαρετοί. Αλλά ένας νάρκισσος συνάδελφος είναι ένας από τους χειρότερους τύπους που μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε και χαρακτηρίζεται συνήθως ως αλαζονικό, εγωκεντρικό και απαιτητικό άτομο.
Οι νάρκισσοι είναι ανασφαλείς και δεν μπορούν να διαχειριστούν την κριτική. Μπορούν να κάνουν τις αποτυχίες τους να φαίνονται σαν να είναι δική μας ευθύνη, βλάπτοντας την αυτοεκτίμησή μας για να ενισχύσουν τη δική τους. Και σύμφωνα με τη Μαρί-Λάιν Τζερμέιν, καθηγήτρια ανθρώπινου δυναμικού στο Πανεπιστήμιο West Carolina και συγγραφέα του βιβλίου «Narcissism at Work: Personality Disorders of Corporate Leaders», οι νάρκισσοι βρίσκουν συχνά «ασφαλές καταφύγιο» στο χώρο εργασίας.
«Πολύ συχνά καταλήγουν σε κορυφαίες θέσεις οργανισμών επειδή είναι έξυπνοι και μπορούν να χειραγωγούν τους άλλους. Ο χώρος εργασίας είναι τέλειος για αυτό. Αν τα πάνε καλά, θα αναγνωριστούν. Θα πάρουν προαγωγή. Θα αποκτήσουν κύρος. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κάτι που μπορούν να έχουν από τις προσωπικές τους σχέσεις».
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, τα συμπτώματα της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας μπορεί να περιλαμβάνουν συνεχής προσοχή και επιβεβαίωση, εμμονή με την ιδέα της νίκης χωρίς να δέχεται την αποτυχία, συνεχής ανάγκη για θαυμασμό και έπαινο, συνεχής εκμετάλλευση των άλλων, απαίτηση ειδικής μεταχείρισης, αρνητική αντίδραση στην κριτική.
Αν και η διάγνωση ναρκισσισμού αφορά τους ειδικούς, το να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί ένας νάρκισσος μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε να βάζουμε όρια σε περίπτωση που χρειαστεί να συνεργαστούμε με κάποιον που φαίνεται να ταιριάζει στο προφίλ αυτό.
Αυτές είναι οι μεγάλες διαφορές μεταξύ ενός συναδέλφου που έχει ανάγκη για θαυμασμό και μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και ενός συναδέλφου που εμφανίζει χαρακτηριστικά ναρκισσισμού.
1. Οι συνάδελφοι με αυτοπεποίθηση αποδέχονται τους άλλους να είναι το κέντρο της προσοχής - Οι νάρκισσοι πρέπει πάντα να έχουν τον τελευταίο λόγο
Η ψυχολόγος Περπέτσουα Νίο, που συνεργάζεται με άτομα που έχουν αντιμετωπίσει ναρκισσιστική κακοποίηση, είπε ότι η ανάγκη να εμποδίσουν την επιτυχία κάποιου, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του ναρκισσισμού. Μπορεί να σου μιλήσουν ή να σε διακόπτουν συχνά.
Οι συνάδελφοι με αυτοπεποίθηση μπορούν να χαρούν την επιτυχία τρίτων και θέλουν να δουν τους συναδέλφους τους να ξεχωρίζουν, ενώ ένας νάρκισσος «θα χωθεί σε οποιοδήποτε θέμα, ακόμα κι αν είναι εντελώς άσχετο, με σκοπό να κλέψει την επιτυχία και να την κάνει δική του».
2. Οι νάρκισσοι είναι γοητευτικοί — έως ότου η σχέση μας παύει να τους εξυπηρετεί
Στην αρχή μιας εργασιακής σχέσης, οι νάρκισσοι είναι καλοί στο να εντυπωσιάζουν και να χειραγωγούν τους στόχους τους για να αισθάνονται το κέντρο της προσοχής, λέει η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν.
Αλλά όταν σταματήσουμε να τους βοηθάμε να αισθάνονται ανώτεροι και σημαντικοί, να μην εκπλαγούμε αν δούμε μια ξαφνική αλλαγή στη στάση τους απέναντί μας, ακόμα κι αν είναι μήνες ή χρόνια αργότερα.
«Μπορούμε να τροφοδοτούμε τις ανάγκες τους, επομένως δεν χρειάζεται να εμφανίζουν κανένα από αυτά τα αρνητικά σημάδια. Όταν τους δημιουργούμε πρόβλημα τότε αρχίζουν να δείχνουν αρνητική συμπεριφορά».
3. Πιστεύουν ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και επιδεικνύουν μια συνεχή έλλειψη ενσυναίσθησης προς τους συναδέλφους
Ο καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν βρίσκει την έλλειψη ενσυναίσθησης ως τον ακρογωνιαίο λίθο του ναρκισσισμού, κάτι που διακρίνει τους ναρκισσιστές συναδέλφους από αυτούς που έχουν απλώς αυτοπεποίθηση. Δεν τους νοιάζει αν η επιτυχία τους έρχεται σε βάρος μας και δεν έχουν κανένα ενδοιασμό στο να κλέψουν τις ιδέες μας.
«Θα κάνουν τα πάντα για κύρος και εξουσία. Δεν έχει σημασία αν πρέπει να κλέψουν τις ιδέες άλλου προκειμένου να πάρουν εκείνοι τα εύσημα».
«Τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας, δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Βρίσκονται σε ένα ανελέητο κυνήγι προκειμένου να βεβαιωθούν ότι τυγχάνουν προσοχής, έγκρισης, κύρους, θαυμασμού, κατανόησης, ενθάρρυνσης, δύναμης, τελειότητας, χρημάτων, μερικές φορές ακόμα και ομορφιάς».
Αυτή η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί επίσης να εκδηλωθεί ως εγωισμός, περιφρόνηση και έλλειψη συμπόνιας για τους άλλους ανθρώπους. Οι νάρκισσοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να μας μειώσουν και να μας παρενοχλήσουν.
Ενδέχεται να επιδεικνύουν αδιαφορία, ιδίως όταν οι επαναλαμβανόμενες προσπάθειές μας να θέσουμε τα όρια μας δεν τηρούνται, λέει η ψυχολόγος, Περπέτσουα Νίο.
4. Δεν αντέχουν την κριτική
Οι νάρκισσοι δεν αναλογίζονται τα λάθη ή δεν τα αποδέχονται. Ξεσπούν όταν ακούν αρνητικά σχόλια, γιατί έτσι όπως το αντιλαμβάνονται, «δεν επικρίνουμε απλώς την δουλειά τους, επικρίνουμε την αυτοεκτίμησή τους», λέει η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν.
Μας κάνουν να νιώθουμε μικροί για να αισθάνονται μεγάλοι. Εάν ένα άτομο χάσει τον έλεγχο και θυμώσει μαζί μας επειδή του κάνουμε κάποια εποικοδομητική κριτική, αυτό για τον νάρκισσο αποτελεί κόκκινη σημαία.
5. Οι νάρκισσοι πιστεύουν ότι είτε είμαστε μαζί τους ή εναντίον τους
Δεν υπάρχει ουδέτερο έδαφος με τους νάρκισσους συναδέλφους.
«Έχουν μια προσέγγιση στη ζωή που είναι χωρισμένη στα δύο. Είναι όλα ή τίποτα. Είναι είτε καλό είτε κακό. Είσαι είτε νικητής είτε ηττημένος», λέει η Μαρί-Λάιν Τζερμέινο. «Δεν τα πάνε καλά με την ήττα».
Εάν υποστηρίζουμε έναν νάρκισσο συνάδελφο, είμαστε μαζί του. «Αλλά τη μέρα που θα τους επικρίνουμε, τη μέρα που δεν τους υποστηρίζουμε πια, τότε θα περάσουμε στην πλευρά του εχθρού».
Πως αντιμετωπίζουμε έναν ναρκισσιστή συνάδελφο
Απομακρινόμαστε
Έχουμε κάθε δικαίωμα να θέτουμε όρια, ακόμα κι αν ένας νάρκισσος μας πει το αντίθετο λέει η ψυχολόγος, Περπέτσουα Νίο ενώ η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν συστήνει να περιορίσουμε τόσο την προσοχή όσο και τον έπαινο που τους δίνουμε.
«Τους αρέσει να βλέπουν τους ανθρώπους να χάνουν την ψυχραιμία τους. Είναι μέρος της επίδειξης δύναμης, ενώ είναι και λίγο σαδιστές. Θέλουν να μας κάνουν να φαινόμαστε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις αντιδράσεις μας, ώστε να μπορούν να πουν στο μέλλον ότι είμαστε ευαίσθητοι και δύσκολοι», λέει η Νίο.
Τεκμηριώνουμε την προσφορά μας
Οι ναρκισσιστές είναι πιθανό να μας ρίξουν μπροστά στις ρόδες του λεωφορείου, επομένως είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τα επιτεύγματά της δουλειάς μας.
«Μπορεί να χρειαστεί να δικαιολογήσουμε την προσφορά μας. Είναι λυπηρό, αλλά είναι αλήθεια», λέει η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν.
Απευθυνόμαστε στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού
Εάν ο νάρκισσος μας επιπλήττει και μας μειώνει θα πρέπει να το μεταφέρουμε στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, λέει η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν.
Δυστυχώς, οι ναρκισσοι τείνουν να έχουν υψηλές επιδόσεις που συχνά εκτιμώνται από τον εργασιακό χώρο. Εάν δεν είναι δυνατή η αλλαγή τμήματος ή αισθανόμαστε ότι τα παράπονά μας, τότε ίσως έχει έρθει η ώρα για αλλαγή εργασιακού χώρου, λέει η καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν.
«Είναι πραγματικά δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι εμείς, το θύμα, πρέπει να φύγουμε, αλλά αυτό είναι μια τακτική αυτοπροστασίας. Πρέπει να μπορούμε να αναγνωρίζουμε όχι μόνο την επιζήμια συμπεριφορά του ατόμου με Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας αλλά να φροντίζουμε και για την ψυχική μας υγεία, που είναι το πιο σημαντικό».
Βρίσκουμε στήριξη εκτός εργασιακού χώρου
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Μαρί-Λάιν Τζερμέιν, οι ναρκισσοι συνάδελφοι είναι καλοί στο να μας κάνουν να νιώθουμε ότι είμαστε το πρόβλημα, επομένως είναι σημαντικό να βρούμε στήριξη σε ένα αγαπημένο πρόσωπο ή έναν ψυχθεραπευτή που μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε ότι «δεν υπάρχει τίποτα κακό με εμάς».