Οι Ρωμαίοι έλεγαν «tres sunt insaturabilia ignis, mare and vulvae mullieris» και κατά την ελληνική παράφραση «πυρ, γυνή και θάλασσα», που υποδηλώνει τη διαχρονικότητα και παγκοσμιότητα των καταστροφικών συνεπειών των πυρκαγιών. Αυτές τις μέρες η χώρα μας δοκιμάζεται από το ακόρεστο (insaturabilium) των πυρκαγιών, που μαίνονται με τη βοήθεια του καύσωνα ανά τη χώρα.
Οι πυρκαγιές, εκτός από τις υλικές καταστροφές, προκαλούν στους κατοίκους των περιοχών που πλήττονται τεράστια αναστάτωση. Εκκενώσεις ολόκληρων περιοχών, φόβος, ανησυχία, κατάθλιψη, αγανάκτηση. Αγανάκτηση διότι διαχρονικά το πρόβλημα των πυρκαγιών έχει αντιμετωπιστεί ανεπαρκώς. Μέσα λοιπόν στη πνιγηρή αυτή ατμόσφαιρα, η φωτογραφία του αστυνομικού που σώζει μέσα στους καπνούς ένα μωρό αποτέλεσε φωτεινή αναλαμπή και έγινε παγκόσμιο viral.
Όμως το ίδιο πρόβλημα προκύπτει σχεδόν κάθε καλοκαίρι περιοδικά σε διάφορες περιοχές της χώρας και συνεχώς ανακύπτουν τα ίδια ερωτήματα, όπως:
1) Δεν είναι εφικτό να υπάρχει πρόληψη έτσι ώστε να προλαμβάνονται οι πυρκαγιές στα δάση εν τη γένεση τους ώστε να μην παίρνουν διαστάσεις και η αντιμετώπισή τους να είναι πιο εύκολη;
2) Οι πυρκαγιές αυτές οφείλονται σε φυσικά αίτια ή σε εγκληματικές ενέργειες;
3) υπάρχουν συμφέροντα πίσω από τις πυρκαγιές;
4) Επαρκούν τα πυροσβεστικά μέσα για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών σε περίοδο υψηλού κινδύνου;
5) υπάρχει διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών;
6) γιατί οι καμένες εκτάσεις δεν αναδασώνονται;
7) υπάρχει ξένος δάκτυλος για τις πυρκαγιές αυτές;
8) τι μπορεί κάνει η πυροσβεστική, η δασική υπηρεσία και τι ο στρατός για την αντιμετώπιση τους;
9) προβλέπονται κυρώσεις για τους εμπρηστές και αν ναι επιβάλλονται;
10) τα θύματα των πυρκαγιών αποζημιώνονται και εάν ναι πώς και πότε;
Αυτά ίσως είναι τα πιο βασικά ερωτήματα, ανακύπτουν όμως κατά περίπτωση και άλλα, τα οποία όμως μαζί με τις απαντήσεις δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθούν μέσα στα πλαίσια ενός άρθρου.
Θα προσπαθήσω όμως να απαντήσω σε κάποια από αυτά, όχι ως ειδικός αλλά με τα κατά τη κοινή παραδοχή δεδομένα και σκέψεις και με φίλτρο τη πείρα μου και τις πεπερασμένες γνώσεις μου. Χωρίς όμως να δώσω πολιτική διάσταση σε γεγονότα, αν και ασφαλώς υπάρχει, αλλά όταν ένα ζήτημα εξετάζεται από πολιτική σκοπιά τότε η συζήτηση εκτρέπεται σε άλλα πεδία με σκοπό πολιτικά οφέλη και έτσι δεν επιλύεται το πρόβλημα. Αλλωστε όλες οι μετά τη Χούντα κυβερνήσεις ευθύνονται για τη μη κύρωση των δασικών χαρτών, που θα ξεκαθάριζαν το ιδιοκτησιακό και δασικό χαρακτήρα αμφισβητουμένων εκτάσεων οι οποίες εκ συστήματος καίγονται.
Επίσης πάντοτε με αφορμή μεγάλες φυσικές καταστροφές αναπτύσσονται θεωρίες συνωμοσίας που φυσικά δεν αποδεικνύονται, αλλά δίνουν αφορμή να αποποιηθούμε τις δικές μας ευθύνες. Εδώ κάποιοι δέχονται και υπομένουν παθητικά τις καταστροφές λέγοντας «Θεού θέλημα».
Έτσι προσπαθώντας να απαντήσουμε στη λίστα με τα ερωτήματα που καταθέσαμε θα μπορούσαμε να πούμε για το πρώτο ερώτημα ότι ναι, θα μπορούσε να υπάρχει σε μεγάλο βαθμό πρόληψη των πυρκαγιών αν υπήρχαν οι κατάλληλοι μηχανισμοί. Όταν λέμε κατάλληλους μηχανισμούς πρώτα απ΄όλα εννοούμε τους δασοφύλακες και τους αγροφύλακες. Σήμερα οι πρώτοι είναι ελάχιστοι, και οι αγροφύλακες ανύπαρκτοι αφού έχουν καταργηθεί ως σώμα. Εάν υπήρχαν θα αντιλαμβάνονταν εγκαίρως τις πυρκαγιές, αλλά κυρίως θα αστυνόμευαν την ύπαιθρο. Σαφώς την όλη κατάσταση επιτείνει η ερήμωση της υπαίθρου και η έλλειψη αγροτοεργατών, αυτό όμως πρόκειται περί γενικότερου πολιτικού και εθνικού ζητήματος. Επομένως η σύσταση και ενίσχυση των δύο παραπάνω σωμάτων είναι απαραίτητη ανεξαρτήτως κόστους.
Στο δεύτερο και τρίτο ερώτημα απαντούμε ως εξής: Αρκετές πυρκαγιές στα δάση οφείλονται σε φυσικά αίτια, γιατί τα δάση όταν ωριμάσουν αυτοαναφλέγονται, οι περισσότερες όμως οφείλονται σε ανθρώπινη αμέλεια. Ελάχιστες όμως και οι πλέον καταστροφικές πυρκαγιές οφείλονται σε εγκληματική ενέργεια. Σχεδόν πάντα η Πυροσβεστική Υπηρεσία βρίσκει στοιχεία που αποδεικνύουν εμπρησμό, ελάχιστες φορές όμως βρίσκονται οι δράστες.
Παλιότερα μετά τις πυρκαγιές περπατούσαν τα ανοικτά οικόπεδα, δηλαδή αυτά που στο συμβόλαιο τους έγραφε ότι συνορεύουν με δάσος, τώρα κυκλοφορούν διαδόσεις, ότι τα δάση καίγονται, για να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες, δεν πιστεύω όμως τις διαδόσεις αυτές, γιατί οι ανεμογεννήτριες μπορούν να εγκατασταθούν νόμιμα εντός των δασών. Πάντως είναι γεγονός, ότι στο παρελθόν πολλές δασικές εκτάσεις, που κάηκαν τελικά εντάχθηκαν σε σχέδια πόλεως.
Στο τέταρτο και πέμπτο ερώτημα η θέση μας έχει ως εξής: Τα πυροσβεστικά μέσα εφόσον υπάρχει επαρκής συντήρηση και σωστός χωροταξικός σχεδιασμός επαρκούν με την προϋπόθεση ότι η αντιμετώπιση να γίνεται από τους αρμόδιους με επιχειρησιακά κριτήρια και όχι πολιτικά ή ρουσφετολογικά. Σαφώς υπάρχει διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση των μεγάλων καταστροφών, που συσφίγγει τους δεσμούς μεταξύ των κρατών.
Στο έκτο ερώτημα λέμε ότι κατά κανόνα οι καμένες εκτάσεις κηρύσσονται αναδασωτέες βάσει συντεταγμένων, που επιδέχονται διόρθωση, αλλά οι πραγματικές αναδασώσεις δεν καλύπτουν όλη την έκταση και αφήνεται η φύση να καλύψει τα υπόλοιπα.
Στο έβδομο ερώτημα: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου έχουν συλληφθεί αλλοδαποί, αλλά δεν υπάρχει κάτι που να τους συνδέει με κάποιον ξένο δάκτυλο, μολονότι οργιάζουν οι σχετικές φήμες. Επίσης η απόδοση κατηγοριών χωρίς στοιχεία σε ξένη χώρα μπορεί να διαταράξει τις διεθνείς μας σχέσεις.
Στο όγδοο ερώτημα λέμε πως ναι οι δημόσιες υπηρεσίες και ο στρατός πρέπει να συνεργάζονται για την αντιμετώπιση των καταστροφών με την επιφύλαξη να μην χρησιμοποιούνται άπειροι στρατιώτες, γιατί κινδυνεύουν. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε τον ηρωισμό των πυροσβεστών, των εθελοντών πυροσβεστών και απλών πολιτών για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών με κίνδυνο της ζωής τους και οι οποίοι έχουν θρηνήσει αρκετές απώλειες στον αγώνα τους για την κατάσβεση των πυρκαγιών. Σαφώς τους αξίζει έπαινος από τη Πολιτεία και από τους πολίτες.
Στο ένατο και δέκατο ερώτημα, ο ΠΚ προβλέπει το αδίκημα του εμπρησμού από πρόθεση και αμέλεια με προβλεπόμενες ποινές μέχρι ισόβια κάθειρξη αλά ελληνικά δηλαδή, στα 18 χρόνια ελεύθερος. Συνήθως επιβάλλονται σε κάποια ελαττωμένου καταλογισμού άτομα για πυρκαγιά από αμέλεια ποινές φυλακίσεως με αναστολή. Όπως συνήθως για τις ευθύνες των δημόσιων οργάνων για τη μη πρόληψη ή επέκταση της πυρκαγιάς οι ευθύνες διαχέονται και δεν καταλογίζονται ευθύνες. Εξάλλου δεν προβλέπεται από νόμο αποζημίωση από το κράτος για τους πληγέντες από καταστροφές, πλην της ασφαλίσεως από τον ΕΛΓΑ, αλλά κατά περίπτωση το κράτος παρέχει βοήθεια.
Σε κάθε περίπτωση το ζήτημα των δασικών πυρκαγιών εντάσσεται στη πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος, που είναι συνταγματική επιταγή, και πρέπει να αποτελέσει πρώτιστη προτεραιότητα για κάθε κυβέρνηση με τη λήψη και χρηματοδότηση των καταλλήλων μέτρων.
Λέανδρος Τ.Ρακιντζής - Αρεοπαγίτης ε.τ.