Μεταξύ των εξαγγελιών του υπουργού Άμυνας, Νίκου Δένδια, στο Λοριάν της Γαλλίας κατά την τελετή καθέλκυσης της φρεγάτας «Νέαρχος»- πέραν της έναρξης διαπραγματεύσεων για την προμήθεια τέταρτης φρεγάτας FDI HN (Belh@rra), που θεωρείται ότι έχει «κλειδώσει»- ήταν και η αγορά πυραύλων cruise SCALP Naval, που προορίζονται να εξοπλίζουν τις 3 από 4 φρεγάτες FDI του Πολεμικού Ναυτικού.
Ειδικότερα, ο κ. Δένδιας είπε πως «παράγοντα ισχύος θα αποτελούν και τα νέα προηγμένα στρατηγικά όπλα των νέων φρεγατών μας. Η φρεγάτα “Νέαρχος”, όπως ο “Φορμίων” και η τέταρτη φρεγάτα, θα ενσωματώνουν περαιτέρω τεχνολογίες που θα παρέχουν νέες δυνατότητες, γιατί στοιχείο της διαπραγμάτευσής μας θα είναι αυτές οι τρεις φρεγάτες να φέρουν τον στρατηγικό πύραυλο SCALP Naval, ίσως τον πιο προηγμένο πύραυλο “cruise” που μπορεί να πλήττει στόχους στρατηγικής σημασίας σε αποστάσεις άνω των χιλίων χιλιομέτρων, με πολύ μεγάλη ακρίβεια».
Τι είναι ο SCALP Naval
Ο SCALP Naval ανήκει στην κατηγορία των πυραύλων cruise (χαρακτηρίζονται και ως πύραυλοι πλεύσης).
Αντίθετα με τους βαλλιστικούς πυραύλους, που ακολουθούν βαλλιστική τροχιά , ανεβαίνοντας σε μεγάλο ύψος και πέφτοντας κάθετα στον στόχο τους (με απλά λόγια, πραγματοποιούν «ψηλοκρεμαστή» πτήση) και δεν χαρακτηρίζονται γενικά από μεγάλο βαθμό ακριβείας ή υψηλές δυνατότητες καθοδήγησης (αλλά «πιάνουν» πολύ μεγάλες ταχύτητες), οι πύραυλοι cruise πετούν όπως τα αεροπλάνα, δηλαδή παράλληλα με την επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας. Χαρακτηρίζονται από υψηλούς βαθμούς ακριβείας και οι πιο σύγχρονοι από αυτούς μπορούν να πετούν και σε αρκετά χαμηλά ύψη, να αλλάζουν πορεία, να εκμεταλλεύονται τη μορφολογία του εδάφους κ.ο.κ.
Οι βαλλιστικοί πύραυλοι θεωρούνται κατεξοχήν στρατηγικά όπλα: Τα στρατηγικά όπλα είναι όπλα για πλήγματα σε βάθος, μακριά από το θέατρο επιχειρήσεων/ πεδίο της μάχης, στην «πηγή» της στρατιωτικής, οικονομικής ή πολιτικής ισχύος του εχθρού (στρατιωτικές βάσεις, υποδομές, κέντρα/ έδρες κυβέρνησης, εργοστάσια, ολόκληρες πόλεις εφόσον μιλάμε για πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές κ.ο.κ). Οι πύραυλοι cruise (οι πιο γνωστοί της κατηγορίας είναι μάλλον οι αμερικανικοί Tomahawk) μπορούν να έχουν τόσο τακτική χρήση (για πλήγματα εναντίον εχθρικών στρατιωτικών μονάδων, πχ εχθρικών πολεμικών πλοίων) όσο και στρατηγική (να χτυπούν εχθρικές βάσεις ή υποδομές βαθιά στην ενδοχώρα του αντιπάλου).
Ο πύραυλος SCALP Naval (ΜdCN) είναι η ναυτική έκδοση του γαλλοβρετανικού πυραύλου SCALP/ Storm Shadow της MBDA, για χρήση από πολεμικά πλοία και υποβρύχια. Ο SCALP/ Storm Shadow έχει δει επιτυχημένη χρήση στην Ουκρανία κατά των ρωσικών δυνάμεων και βρίσκεται στο οπλοστάσιο της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας (SCALP EG): Έχει εμβέλεια περίπου 300 χλμ., είναι υποηχητικός και φέρεται από τα μαχητικά Mirage 2000-5 και Rafale. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα όπλα στο ελληνικό οπλοστάσιο, λόγω της δυνατότητας πληγμάτων σε πολύ μεγάλη απόσταση. Ο SCALP Naval έχει μεγαλύτερη εμβέλεια- άνω των 1.000 χλμ - και αντίστοιχη ταχύτητα. Υποδεικνύεται από την MBDA ως ένα όπλο μακράς εμβέλειας και υψηλής ακριβείας και εκτοξεύεται κάθετα από κάθετους εκτοξευτές- «κελιά»- A70.
Ποια σκάφη θα τους έχουν και γιατί
Όπως προαναγγέλθηκε από τον κ. Δένδια, τον συγκεκριμένο πύραυλο θα φέρουν η δεύτερη («Νέαρχος»), η τρίτη («Φορμίων») και η τέταρτη φρεγάτα FDI HN (εκτιμάται πως θα ονομαστεί «Θεμιστοκλής», δεδομένου ότι οι FDI παίρνουν τα ονόματα που είχαν τα τέσσερα αντιτορπιλικά C.F Adams που είχε στην υπηρεσία του το ΠΝ, ωστόσο για να γίνει αυτό θα πρέπει να αποσυρθεί η φρεγάτα «Θεμιστοκλής» που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον στόλο). Ο λόγος για τον οποίο οι SCALP NAVAL δεν θα χρησιμοποιούνται από την πρώτη φρεγάτα FDI («Κίμων») είναι τεχνικός.
Οι φρεγάτες FDI θα διαθέτουν από 32 κελιά εκτόξευσης πυραύλων (4 οκτάδες). Στην περίπτωση της φρεγάτας «Κίμων», η οποία έχει σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί (παράδοσή της αναμένεται κατά τα μέσα του 2025), έχουν εγκατασταθεί ήδη 32 κελιά Α50, τα οποία είναι κατάλληλα για πυραύλους Aster 30 (αντιαεροπορικοί), αλλά όχι για τους SCALP Naval, που χρειάζονται κελιά Α70 (είναι θέμα ύψους). Στα άλλα τρία σκάφη της κλάσης αναμένεται να εγκατασταθούν Α70, τα οποία είναι σε θέση να εξυπηρετούν τους πυραύλους SCALP Naval, και υπάρχει επίσης χωροταξικά η δυνατότητα για Aster 30- για την ακρίβεια, αναμένεται η εγκατάσταση συνδυασμών κελιών A50 και Α70 στα επόμενα σκάφη, για παράδειγμα μια οκτάδα Α70 και οι άλλες Α50.
Ο εξοπλισμός των FDI με πυραύλους SCALP Naval τις καθιστά, πέραν από πλοία με δυνατότητες αεράμυνας περιοχής, ανθυποβρυχιακού πολέμου και μάχης επιφανείας (δηλαδή εναντίον εχθρικών πλοίων), και σκάφη με δυνατότητα στρατηγικής κρούσης- δηλαδή ικανά να χτυπήσουν κρίσιμους στόχους σε πολύ μεγάλη απόσταση. Η δυνατότητα αυτή απουσίαζε από το ΠΝ ως τώρα (όπως και η δυνατότητα αεράμυνας περιοχής, που είχε χαθεί με την απόσυρση των βαριά οπλισμένων αλλά παλαιών C.F Adams), οπότε με την προμήθεια των SCALP Naval οι Ένοπλες Δυνάμεις ενισχύουν περαιτέρω το στρατηγικό/ υποστρατηγικό τους οπλοστάσιο και την αποτρεπτική τους ισχύ εν γένει, κάτι που θεωρείται μεγάλης σημασίας δεδομένης της φύσης της τουρκικής απειλής και του στρατηγικού βάθους της Τουρκίας.
Θα χρησιμοποιούνται οι SCALP από τα υποβρύχια του ΠΝ;
Ο SCALP Naval έχει σχεδιαστεί για χρήση και από υποβρύχια, οπότε ένα ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και από τα σκάφη του υποβρύχιου στόλου του ΠΝ. Τα ελληνικά υποβρύχια μπορούν να εκτοξεύουν, πέρα από τορπίλες, κατευθυνόμενα αντιπλοϊκά βλήματα Harpoon: Η εκτόξευση πυραύλων από υποβρύχια γίνεται με κάψουλα που φέρνει το βλήμα στην επιφάνεια, από όπου και εκτοξεύεται στον αέρα και κατευθύνεται προς το εχθρικό πλοίο.
Στην περίπτωση των SCALP Naval, ωστόσο, φαίνεται πως για το άμεσο μέλλον θα μείνουν στην επιφάνεια: Αν και ο πύραυλος είναι σχεδιασμένος και για χρήση από υποβρύχια, επί της προκειμένης θα χρειαζόταν διασύνδεση σε επίπεδο συστημάτων- πρόκειται άλλωστε για ένα γαλλικό όπλο που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί από γερμανικού σχεδιασμού υποβρύχια (ακόμα και στην περίπτωση των σύγχρονων Type 214 του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού). Αν και η πιστοποίηση αυτή είναι κάτι που θεωρητικά μπορεί να γίνει, είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που έχει και αυτή κόστος, οπότε αυτή τη στιγμή δεν περιλαμβάνεται στους σχεδιασμούς. Ωστόσο υπενθυμίζεται πως για τον υποβρύχιο στόλο του ΠΝ επιδιώκεται ο εκσυγχρονισμός μέσης ζωής των Type 214 και η απόκτηση τεσσάρων νέων υποβρυχίων, οπότε ίσως κάποια στιγμή τα ελληνικά υποβρύχια αποκτήσουν και αυτά τη δυνατότητα να πλήττουν στόχους σε μεγάλη απόσταση βαθιά στο εχθρικό έδαφος με πυραύλους cruise.
Πώς αξιολογούνται οι εξελίξεις
Η συγκεκριμένη εξέλιξη, όπως και αυτή του «κλειδώματος» της προμήθειας της 4ης FDI HN εκλαμβάνεται ως αναμφίβολα θετική, δεδομένου ότι το ΠΝ θα αποκτήσει τέσσερα εξαιρετικά σύγχρονα σκάφη με μεγάλο εύρος δυνατοτήτων- μεταξύ των οποίων και η στρατηγική κρούση, η οποία αποτελεί σημαντικό πυλώνα της όλης έννοιας της αποτροπής (ο αντίπαλος να γνωρίζει πως μπορείς να τον χτυπήσεις και σε μεγάλο βάθος στο έδαφός του, καταστρέφοντας κρίσιμης σημασίας εγκαταστάσεις). Πρόκειται για ένα πραγματικό τεχνολογικό άλμα και σημαντική αύξηση της ισχύος του Πολεμικού Ναυτικού και των Ενόπλων Δυνάμεων εν γένει- στην ουσία μιλάμε για δυνατότητες νέας εποχής.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Προς ένα νέο Πολεμικό Ναυτικό: Ποιες είναι οι προτεραιότητες για την ανανέωση του Στόλου
Στην «άλλη πλευρά του λόφου», ωστόσο, οι εν λόγω εξελίξεις προκαλούν και έναν προβληματισμό: Κατά πόσον η προμήθεια μιας 4ης FDI και πυραύλων SCALP Naval επιβαρύνει άλλα φλέγοντα προγράμματα του ΠΝ, με ιδιαίτερα σημαντικό μεταξύ αυτών αυτό του εκσυγχρονισμού των τεσσάρων φρεγατών ΜΕΚΟ, που θεωρείται απαραίτητος, δεδομένου ότι οι 4 FDI από μόνες τους δεν αρκούν και οι «ηλικιωμένες» φρεγάτες τύπου S που αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» των φρεγατών του ΠΝ βρίσκονται στο τέλος του επιχειρησιακού τους βίου. Κοινώς, οι FDI εκ των πραγμάτων προορίζονται να πλαισιώνονται από τις τέσσερις ΜΕΚΟ, και για να συμβεί αυτό, οι ΜΕΚΟ πρέπει να εκσυγχρονιστούν ουσιωδώς (κυρίως στα ηλεκτρονικά τους συστήματα, αισθητήρες κλπ) προκειμένου να παραμένουν αξιόμαχες σε ένα σύγχρονο θέατρο επιχειρήσεων.
Ένα ενδεχόμενο είναι ο πιο περιορισμένης κλίμακας εκσυγχρονισμός των ΜΕΚΟ- κάτι που σίγουρα θα ήταν προτιμότερο από το να μη γίνει καθόλου εκσυγχρονισμός, αλλά εκ των πραγμάτων θα ήταν μια συμβιβαστική λύση- όχι η καλύτερη δυνατή εξέλιξη όσον αφορά στο μέλλον των ΜΕΚΟ. Σημειώνεται πως κάτι που έχει προαναγγελθεί είναι ο εξοπλισμός και των τεσσάρων φρεγατών της κλάσης με το σύστημα anti-drone «Κένταυρος» της ΕΑΒ, που έχει χρησιμοποιηθεί και αποδειχτεί αποτελεσματικό στην Ερυθρά Θάλασσα. Επιδιώκεται να τεθεί σε παραγωγή σε περισσότερα κομμάτια προκειμένου να εξοπλίσει όλες τις φρεγάτες της κλάσης, κάτι που επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο υπουργός Άμυνας στο πλαίσιο της ΔΕΘ, ωστόσο αυτή τη στιγμή υπάρχει και χρησιμοποιείται μόνο το πρωτότυπο.
Εξελίξεις στο θέμα του εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ αναμένονται στο προσεχές διάστημα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως στο Λοριάν ο υπουργός Άμυνας, απαριθμώντας τα προγράμματα ενδιαφέροντος του ΠΝ δεν αναφέρθηκε σε προμήθεια νέων κορβετών στο προσεχές μέλλον (αν και αναφέρθηκε στη συμμετοχή στο πρόγραμμα της Ευρωκορβέτας)- κάτι που δείχνει ότι αυτή η επιλογή (για προμήθεια 3-4 κορβετών- σκαφών μικρότερων και λιγότερων δυνατοτήτων από τις φρεγάτες FDI, μα σύγχρονων πάραυτα) μάλλον έχει «ναυαγήσει».