Νηστεία. Ζήτημα παρεξηγημένο. Ζήτημα που ενώ δείχνει να καταφάσκει προς το ύφος της σεμνότητας και ταπεινότητας, όπως αυτή εντοπίζεται στην ορθόδοξη ζωή και πνευματικότητα, εντούτοις, έχει απολέσει το οντολογικό της βάθος. Γιατί, λοιπόν, θα πρέπει, άραγε, πάντοτε να υπενθυμίζεται πως η νηστεία δεν σημαίνει μόνο την αποχή από ορισμένες τροφές, αλλά την αποχή από συνήθειες, λογισμούς, πράξεις, οι οποίες διαρρηγνύουν τη σχέση με τον εαυτό, τον συνάνθρωπο, τον Θεό. Με τον εαυτό; Ναι, με τον εαυτό. Ο εαυτός σε σχέση.
Κι ο Ελπιδοφόρος; Ποιο είναι το πρόσωπο αυτό; Ο κ.κ. Ελπιδοφόρος είναι ο άνθρωπος της ελπίδας, των ευχάριστων προσδοκιών και της χαράς που κομίζει μαζί του, ερχόμενος από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, την πνευματική μας μήτρα. Είναι ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής. Ο άνθρωπος που ξετυλίγει την αρχιερατική του διακονία και μέσα από αυτή, ξετυλίγεται, παράλληλα, ένα στοχευμένο ήθος, βασιζόμενο και βυθισμένο στο πρόσωπο του Χριστού. Και το ήθος αυτό, εδώ, στο θέμα μας, έχει να κάνει με μία υπενθύμιση, η οποία ακόμη κι αν δείχνει γνωστή, ακόμη κι αν στα χείλη αναπαύεται, αφήνει ασυγκίνητη την καρδιά, εξακολουθώντας να παραμένει απλησίαστη προς τη γνησιότητα της εκφραστικής του ήθους, αυτή η υπενθύμιση, σε καιρούς δύσκολους, όπου το ευσεβιστικό στοιχείο της Εκκλησίας, δεν έχει μάθει τίποτε άλλο, από το να εργάζεται δολιότερες μορφές υποκρισίας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ.κ. Ελπιδοφόρος, δείχνει να κερδίζει τους ανθρώπους και ιδίως τους νέους. Βγαίνει σε συνάντηση με τον καθένα, χωρίς να αναλώνεται σε διακρίσεις. Εξάλλου, η Εκκλησία ξεκίνησε από τις αγορές και τις πλατείες. Αυτή είναι η φύση της. Μεταμορφωτική και ριζικά ανατρεπτική. Ο κ.κ. Ελπιδοφόρος, υιοθετεί ένα ύφος εμφορούμενο ρεαλισμού, ζωντάνιας, πνεύματος. Και τα καταφέρνει. Χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση το facebook και μέσα από εύστοχες σημειώσεις, επισημαίνει την αλήθεια των πραγμάτων. Συγκεκριμένα, πριν από λίγες ημέρες, και με αφορμή τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου, ανέβασε στο προσωπικό του λογαριασμό στο facebook την εξής σημείωση:
«Να λέτε λόγια ενθαρρυντικά αντί για λόγια κατηγορίας, λόγια ευχαριστίας αντί για πικρίας. Μακάρι τα λόγια σας να είναι άγια και να ανεβάζουν τον άνθρωπο στον Θεό. Όπως είπε ο Χριστός: Τον άνθρωπο δεν τον κάνει ακάθαρτο ό,τι μπαίνει στο στόμα, αλλά ό,τι βγαίνει από το στόμα, αυτό κάνει τον άνθρωπο ακάθαρτο. (Μτ 15:11)».
Εδώ, ο λόγος του Αρχιεπισκόπου έρχεται να μας υπενθυμίσει τους λόγους των Πατέρων της Εκκλησίας για τη νηστεία. Μας θυμίζει τον Γρηγόριο Παλαμά που θα πει πως «καλό είναι να φας κρέας και να πιεις κρασί, παρά να φας με τους ψιθύρους τις σάρκες των αδερφών». Έρχεται κι ο Μ. Βασίλειος και συνηγορεί προς τα παραπάνω, προσθέτοντας: «Αληθινή νηστεία δεν είναι μόνο η αποχή από ορισμένα φαγητά, αλλά και η αποξένωση από τα πάθη και τις αμαρτίες: Να μην αδικήσεις κανέναν. Να συγχωρήσεις τον πλησίον σου για τη λύπη που σε προξένησε, για το κακό που σου έκανε, για τα λεφτά που σου χρωστάει. Διαφορετικά, μολονότι δεν τρως κρέας τρως τον ίδιο τον αδελφό σου». Εν κατακλείδι, ο μεγάλος Γρηγόριος Νύσσης, ο Πατήρ των Πατέρων: «…ποιο είναι το όφελος αν δεν βάζεις κρέας στο στόμα και δαγκώνεις με κακία τον αδερφό;».
Όλα αυτά αποξενώνουν την υποτιθέμενη ευσέβεια, το σοβαροφανές ήθος, από την ουσία της εγκράτειας, και αναδύουν τον τρόπο, τον τρόπο της μετοχής στα πράγματα του Θεού, που γίνονται και πράγματα του ανθρώπου. Γιατί, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι και να γίνεται αυτό που είναι πλασμένος να είναι, εάν δεν δει τη ζωή του στο μέρος όπου ο Θεός αναπαύεται. Αυτό το μέρος προϋποθέτει κάτι, όμως. Τη σχέση. Δεν μπορείς να απέχεις από το λάδι και να κατακρίνεις, ταυτόχρονα, τον αδερφό σου. Αυτό δεν είναι σχέση με τον Θεό. Αυτό είναι ένας ακόμη θάνατος του Θεού, όπως τον είδε ο Nietzsche. Δεν μπορείς να πιστεύεις ότι νηστεύεις αυστηρά από τις τροφές που ορίζει το τυπικό της Εκκλησίας, όταν η καρδιά σου γίνεται σκληρή, βλέποντας τον αδερφό σου. Αυτό δεν είναι σχέση με τον Θεό. Εκεί, ο Θεός εξορίζεται, δεν έχει λόγο, δεν έχει παρουσία, δεν είναι πρόσωπο. Η σχέση προϋποθέτει την ύπαρξη. Και η ύπαρξη υφίσταται ανάμεσα σε πρόσωπα.
Ποιος πιστεύει πως η νηστεία είναι ο σκοπός; Ποιος πιστεύει πως το τέλος είναι η εγκράτεια; Όλα αυτά είναι τα μέσα, όχι οι σκοποί. Είναι σαν να λέμε, με άλλα λόγια, πως η αρετή τοποθετείται πάνω από το πρόσωπο του Χριστού. Όχι, ο Χριστός είναι το τέλος, ο σκοπός, το θέμα μας. Κάθε τι άλλο παραμένει αδίδακτη ύλη, όταν δεν ταιριάζει το ύφος του, τη λειτουργικότητα του, ως τρόπο μετοχής στο όλον. Ε, αυτό το όλον είναι ο Χριστός.
Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων
Πρεσβύτερος Ηρακλής Αθ. Φίλιος