Περισσότερα πλοία από ποτέ εγκαταλείπονται σε όλο τον κόσμο από τους ιδιοκτήτες τους, σύμφωνα με τις εργατικές και ναυτιλιακές οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών, αφήνοντας χιλιάδες εργαζόμενους εγκλωβισμένους στα πλοία χωρίς αμοιβή ή τα μέσα για να ταξιδέψουν πίσω στις οικογένειές τους.
Οι περιπτώσεις έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια, επηρεάζοντας περισσότερους από 3.000 ναυτικούς σε περίπου 230 πλοία το 2024, σύμφωνα με ανάλυση του Associated Press πάνω σε στοιχεία του ΟΗΕ. Οι περσινοί αριθμοί θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, δεδομένου του χρόνου που μπορεί να παρέλθει μέχρι οι ευάλωτοι και απογοητευμένοι ναυτικοί αποφασίσουν να αναφέρουν την κατάστασή τους.
Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές, οι εργαζόμενοι θεωρούνται εγκαταλελειμμένοι εάν οι πλοιοκτήτες δεν καταβάλλουν μισθούς δύο ή περισσότερων μηνών, δεν παρέχουν βασικές προμήθειες ή δεν επικοινωνούν με άλλο τρόπο με το πλήρωμα.
«Ο μόνος (πίεσης) μοχλός που έχουν οι ναυτικοί μερικές φορές είναι να παραμείνουν σε ένα πλοίο μέχρι να πληρωθούν», δήλωσε η Helen Meldrum, επιθεωρήτρια πλοίων της Διεθνούς Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές (ΙTF), η οποία υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ναυτεργατών.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που είναι σπάνια ορατό από την ξηρά και πλήττει περισσότερο τις μικρότερες ναυτιλιακές εταιρείες που εξυπηρετούν λιγότερο κερδοφόρες εμπορικές διαδρομές. Πολλά πληρώματα που αναφέρουν έλλειψη αμοιβής βρίσκονται σε διαβρωμένα πλοία που κατασκευάστηκαν πριν από δεκαετίες. Οι χώρες με τις περισσότερες υποθέσεις πέρυσι ήταν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία.
Στις χειρότερες περιπτώσεις ολόκληρα πληρώματα υπέφεραν εβδομάδες χωρίς επαρκή τροφή ή γλυκό νερό ή ζούσαν σε πλοία χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Ορισμένοι εργαζόμενοι παραμένουν επί χρόνια στο πλοίο, όπως ο Αμπντούλ Νάσερ Σάλεχ, τον οποίο το Associated Press παρουσίασε πέρυσι σε σχετικό άρθρο που διερευνούσε την εγκατάλειψη στα λιμάνια των ΗΠΑ και στο εξωτερικό.
Το AP διαπίστωσε ότι οι πλοιοκτήτες συχνά σταματούσαν να πληρώνουν τους εργαζόμενους όταν τα κόστη τους εκτοξευόταν στα ύψη ή οι επιχειρήσεις στέρευαν. Οι πλοιοκτήτες άφηναν συνήθως τα πλοία αραγμένα σε λιμάνια όπου τα πληρώματα δεν είχαν τα χαρτιά μετανάστευσης για να μπορούν να πατήσουν το πόδι τους στη στεριά ή σε αγκυροβόλια που ήταν προσβάσιμα μόνο από πλοίο.
Ο αριθμός των περιπτώσεων εγκατάλειψης το 2024 ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ που είχε σημειωθεί το 2023.
Κυβερνήσεις και οργανώσεις όπως η ΙTF μπορούν να αναφέρουν εγκαταλελειμμένα πλοία στον ΟΗΕ, ο οποίος επαληθεύει τα γεγονότα και απευθύνει έκκληση στον ιδιοκτήτη και τις αρμόδιες αρχές για την εξεύρεση λύσης.
Η Meldrum έχει πρόσφατα απευθύνει έκκληση στις αρχές για βοήθεια ώστε να εξασφαλιστούν τα κατάλληλα τρόφιμα, καύσιμα και οι καθυστερημένες απολαβές για τα πληρώματα τριών φορτηγών πλοίων που διαχειρίζεται μια εταιρεία με την επωνυμία Friends Shipping. Οι εργαζόμενοι στο πλοίο Sister 12, το οποίο είναι τώρα αγκυροβολημένο στα ανοικτά των ακτών της Υεμένης, έχουν εγκλωβιστεί στο πλοίο για περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς να έχουν λάβει μισθό, σύμφωνα με την επιθεώρησή της.
«Είναι ουσιαστικά φυλακισμένοι σε αυτά τα πλοία», δήλωσε η Meldrum. «Ξεπερνάει κατά πολύ την έννοια της εκμετάλλευσης».
Ο Abdul Razzaq Abdul Khaliq, ένας Σύρος ναύτης που επέβαινε στο Sister 12, έγραψε στο AP μέσω WhatsApp ότι το πλοίο ήταν γεμάτο έντομα και το πλήρωμα έπρεπε να χρησιμοποιεί θαλασσινό νερό για να κάνει μπάνιο. Οι φωτογραφίες και τα βίντεο που μοιράστηκε δείχνουν τις βρύσες να ρέουν θολό καφέ νερό, σκουριά να καλύπτει το κατάστρωμα και μόνο μερικά σάπια κομμάτια προϊόντων να βρίσκονται στο κελάρι.
«Δεν υπάρχει φαγητό στο πλοίο, δεν υπάρχει νερό, δεν υπάρχει ζωή», έγραψε.
Η Friends Shipping, η οποία έχει γραφεία στην Τουρκία και το Ντουμπάι, ακολουθεί ένα μοτίβο εγκατάλειψης που συνδέεται με τον στόλο της. Δεκαεννέα από τα 22 πλοία που αναφέρονται στην ιστοσελίδα της έχουν κατονομαστεί σε υποθέσεις εγκατάλειψης, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, αν και ορισμένα από αυτά τα πλοία μπορεί να έχουν έκτοτε πωληθεί.
Η Meldrum δήλωσε ότι η Friends Shipping προσλαμβάνει εργαζόμενους που δεν γνωρίζουν τη φήμη της εταιρείας και στη συνέχεια τους αφήνει εκτεθειμένους σε τόσο άσχημες συνθήκες που πολλοί είναι πρόθυμοι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με την πρώτη ευκαιρία - ακόμη και χωρίς αμοιβή. Ένα νέο πλήρωμα θα στελεχωθεί και το ίδιο πράγμα θα επαναληφθεί, είπε.
Η Friends Shipping δεν απάντησε στις ερωτήσεις του AP σχετικά με την εγκατάλειψη του στόλου της ή την ευημερία των πληρωμάτων της. Ένα άτομο που απάντησε σε μηνύματα που στάλθηκαν στον αριθμό WhatsApp της εταιρείας στην Τουρκία δήλωσε ότι προμήθειες παραδόθηκαν στο πλήρωμα του Sister 12 και ότι όλοι οι εργαζόμενοι στο πλοίο θα αποβιβαστούν, χωρίς να δώσει λεπτομέρειες.
Παρά τις παγκόσμιες συνθήκες για τα εργασιακά δικαιώματα, υπάρχουν λίγες οδοί για την απόδοση ευθυνών στους πλοιοκτήτες σε έναν κλάδο όπου τα πλοία συχνά εγγράφονται σε εταιρείες-βιτρίνες και φέρουν σημαίες χωρών που δεν σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους.
Τα νηολόγια των σημαιών αναμένεται να ενεργούν ως πρώτοι ανταποκριτές για να βοηθήσουν στον επαναπατρισμό των ναυτικών και να διασφαλίσουν ότι έχουν τροφή και ιατρική περίθαλψη, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ. Μια δεκαετής τροποποίηση της Σύμβασης Ναυτικής Εργασίας που έχει υπογραφεί από περισσότερα από 90 έθνη απαιτεί επίσης από τα κράτη σημαίας να εγγυώνται για τα πλοία που νηολογούν, απαιτώντας ασφάλιση που να καλύπτει μισθούς αρκετών μηνών σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν πάει καλά.
Το ρεπορτάζ του AP διαπίστωσε ότι πολλά κράτη σημαίας εξακολουθούν να μην παρεμβαίνουν. Ο Παναμάς, το Παλάου και η Τανζανία καταχώρισαν το καθένα δεκάδες από τα πλοία που αναφέρθηκαν ως εγκαταλελειμμένα το 2024.
Η πολυετής αύξηση των περιπτώσεων εγκατάλειψης θα μπορούσε να σημαίνει ότι περισσότεροι ναυτικοί είναι πρόθυμοι να καταγγείλουν την κακοποίηση από τους εργοδότες τους, αλλά τα συνολικά στοιχεία πιθανώς υποτιμούν την πραγματική εικόνα της εκμετάλλευσης των εργαζομένων στη θάλασσα. Οι περιπτώσεις αυξήθηκαν για πρώτη φορά εν μέσω της παγκόσμιας πανδημίας και συνέχισαν να αυξάνονται καθώς οι πλοιοκτήτες πιέζονται από τον πληθωρισμό και άλλα αυξανόμενα έξοδα.
Η ITF, η ομάδα που υπερασπίζεται τους εργαζόμενους, δήλωσε ότι βοήθησε τους ναυτεργάτες να ανακτήσουν περισσότερα από 10 εκατομμύρια δολάρια σε καθυστερημένες πληρωμές πέρυσι. Οι επιθεωρητές εξακολουθούν να αγωνίζονται για άλλα 10 εκατομμύρια δολάρια που λένε ότι τους οφείλονται.