Δεν είναι πολύ εύκολο να βρεις από που ακριβώς ξεκινάνε οι ασάφειες σε σχέση με τα εργασιακά δικαιώματα των καλλιτεχνών και τις καλλιτεχνικές σπουδές…
Παρόλα αυτά συμφωνούμε άπαντες ότι υπάρχουν ασάφειες μιας που υπάρχει σύγχυση.
Αυτή τη στιγμή που γράφονται αυτές οι σκέψεις βρίσκονται υπό κατάληψη
- Το Εθνικό Θέατρο
- Το Θέατρο Ρεξ
- Η Ανώτερη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου
- Η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα
- Και τα Τμήματα Θεατρικών Σπουδών, Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών στο Ναύπλιο
Οι Καταλήψεις μάλιστα ξεκίνησαν από την πλειοψηφία των Σπουδαστών των Δραματικών Σχολών.
Διαβάζοντας τις παραπάνω πληροφορίες μπορεί να αναρωτηθούμε γιατί συμβαίνει όλο αυτό, γιατί τώρα και γιατί έτσι…
Ίσως θα βοηθούσε να ξεκινούσαμε με ένα ερώτημα «Έχουμε όλοι Θεατρική Παιδεία;» Αν σε αυτό το σημείο η απάντηση μας δεν είναι σαφής ή δεν ξέρουμε τι σημαίνει να έχουμε Θεατρική Παιδεία η απάντηση στο ερώτημα έχει δωθεί. Δεν έχουμε Θεατρική Παιδεία. Γιατί δεν έχουμε; Ίσως γιατί το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχει δώσει την ευκαιρία στο Θέατρο να αποδείξει την αναγκαιότητα της ύπαρξης του σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα. Έχουμε άραγε διδαχθεί το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής όταν ανήκαμε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή το μάθημα Στοιχεία Θεατρολογίας στη δευτεροβάθμια;
Ίσως οι περισσότεροι έχουμε την εντύπωση πως το Θέατρο έχει χώρο στο πρόγραμμα του Σχολείου μας μόνο όταν πλησιάζει μια γιορτή και με αφορμή αυτήν την γιορτή θέλουμε να παρουσιάσουμε μια παράσταση. Την παράσταση αυτή πιθανόν θα επιμεληθεί ο δάσκαλος που λατρεύει το θέατρο και κατά πάσα πιθανότητα δεν έχει σχετικές σπουδές. Για να πάψουμε να έχουμε αυτή την εντύπωση και να φτάσουμε για παράδειγμα να μπορούμε να δούμε το Θέατρο ως μέσω επικοινωνίας ακόμα και των Θετικών Επιστημών χρειάζεται να διανύσουμε πολύ δρόμο…
Αν στα μάτια ενός παιδιού το Θέατρο φαίνεται να το αντιμετωπίζουν οι μεγάλοι ως μια εποχιακή δραστηριότητα σκεφτείτε τι δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίσει όταν θα φτάσει η στιγμή που μπορεί να θέλει να μοιραστεί μαζί τους ότι σκέφτεται να ασχοληθεί επαγγελματικά με το Θέατρο…
Εδώ γεννιέται ένα ερώτημα που θα μας φέρει και πιο κοντά στα σημερινά γεγονότα. Γίνεται να ασχοληθείς επαγγελματικά με το Θέατρο; Η απάντηση είναι ναι. Δηλαδή μπορείς να σπουδάσεις Θέατρο; Ναι, αν και η φύση της Θεατρικής Τέχνης είναι και Θεωρητική και Πρακτική. Υπάρχει ο κλάδος των Θεατρολόγων και ο κλάδος των Ηθοποιών. Μπορείς να σπουδάσεις και αν θέλεις να είσαι Ηθοποιός και αν θέλεις να είσαι Θεατρολόγος. Και αν δεν καταλαβαίνουμε τη διαφορά των δυο αυτών επαγγελμάτων μπορεί να βοηθήσει ένας παραλληλισμός με έναν Ζωγράφο και έναν Ιστορικό Τέχνης. Ο Ζωγράφος δεν είναι απαραίτητα Ιστορικός Τέχνης και ούτε το αντίστροφο. Άλλο είναι να έχεις ως βασικό ερευνητικό πεδίο την Θεωρία και την Ιστορία του Θεάτρου και της Υποκριτικής και άλλο να ασκείς την Υποκριτική Τέχνη. Να είσαι Ηθοποιός δηλαδή. Ένας θεωρητικός μελετά την Τέχνη υπό το πρίσμα διάφορων επιστημών, θεωριών και ερωτημάτων. Ενώ ο ηθοποιός αφού περάσει από την περίοδο τεχνικής προετοιμασίας στις σπουδές του, ασκεί την Υποκριτική Τέχνη.
Πάλι προκύπτει ένα ερώτημα. Γιατί τότε κινητοποιούνται και οι μεν και οι δε αφού είναι άλλο επάγγελμα το ένα και άλλο το άλλο; Προφανώς γιατί δεν έχει γίνει ξεκάθαρο στην πολιτεία οτιδήποτε αφορά την θεατρική εκπαίδευση.
Μέχρι περίπου τις αρχές του 20ου αιώνα ηθοποιός μπορούσες να γίνεις ή συμμετέχοντας σε έναν θίασο ώστε να μαθητεύσεις δίπλα σε έμπειρους αυτοδίδακτους ηθοποιούς ή σπουδάζοντας στο εξωτερικό την Δραματική Τέχνη. Περίπου στις αρχές λοιπόν του προηγούμενου αιώνα έγιναν και οι πρώτες προσπάθειες ίδρυσης Δραματικών Σχολών από ιδιώτες. Και όσο αυτές οι Σχολές, οι ιδιωτικές Σχολές, πλήθαιναν τόσο υπογραμμιζόταν και η ανάγκη δημιουργίας μιας Κρατικής Σχολής. Οι περισσότερες Σχολές τότε πριν την ίδρυση της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θέατρου έδειχναν με το πρόγραμμα τους τον δρόμο που θα ήθελαν να ακολουθήσει και η Σχολή του Εθνικού. Διεκδικούσαν να έχουν τους πρώτους σπουδαγμένος επαγγελματίες ηθοποιούς, οι οποίοι θα μπορούσαν να διδάξουν και στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου που δεν είχε ιδρυθεί ακόμα.
Τελικά η Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ιδρύθηκε και οι ιδιωτικές Δραματικές Σχολές επέμειναν στο πρόγραμμα σπουδών τους αποδεικνύοντας μας πως η κάθε Σχολή μπορεί να έχει το δικό της σύστημα Υποκριτικής. Επίσης, εφόσον η Σχολή του Εθνικού Θεάτρου λόγω της φύσης της Δραματικής Τέχνης δεν μπορούσε να δεχτεί μεγάλο αριθμό σπουδαστών, το κράτος αναγνώρισε και τις ιδιωτικές Σχολές για να δώσει την δυνατότητα και το δικαίωμα σε περισσότερα παιδιά να σπουδάσουν. Πάντα όμως σε τμήματα που αποτελούνταν από μικρό αριθμό ατόμων, ώστε να είναι λειτουργικό κάθε μάθημα.
Τα διπλώματα λοιπόν όλων των Σχολών, Κρατικών ή μη, ήταν ισότιμα. Στην ουσία η Κρατική Σχολή θα λειτουργούσε με την οικονομική στήριξη του Κράτους προσφέροντας δωρεάν φοίτηση ενώ οι αναγνωρισμένες ιδιωτικές Σχολές θα στηριζόντουσαν οικονομικά από τα παιδιά που θα φοιτούσαν σε αυτές. Χρόνο με το χρόνο οι επαγγελματίες ηθοποιοί, δηλαδή οι απόφοιτοι Δραματικών Σχολών πλήθαιναν. Όπως και οι Σπουδαστές.
Και γύρω στη δεκαετία του ’60-’70 ειπώθηκε και το αίτημα για μια Ανώτατη Σχολή - Ακαδημία Δραματικής Τέχνης ή Παραστατικών Τεχνών (Χορού, Κινηματογράφου κ.α.). Δεν έγινε τελικά κάτι τέτοιο. Έμεινε σαν ένα ρομαντικό όνειρο που περνούσε από γενιά σε γενιά. Η απάντηση της πολιτείας ήταν συνεχώς πως οι Παραστατικές Τέχνες δεν μπορούν να ανήκουν στην Ανώτατη Καλλιτεχνική Βαθμίδα. Κατατάχθηκαν βέβαια στην Ανώτερη εκπαιδευτική Βαθμίδα και εποπτεύονταν από το Υπουργείο Πολιτισμού. Αυτό ισχύει και ως σήμερα! Για να είναι μια Δραματική Σχολή αναγνωρισμένη από το κράτος δεν είναι απαραίτητο να είναι Κρατική, αρκεί να την αναγνωρίζει το Υπουργείο πολιτισμού. Άρα όλοι οι απόφοιτοι των αναγνωρισμένων Δραματικών Σχολών αποκτούν ύστερα από τριετή φοίτηση Κρατικό Δίπλωμα. Το Υπουργείο για την έγκριση μιας Δραματικής Σχολής συντελεί μια επιτροπή για την Αναγνώριση του Διευθυντή και μια για την αναγνώριση των καθηγητών.
Επίσης, κατά τη διάρκεια των εισαγωγικών εξετάσεων των σπουδαστών εποπτεύει την εξεταστική επιτροπή της κάθε Σχολής. Στην εξεταστική της εαρινής περιόδου εποπτεύει και πάλι τις προαγωγικές εξετάσεις. Τέλος, αφού η τριετής φοίτηση ολοκληρωθεί οι Σπουδαστές βαθμολογούνται αποκλειστικά από επιτροπή του Υπουργείου. Αυτές είναι οι διπλωματικές εξετάσεις των σπουδαστών και ο βαθμός του Διπλώματος τους καθορίζεται μόνο από αυτή την επιτροπή που το κράτος ορίζει. Να σημειωθεί πως όλες οι παραπάνω επιτροπές δεν αποτελούνται από τους ίδιους ανθρώπους. Όλες αυτές οι εξετάσεις που περνάει ένας σπουδαστής είναι μόνο αυτές που εποπτεύονται από το Υπουργείο. Κατά τη διάρκεια της φοίτησης του εξετάζεται και βαθμολογείται από κάθε καθηγητή της Σχολής. Τουλάχιστον δέκα καθηγητές σε κάθε εξάμηνο.
Έως το 2003 λοιπόν τα Κρατικά Διπλώματα των Δραματικών Σχολών μπορούσαν να έχουν ισοτιμία με ΤΕΙ. Τότε τα ΤΕΙ δεν ανήκαν στην Ανώτατη βαθμίδα όπως από το 2003 και έπειτα, αλλά στην Ανώτερη μαζί με τις Δραματικές Σχολές. Ο νόμος που είναι σε ισχύ μέχρι και σήμερα είναι ο 1158/1981 και το Σύνταγμα αρ.16 παρ.7 και αναγνωρίζει τις Ανώτερες σπουδές ως τριτοβάθμιες. Επίσης, ένας απόφοιτος Δραματικής του 2003 και πριν, είχε την δυνατότητα να καταθέσει τα χαρτιά του στον δημόσιο τομέα και για παράδειγμα τα διδάξει το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ως τότε όμως δεν υπήρχαν και τόσα Θεατρολογικά Τμήματα. Δηλαδή όχι τόσος μεγάλος αριθμός Θεατρολόγων.
Άρα, για ένα διάστημα τις θέσεις αυτές τις μοιράζονταν απόφοιτοι Δραματικών Σχολών και Θεατρολόγοι παρόλο που οι πρώτοι είχαν δίπλωμα Ανώτερης Βαθμίδας και οι δεύτεροι Ανώτατης. Πιο πριν αυτές οι θέσεις ανήκαν μόνο σε αποφοίτους Δραματικών Σχολών, αφού δεν υπήρχε ανώτερο δίπλωμα από αυτό για αυτές τις θέσεις, μιας που δεν είχε ιδρυθεί κανένα Τμήμα Θεατρικών Σπουδών. Από το 2003 και μετά όσοι αποκτούν το Κρατικό Δίπλωμα των Δραματικών Σχολών δεν μπορούν να διεκδικήσουν αυτές τις θέσεις, γιατί οι θέσεις αυτές απαιτούν Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση (ΠΕ), ενώ η Δραματικές Σχολές ανήκουν στην Τεχνολογική Εκπαίδευση (ΤΕ). Όσοι έχουν Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση έχουν προβάδισμα Μισθολογικά, Βαθμολογικά και Υπηρεσιακά. Και είναι απολύτως λογικό.
Αυτή τη στιγμή με την θέσπιση του Προεδρικού Διατάγματος 85/2022 οι Δραματικές Σχολές για τις θέσεις εργασίας του Δημοσίου τομέα δεν ανήκουν στην ΤΕ, αλλά στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, δηλαδή σε αυτή που ανήκουν και τα Λύκεια.
Σε αυτό το σημείο είναι που μπορούμε να καταλάβουμε γιατί ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις τώρα. Γιατί το ΠΔ παραβιάζει το άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος, καθώς υπάγει τους αποφοίτους Ανώτερων Δραματικών Σχολών στην κατηγορία ΔΕ και όχι σε κατηγορία που να αντιστοιχεί στην Ανώτερη εκπαίδευση. Έπρεπε να είχε προβλεφθεί μια ενδιάμεση βαθμίδα. Συμφωνούμε όλοι ότι δεν ανήκουν οι Δραματικές Σχολές πια στην ΠΕ, έγινε μόνο κατ’ εξαίρεση όσο δεν υπήρχαν Ανώτατα τμήματα Θεατρικών Σπουδών. Δεν μπορεί όμως να ανήκουν στην ΔΕ αυτές οι σπουδές που είναι Ανώτερες και αναγνωρισμένες από το κράτος. Πόσο μάλλον όταν υπάρχει το Σύνταγμα! Άρα, η εύκολη λύση είναι να τροποποιηθεί το ΠΔ για να ανήκουν οι Δραματικές Σχολές στην ΤΕ όπως πριν. Ή ας δημιουργηθεί κατηγορία Ανώτερη Εκπαίδευση (ΑΕ). Δεν έχει νόημα να διαφωνεί κάποιος σε αυτό, γιατί δεν εξισώνεται κανείς με κανέναν, απλώς διακρίνει τις μορφές εκπαίδευσης.
Η προβληματική που εντοπίζουν πολλοί είναι στα δικαιολογητικά που καταθέτει κάποιος για να εισαχθεί σε μια Δραματική Σχολή. Οι περισσότεροι καταθέτουν το απολυτήριο λυκείου τους για να μπορούν να συμμετέχουν στις Εισαγωγικές Εξετάσεις. Υπάρχουν όμως και ειδικές εξετάσεις για όσους δεν έχουν απολυτήριο λυκείου. Εδώ όμως υπάρχει μια διαφορά, όσοι καταθέτουν απολυτήριο μετά την τριετή φοίτηση αποκτούν Δίπλωμα Κρατικό Αναγνωρισμένο και το οποίο αντιστοιχεί στην (ΤΕ), ενώ όσοι δεν καταθέτουν αποκτούν Πτυχίο το οποίο δεν έχει αυτήν την αντιστοιχία.
Άλλη μια προβληματική κατάσταση είναι σε σχέση με αυτούς που έχουν κάνει και θεωρητικές και πρακτικές Σπουδές. Πλέον με το ΠΔ 85/2022 κάποιος που έχει τελειώσει ένα Τμήμα Θεατρολογίας και μια Δραματική Σχολή μπορεί να έχει λιγότερα μόρια από κάποιον που έχει τελειώσει Τμήμα Θεατρολογίας και ένα αναγνωρισμένο σεμινάριο 300ωρών. Δηλαδή, στον ΑΣΕΠ δεν αναγνωρίζεται η τριετής φοίτηση σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα αναγνωρισμένο από το κράτος, όπως είναι οι Ανώτερες Δραματικές Σχολές ούτε καν σαν ένα σεμινάριο 300ωρών.
Οι πιέσεις των Σπουδαστών, των Δραματικών Σχολών, των Καλλιτεχνικών Σχολών και των Καλλιτεχνών οδήγησαν την κυβέρνηση να καλέσει εκπροσώπους των καλλιτεχνικών κλάδων σε μια συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου με τον Πρωθυπουργό. Σε αυτή τη συνάντηση πρέπει και μακάρι να εκπροσωπηθούν και οι ιδιωτικές Δραματικές Σχολές. Και προς τιμήν του Συντονισμού Δραματικών Σχολών που αρνήθηκε την συνάντηση εφόσον δεν γίνει δεκτός και εκπρόσωπος από Ιδιωτικές Δραματικές Σχολές. Αυτή η κίνηση αναγνωρίζει την πολύχρονη και ιστορική προσπάθεια των Ιδιωτικών Δραματικών να υπάρχει καλλιτεχνική παιδεία στην χώρα μας και όλο και να αναβαθμίζεται.
Βέβαια σημαντικό είναι στην συνάντηση να ξεκαθαρίσουν τα παραπάνω θέματα άμεσα. Πρώτα αυτό επείγει, όπως και να το κάνουμε. Την Ίδρυση Ανώτατου Τμήματος Παραστατικών Τεχνών τόσες και τόσες γενιές Σπουδαστών, Καλλιτεχνών, Καθηγητών και Διευθυντών Σχολών έχουν ονειρευτεί και αιτηθεί. Κανείς δεν διαφωνεί στην ύπαρξη του Τμήματος αυτού γιατί αυτό θα σφραγίσει την αναβάθμιση και αναγνώριση όλων των Καλλιτεχνικών Σπουδών στη χώρα μας, που όπως αναφέραμε είναι ένας αγώνας που ξεκίνησε από τον προηγούμενο αιώνα.
Υπάρχουν Ανώτατα Τμήματα που έχουν κατευθύνσεις Παραστατικών Τεχνών, όπως στη Θεσσαλονίκη και στο Ναύπλιο. Στο Ναύπλιο επίσης υπάρχει Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών. Καλό θα ήταν να μιλάμε για αναβάθμιση και όχι για ίδρυση τέτοιων τμημάτων για αρχή.
Ειδικά στο Ναύπλιο, μόνο διαβάζοντας τους τίτλους μπορείς να αναγνωρίσεις μια Ακαδημία που αφορά την Θεατρική Τέχνη. Υπάρχει Τμήμα Θεατρολογίας, Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στη Διδακτική της Σκηνικής πράξης και Μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Παιδαγωγική του Θεάτρου.
Όλη αυτή η πολύχρονη προσπάθεια ίδρυσης αυτών των τμημάτων και των προγραμμάτων πρέπει να αποτελεί βάση για να προχωρήσουμε και όχι να συζητάμε εξαρχής σαν να αγνοούμε την ύπαρξη τους. Υπάρχει ανάγκη να αναβαθμιστούν γιατί δεν έχει κανένα από τα παραπάνω Τμήματα είτε έχει πρακτικές κατευθύνσεις είτεμελετά εξ ολοκλήρου πρακτική φύση των Τεχνών δικαίωμα να δίνει ένα πτυχίο σαν αυτό των Δραματικών Σχολών, αλλά ένα πτυχίο καθαρά θεωρητικής κατάρτισης. Καλό είναι να ακουστούν και τα αιτήματα των παιδιών που είναι στην κατάληψη του Ναυπλίου. Δεν μπορεί όμως να μην γνωρίζουμε ότι όλα αυτά που αφορούν τα Ανώτατα Τμήματα Παραστατικών Τεχνών χρειάζονται χρόνο, μελέτη και προσοχή.
Δεν εξηγείται η ξαφνική και άμεση αυτή υποβάθμιση των Ανώτερων Καλλιτεχνικών Σπουδών, αν δεν είναι όλα έτοιμα για την αναγνώριση των Ανώτατων Τμημάτων Παραστατικών Τεχνών ή πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχουν καν οι πρώτοι απόφοιτοι ενός έστω τέτοιου Ανώτατου Τμήματος, που να διαθέτει ένα πλήρες πρόγραμμα σπουδών για να αναγνωριστεί κάποιος ως ηθοποιός.