Αίσθηση έχει προκαλέσει στη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα επιστημονικό άρθρο στο οποίο υποστηρίζεται πως μια δομή στην Ινδονησία είναι η αρχαιότερη πυραμίδα στον κόσμο- με το Nature να αναφέρει πως το επιστημονικό περιοδικό που το δημοσίευσε έχει αρχίσει σχετική έρευνα.
Το άρθρο, που δημοσιεύτηκε στις 20 Οκτωβρίου στο Archaeological Prospection, προκάλεσε εντύπωση διεθνώς, καθώς στην «καρδιά» του βρίσκεται ο ισχυρισμός πως μια πυραμίδα (ή «πυραμίδα») κάτω από τον προιστορικό χώρο του Γκουνούνγκ Παντάνγκ στη Δυτική Ιάβα (Ινδονησία) ίσως κατασκευάστηκε 27.000 χρόνια πριν. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι είναι πολύ αρχαιότερη από την κολοσσιαία αιγυπτιακή Πυραμίδα του Ζοζέρ (4.600 ετών), αλλά και από τον αρχαιότερο γνωστό μεγαλιθικό αρχαιολογικό χώρο, αυτόν του Γκεμπεκλί Τεπέ στη σημερινή Τουρκία, που θεωρείται ότι χτίστηκε περίπου 11.000 χρόνια πριν.
Εάν ο ισχυρισμός αυτός στέκει, τότε θα σημαίνει πως θα πρέπει να ξαναγραφτεί η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στην περιοχή: «H πυραμίδα έχει γίνει σύμβολο προηγμένου πολιτισμού» είπε ο Ντάνι Χίλμαν Ναταβιτζάτζα, ένας εκ των συντελεστών της έρευνας, γεωλόγος στην Εθνική Υπηρεσία Έρευνας και Καινοτομίας (BRIN) στο Μπαντούνγκ της Ινδονησίας. «Δεν είναι εύκολο να χτίσεις πυραμίδες. Χρειάζονται εξελιγμένες δυνατότητες λιθοδομής».
Αυτοί οι ισχυρισμοί, ωστόσο, έχουν προκαλέσει έντονες αμφιβολίες από άλλους επιστήμονες: Ο Λούτφι Γιόντρι, αρχαιολόγος στο BRIN λέει πως η δουλειά του έχει δείξει ότι οι άνθρωποι στην περιοχή κατοικούσαν σε σπηλιές 12.000 με 6.000 χρόνια πριν- πολύ μετά το θεωρούμενο χτίσιμο της πυραμίδας- και αρχαιολογικές ανασκαφές δεν έχουν φέρει στο φως στοιχεία προηγμένων δυνατοτήτων λιθοδομής. «Είμαι έκπληκτος που δημοσιεύτηκε ως έχει» είπε ο Φλιντ Ντιμπλ, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, προσθέτοντας πως, αν και το άρθρο παρουσιάζει «νόμιμα» δεδομένα, τα συμπεράσματα για τον αρχαιολογικό χώρο και την ηλικία του δεν δικαιολογούνται.
Το Γκουνούνγκ Παντάνγκ αποτελείται από πέντε λίθινες «ταράτσες», με τείχη και συνδεόμενες σκάλες, πάνω σε ένα ανενεργό ηφαίστειο. Μεταξύ του 2011 και του 2014 ο Ναταβιτζάτζα και συνάδελφοί του διερεύνησαν τον χώρο χρησιμοποιώντας εξελιγμένες τεχνικές για να διαπιστωθεί τι κρυβόταν κάτω από τις «ταράτσες». Βρήκαν τέσσερα στρώματα, τα οποία θεωρούν ότι αντιπροσωπεύουν ξεχωριστές φάσεις κατασκευής. Το εσώτερο στρώμα είναι ένας πυρήνας σκληρής λάβας, που έχει «σκαλιστεί με σχολαστικότητα» σύμφωνα με το επιστημονικό άρθρο.
Άλλα στρώματα βράχων που έχουν «τοποθετηθεί σαν τούβλα» χτίστηκαν πάνω από το παλαιότερο στρώμα. Τα στρώματα χρονολογήθηκαν με ραδιενεργό άνθρακα, και το πρώτο στάδιο κατασκευής, σύμφωνα με το άρθρο, έλαβε χώρα πριν 27.000-16.000 χρόνια. Επιπλέον προσθήκες έγιναν 8.000 με 7.500 χρόνια πριν και το τελικό στρώμα, που περιλαμβάνει τις ορατές ταράτσες, τοποθετήθηκε 4.000 με 3.100 χρόνια πριν.
Κατά τον Ντιμπλ δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία που να δείχνουν ότι τα θαμμένα στρώματα χτίστηκαν από ανθρώπους και δεν είναι φυσικοί σχηματισμοί που οφείλονται στην φυσική διάβρωση και μετακίνηση βράχων στο πέρασμα των χρόνων. Ωστόσο ο Ναταβιτζάτζα λέει πως οι πέτρες, σε σχήμα στήλης, είναι πολύ μεγάλες και πολύ «τακτικές» για να έχουν κυλήσει απλά εκεί. «Η τακτοποιημένη, μορφοποιημένη και μεγάλη φύση αυτών των βράχων, κάποιοι εκ των οποίων ζυγίζουν μέχρι και 300 κιλά, απορρίπτει το ενδεχόμενο μεταφοράς σε σημαντικές αποστάσεις».
Οι ερευνητές λένε επίσης πως βρήκαν μια πέτρα σε σχήμα μαχαιριού: «Η γεωμετρία και η ξεχωριστή σύνθεση του αντικειμένου, και τα υλικά του που δεν σχετίζονται με τους γύρω βράχους, υποδεικνύουν την τεχνητή του προέλευση» λέει ο Ναταβιτζάτζα. Ωστόσο ο Ντιμπλ λέει πως είναι απίθανο ο βράχος να πήρε το σχήμα του από ανθρώπους- δεν υπάρχει κανένα στοιχείο «εργασίας ή οτιδήποτε που να υποδεικνύει ότι είναι τεχνητό» λέει.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο αρχαιολογικός χώρος του Γκουνούνγκ Παντάνγκ εμφανίζεται στο «Ancient Apocalypse», ντοκιμαντέρ του Netflix, που παρουσιάζει ο Βρετανός συγγραφέας Γκράχαμ Χάνκοκ, όπου προωθείται η ιδέα πως ένας προηγμένος παγκόσμιος πολιτισμός καταστράφηκε πριν από 12.000 χρόνια, στο τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων. Οι συντάκτες της έρευνας γράφουν ότι ο Χάνκοκ έλεγξε το άρθρο τους.
Ο Ναταβιτζάτζα λέει πως η ανέγερση του Γκουνούνγκ Παντάνγκ πριν το τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων δείχνει ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής ήταν ικανοί να χτίζουν πολύπλοκα κτίσματα, «και αυτό το κάνει ένα πολύ ενδιαφέρον μνημείο». Ωστόσο ο Μπιλ Φάρλεϊ, αρχαιολόγος στο Southern Connecticut State University λέει πως το άρθρο δεν παρέχει στοιχεία περί ύπαρξης προηγμένου πολιτισμού στην τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Τα 27.000 ετών δείγματα εδάφους από το Γκουνούνγκ Παντάνγκ, αν και χρονολογημένα με ακρίβεια, δεν φέρουν ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως κάρβουνα ή κομμάτια οστών, σημειώνει. Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν πως η μετάβαση από τις κοινωνίες των κυνηγών- συλλεκτών σε πολύπλοκες κοινωνίες σε μεγάλους οικισμούς έλαβε χώρα μετά την έναρξη της Ολοκαίνου, 11.700 χρόνια πριν. Η αρχαιότερη γνωστή πόλη είναι η 9.000 ετών Τσατάλ Χουγιούκ στη σημερινή Τουρκία.
Το Archaeological Prospection και οι εκδόσεις του (Wiley) έχουν αρχίσει έρευνα πάνω στο επιστμηονικό άρθρο. Ο Ναταβιτζάτζα πάντως λέει πως ελπίζει να μην δημιουργηθούν εχθρότητες στην αρχαιολογική κοινότητα: «Είμαστε πραγματικά ανοιχτοί σε όποιους ερευνητές ανά τον κόσμο θα ήθελαν να έρθουν στην Ινδονησία για κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα στο Γκουνούνγκ Παντάνγκ. Ξέρουμε τόσα λίγα για την ανθρώπινη ιστορία μας».