Καθώς η κοινοβουλευτική διαδικασία για τη συνταγματική αναθεώρηση εξελίσσεται, ενισχύεται η ανάγκη ένταξης της όλης συζήτησης σε μια ευρύτερη προοπτική, απαγκιστρωμένη από τις σκοπιμότητες της εκλογικής συγκυρίας. Υπό αυτή την έννοια, η ιστορική αναδρομή του συνταγματικού φαινομένου στην Ελλάδα μπορεί να προσφέρει τα κατάλληλα εννοιολογικά εργαλεία για τη διακρίβωση των διαχρονικών αιτημάτων του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.
Παρά το δυσμενή διεθνή συσχετισμό της εποχής (περίοδος Παλινόρθωσης) και την ιδιαιτερότητα του ελληνικού κινήματος (εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας), οι πολιτικές καταβολές των επαναστατικών συνταγμάτων (αβασίλευτο πολίτευμα, διάκριση των εξουσιών, ατομικά δικαιώματα) εντοπίζονται ασφαλώς στην προηγηθείσα γαλλική εμπειρία. Τη διαπίστωση αυτή επιρρωνύει τόσο η διττή πολιτισμική αναφορά (κλασική αρχαιότητα, σύγχρονη Δύση) της ελληνικής διανόησης όσο και ο σημαίνων ρόλος της μικρής ιδιοκτησίας στο εγχώριο παραγωγικό μοντέλο. Ως εκ τούτου, η συνταγματική ιστορία της χώρας μπορεί να περιγραφεί ως μια διαρκής προσπάθεια θεσμικού εκσυγχρονισμού σε φιλελεύθερη αξιακή βάση που συνάντησε, και συναντά, ποικίλες ενδογενείς και εξωγενείς δυσκολίες. Με οδηγό τα ανωτέρω μπορούμε να προσεγγίσουμε τα επιμέρους άρθρα που τέθηκαν στο τραπέζι του δημόσιου διαλόγου.
-Άρθρο 3: Η κατοχύρωση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους με τη διακήρυξη της θρησκευτικής ουδετερότητας της πολιτείας μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με τη διατήρηση της περιγραφικού χαρακτήρα διατύπωσης περί επικρατούσας θρησκείας, ενώ η πρόβλεψη κρατικής επιδότησης των λειτουργών της τελευταίας ως αντιπαροχής της εκκλησιαστικής περιουσίας εναρμονίζεται με την επιταγή ισότιμης μεταχείρισης όλων των θρησκευμάτων.
-Άρθρο 16: Η κατάργηση της απαγόρευσης σύστασης ανωτάτων σχολών από ιδιώτες αποτελεί έμπρακτη αναγνώριση της ελευθερίας δράσης σε έναν τομέα του κοινωνικού βίου εξίσου σημαντικό με αυτόν της υγείας, όπου δεν ετέθη ποτέ ζήτημα επιβολής περιορισμών στην ίδρυση ιδιωτικών κλινικών.
-Άρθρο 21: Η αλληλεγγύη έναντι των ασθενέστερων συμπολιτών με τη σύγχρονη μορφή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος συνιστά ώριμο ανθρωπιστικό αίτημα και συνάμα αναγκαίο πρόταγμα κοινωνικής συνοχής στο ρευστό περιβάλλον της τεχνολογικά αναπόφευκτης παγκοσμιοποίησης.
-Άρθρο 28: Η μετατροπή της ερμηνευτικής δήλωσης περί συμμετοχής της χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε πρωτογενές συνταγματικό κείμενο θα σηματοδοτήσει το μη αναστρέψιμο γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας στην Εγγύς Δύση ως θεμέλιο της εθνικής μας στρατηγικής.
-Άρθρο 32: Η αποσύνδεση της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τη διάλυση της Βουλής θα ενισχύσει την πολιτική σταθερότητα και ταυτόχρονα θα εξουδετερώσει τον κίνδυνο εργαλειοποίησης της όλης διαδικασίας. Συνεπώς, η προσφυγή στο λαό για την ανάδειξη του ανώτατου πολιτειακού άρχοντα κρίνεται περιττή καθώς αρκεί η υιοθέτηση μιας κλιμακωτά μειούμενης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
-Άρθρο 35: Στο υφιστάμενο πλαίσιο Προεδρευόμενης Δημοκρατίας ελάχιστες ουσιαστικές αρμοδιότητες δύνανται να ανατεθούν στον ΠτΔ, όπως, ενδεικτικά, ο διορισμός της ηγεσίας του Δικαστικού Σώματος και των Ανεξάρτητων Αρχών από κατάλογο υποψηφίων που θα προτείνει η Βουλή ή, εν αδυναμία αυτής, η Κυβέρνηση.
-Άρθρο 75: Η διεύρυνση του ρόλου του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους στην κατεύθυνση της διασφάλισης επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων που επιβάλλει η συμμετοχή της χώρας στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς αποτελεί την ενδεδειγμένη πρόνοια του συνταγματικού νομοθέτη προς αποφυγή εκ νέου υπαγωγής μας στο μειωτικό καθεστώς της επιτροπείας.
-Άρθρο 86: Η εξάλειψη των προνομίων στη δικαιοδοτική μεταχείριση των πολιτικών προσώπων οφείλει να συνδυαστεί με τη θεσμική υποχρέωση ταχείας διερεύνησης των σχετικών υποθέσεων από ανώτερους δικαστικούς λειτουργούς ούτως ώστε να ατονήσει το φαινόμενο της κομματικής σκανδαλολογίας, ιδίως κατά την προεκλογική περίοδο.
-Άρθρο 110: Η διαδικασία μεταρρύθμισης του Συντάγματος δέον να τροποποιηθεί σε δύο σημεία. Αφενός, η πρόβλεψη του πενταετούς διαστήματος μεταξύ δύο αναθεωρήσεων είναι παρωχημένη με τους σημερινούς ρυθμούς εξέλιξης της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αφετέρου, η αναζήτηση διαφορετικών πλειοψηφιών (180/151 ή 151/180) στις δύο Βουλές ευνοεί καιροσκοπικές πολιτικές συμπεριφορές και αποθαρρύνει την αναζήτηση συναινέσεων.
Εν κατακλείδι, η παρούσα ευκαιρία περαιτέρω προώθησης ενός σύγχρονου ανθρωποκεντρικού και διοικητικά αποτελεσματικού κράτους με τα συνακόλουθα οφέλη για όλο τον ελληνικό λαό επιβάλλεται να αξιοποιηθεί. Η επίκληση οποιουδήποτε προσχήματος για ματαίωση αυτής δε θα αντισταθμίσει το βαρύ εθνικό κόστος της αδράνειας και κρίνεται καταδικαστέα, στον ιστορικό τουλάχιστον χρόνο.